m
Mien verzaemelieng
De miniatuurboekjes van Paul Aarssen
26
Als je heel lang in een bibliotheek gewerkt hebt, is het
niet zo gek dat je boeken verzameld. Of misschien juist
wel omdat je er de hele dag tussen zat. Maar het wordt
wel bijzonder als die boeken allemaal kleiner zijn dan 7,5
centimeter.
Het begon heel lang geleden: tijdens een bezoek aan Lon
den zagen we in een antiquariaat de volledige werken van
Shakespeare staan in 40 zwarte bandjes, niet groter dan 5
centimeter. Meegenomen en thuis gekeken of er nog meer
van die kleine uitgaven waren. Dat was het begin van een
tot op heden voortdurende zoektocht.
Wat maakt een boek nu een miniatuurboekje. Daar zijn
geen regels voor maar in navolging van de grootste club
van verzamelaars (Miniature Book Society) wordt een
maximum van 3 inch hoogte aangehouden. Iedereen
vraagt meteen: wat is het kleinste boekje in de collectie?
Dat is een Japanse uitgave (Tokyo, 1979) van drie boekjes
waaronder The Language of Flowers. Ze zijn 2x2 mm groot
en de letters zijn 0,08 mm. Het telt 16 bladzijden en er zit
zelfs een leren bandje omheen.
Miniatuurboekjes zijn van alle tijden. Zelfs vóór de uit
vinding van de boekdrukkunst was er sprake van Sumeri-
sche kleitabletten van 40x30 mm. De Antwerpse drukker
Plantijn gaf in 1585 het Kalendarium Gregorianum uit,
4 cm in rood en zwart gedrukt. In Middelburg werd in
1674 het Bloemhofje gedrukt. Drukkers deden dat om di
verse redenen: papier was duur, gebedenboekjes moesten
gemakkelijk meegenomen kunnen worden - soms in de
vorm van een buidelboekje - en ook omdat de drukker en
binder hun vakmanschap wilden tonen. Bij de uitgaven uit
Oost-Europese landen is veel communistisch propagan
damateriaal. Veel biografieën van Lenin en Marx en het
Communistisch Manifest.
In Middelburg bestond van midden 18e tot begin 19e
eeuw het gebruik dat leerling drukkers een miniatuur
boekje moesten zetten, drukken en binden als proef om
toegelaten te worden tot het gilde. De omvang moest 4 ka
ternen zijn van elk drie vellen(l). Zo gaf Pieter de Coebert
in 1769 een proeve uit onder de titel Stigtelyke Gezangen.
Van deze proeven zijn maar weinig exemplaren overgeble
ven. Een meer recent Zeeuws exemplaar is Schiftsels van
J.C. van Schagen.
Soms worden boekjes voor speciale gelegenheden gedrukt.
Zo werd in 1912 in Wenen ter gelegenheid van een con
gres van bibliofielen een facsimilé uitgegeven van een ge
bedenboekje dat in 1607 door Ludwig Bonnoberger werd
wij leven vrij, wij leven euj
C! «i
