Nehalennia najaar 2017 nr. 197
N'n stikje
23
waren net bootvluchtelingen, die gasten. De een na de
ander sprong in de kreek om aan Ré te ontsnappen, maar
het enige wat hij zei toen we weer aan land kwamen was:
jongens, niet meer doen hoor.'
Denk ook aan de belevenissen van 'Pluh' (Willem de
Blaeij) en zijn buurjongens Mechielsen ofwel 'Prik', die
zich op een avond samen ontfermen over de peren van
boer Wannesje. Pluh, Prik, jaja, bijnamen tierden welig op
het Boerengat van die tijd. Het rijtje is makkelijk aan te
vullen: Tak, Kalo, Duve, Prei, Peere. Zonder bijnaam telde
je niet mee.
Aan het eind van het boek worden de verhalen grimmiger,
somberder. Als de sloop nadert en midden jaren negentig
de beul onafwendbaar koers zet naar Boerengat, slaat de
weemoed toe. Zelfs de Duitse vakantieganger die in het
huis van de familie Leunis als enige particulier heel de
'amovering' overleeft is fassungslos als hij alles om zich
heen tegen de vlakte ziet gaan. Verbijsterd, zo kijken velen
ernaar.
Hoewel de meeste Gattenaars begrip hadden voor de ves
tiging van 'buurman Dow Chemical die vanaf de jaren
zestig veel werkgelegenheid met zich meebracht, deed het
ook zeer te zien hoe daardoor heel hun leefomgeving op
zijn kop werd gezet. Eerdergenoemde Pluh bijvoorbeeld
was faliekant tegen.
'Die fabriek stond hem helemaal niet aan', zegt zijn zoon
Levien. 'Vader was een natuurmens, en Dow maakte vol
gens hem die natuur kapot. Bovendien werd zowat heel
de Nieuw-Neuzenpolder verboden terrein. Nee, voor hem
was de prijs van de werkgelegenheid veel te hoog.'
Zo zijn er meer, maar eraan gaan ze allemaal als bedrijfs
leven (Dow) en overheden de handen ineenslaan en be
sluiten dat 't Gat de bedrijvigheid in de weg staat. Het jaar
2000 haalt Boerengat niet meer...
Voor het boek Terug naar Boerengat interviewde Jan
Jansen zo'n zestig voormalige bewoners. Zelf opgegroeid
in de aangrenzende Lovenpolder en klasgenoot van veel
leeftijdgenoten van 't Gat op het schooltje op de Knol, kon
hij zich goed inleven in de verhalen die hem werden toe
vertrouwd.
Om de sfeer van de beschreven tijd op te roepen is de
schrijver kwistig met dialectwoorden en -uitdrukkingen.
Zie wat hij noteert uit de mond van een geïnterviewde die
na vele jaren naar de leegte kijkt:
'Mao, kiek noe toch. Alles weg. Da ka) toch nie behruup'n.
Al die uusjes weg. En wao bin de kopboompjes? Ik von die
kopboompjes altied zo mooi. Mao mao, 't bin hroote diengn,
aod opoe hezeid...'
Het idee voor het boek ontstond eind 2010 tijdens de laat
ste zeer druk bezochte reünie van oud-Boerengattenaars.
Vanaf het eerste uur was het de bedoeling om de mensen
van 't Gat zelf hun geschiedenis te laten vertellen en zo is
het ook uitgepakt. Hun verhalen maken 95 procent van
het boek uit. Het archiefonderzoek daarnaast was beschei
den. In het Zeeuws Archief en op internet kwamen oude
kaarten van Boerengat aan het licht en uiteraard zijn de
digitaal beschikbare bevolkingsgegevens geraadpleegd.
Dat biedt wat meer inzicht in de wordingsgeschiede
nis van Boerengat in de negentiende eeuw. Maar verder
bepaalt het menselijk geheugen de reikwijdte van deze
terugblik.
Terug naar Boerengat bevat verder een groot aantal oude
foto's, waarvoor het gros van de geïnterviewden met liefde
in kasten en lades dook.
Het boek wordt uitgegeven door de Heemkundige Vereni
ging Terneuzen. De presentatie was op zaterdag 13 mei.
De afgebrande en weer fraai herbouwde kerk in Hoek was
tot de laatste plaats bezet.
Jan Jansen: Terug naar Boerengat
Uitgever Heemkundige Vereniging Terneuzen, W.H. (Pim)
Broekhuysen, ISBN 978-90-803089-9-2,216 pagina's.
Rinus Willemsen
Deur schae in schande
'n Antal weken 'elee was ik bezig mit de voorbereidiengen
voor de wèrme aevendmaeltied. Dêêr drienk ik steevast n
glaesje rööie wien bie. Ik keek in de voorraedkaste: gêên
róöie wien mêêr in huus! 't Was nog vroeg genoeg, dus ik
docht: Gaauw even naer de Aldi in Zierikzêê om 'n döósje
mit zes flessen 'Kaapse pracht'. Lekker goewkoap, ongeveer
twintig euro. Ik snel even over d'n dam 'eree: ongeveer 30
kilometer naer Zierikzêê. Van de wien genote! Drie) weken
laeter zat 'r 'n bon in de briejvebus: acht kilometer te harde
'eree. Kosten 50 euro. Vrêêd diere wien dus. Ik docht: Ik hao
beter even naer de Ouddurpse 'Gall en gall kunne fietse.
'n Paer weken laeter wêêr 'n bon: noe êên van 106 euro. Wat
was 't geval? Rinus Wullemse in ik waere naer Van Velzen
in Krabbendieke 'eweest voor besprekieng van de Nehalen
nia. Rinus pik ik dan altied op bie 't station van Goes. Op
weg naer huus ree d'r op dat stikje vierbaenswegt bie Kats
zoon teute voor m'n. Ik docht: Gaauw even inhaele. t Resul-
taot kaj' hiervoor leze.
Noe mof wete da 'k toet drie) jaer e'lee 36 jaer in snelle
BMW's 'eree hè. Haest nóóit 'n bon 'ehaod.
Ooit stieng in 'n handleidieng, in t Duus nog wel, n pa
ragraafje over Economisch Fahren. 'E-adviseerd wier om
altied mar mit maetige snelheid te riejene. 'n Zin uut die
paragraaf hei m'n altied in toam kunne houwe. Hie luujende
- Ik zal 'n mar in 't Nederlans weergeve -: 'Omdat u in deze
snelle BMW rijdt, weet iedereen toch wel dat u sneller kunt,
dus dat hoeft u niet te tonen.'
Deur die BMW's was ik hêêl populaer op de Prins Maurits
in Menheersen, toe 'k dêêr nog Nederlands gaf. As t r in
Atheneum-6 wêêr 'n lêêrliengz'n riejbewies 'ehaeld hao,
mocht die altied 'n stikje in mien BMW rieje. Ikke d'r altied
naest netuurlek.
Noe riej ik in 'n Peugeot 108. Dêêrvoor in 'n Hyunda 110,
mar deer hè 'k al 's êêrder over 'eschreve.
Op 't zicht: kleine autootjes, alletwêê. Mar je kunt d'r best
