Nehalennia najaar 2017 nr. 197
Verhalen en gedichten
MOERSTAOLE
Ongebruukt, mae nie glad vergete
27
gedrukt. De band is, net als die van het origineel, van zijde
met zilverdraad. Het kleinste handschrift uit de Vaticaanse
bibliotheek - Messen des Heiligen Franz von Assissi und
der Heiligen Anna (1541, 32x27 mm) - met prachtige mi
niaturen in kleur werd in 1987 uitgegeven in een zilveren
cassette met een afzonderlijke commentaarband. Tijdens
WO II werd illegaal een oranjeboekje Wij leven vrij... uit
gegeven.
Sommige boekjes zijn echte kunstwerken. Het Tsjechische
echtpaar Jan en Jarmila Sobota maakten in 2006 enkele
stuks van Thumbelina (Klein Duimpje) in de vorm van een
walnoot en een halve noot als het wiegje uit het verhaal.
Bijzonder is ook Sonnets from the Portuguese van Elisabeth
Barrett Browning. In perkament gebonden en met een
handbeschilderd voor en achterplat.
Natuurlijk bestaat mijn verzameling niet alleen uit bij
zondere boekjes. Ook de serie Piepklein32 boekjes door
Albert Heijn in 1979 uitgegeven, hoort er bij, evenals de
Langenscheidts Lilliput woordenboekjes. En natuurlijk al
manakjes. Van heel simpele reclameboekjes tot prachtig
verzorgde cadeautjes voor een geliefde.
Wie meer wil zien van mijn verzameling: www.miniatuur-
boek.blogspot.com.
Letterluk, de taole van je moeder, d'eêste taole die je as
kind mee de paplepel ingegoten kriegt. De taole die je
nooit eêmao verleêrt, ook a spreek j'm a jaoren nie meêr as
je daogelukse voertaol, de taole waovan je j'n eigen bedient
in j'n huidige omgevieng, een omgevieng die voor vee
mensen eêl verre afstaot van de plekke waor a tie z'n eêste
woordjes leêrden praoten.
Da geldt voo mien ook. Ik weunden voo m'n werk meêr
as veêrtug jaor buuten Zeêland en nog langer buuten
Zeêuwsvlaondren, waor ik meêr as vuufenzeventig jaor
gelejen de woordjes nao probeerden te zeggen die m'n
moeder me voorzei.
Naotuurluk bin lk in al die jaoren vast wè 't eên en ander
kwietgeraokt van m'n oórspronkelukke taole, het Zeêuw-
vlaomse dialect, zoo a ta gesproken wier op d'n Oek, maor
eêmao kwietgeraokt bin 'k 't nóóit. En wa je zeker nie
kwietraokt is j'n intonaotie, j'n dictie, die a sosm van durp
tot durp verschilt. Ik weet dad uut ervaorieng, wan m'n
vaoder was van Philippine en m'n moeder van d'n Oek, in
meêrdre opzichten een wèreld van verschil op nog geên
vuuf kilometers van mekaore.
Dik vuuftien jaor trug kwam ik weer in Zeêland weunen,
nie in Zeeuwsvlaondren maor in Middelburg en vanaf
dien tiet probeer ik, mee dank aon Elsa, m'n columns en
verhaolen in m'n moerstaole zoö goed mogeluk fonetisch
op te schrieven en uut te spreken.
Trug nao m'n moeder. Geboren en getogen op d'n Oek.
Die praotten dus echt Oeks. Onderdeêl van het dialect van
het Land van Axel, zoo a dad bievoorbeeld ook op Zaom-
slag en in Terneuzen gesproken wier. Iedre plekke ao dan
weer z'n eigen uutdrukkiengen die op andre plekken in de
buurte nie voorkwaomen.
Bovendien ao m'n moeder uutdrukkiengen, die ze voor
een deêl zelf bedocht ao. Da dienk ik teminsen.
'k Zan d'r 's een paor noemen, dan moe je maor 's naogoan
of je die ook kent.
Ank as kleine jongen in de weg liep a z'in uus of in d'n
óf wa te doen ao riep ze altiet: Alii joengen, mars van 't
padje!' en a 't niet vlug genoeg gieng: 'Vooruut, offeceert,
schiet vier blaos assie!
's Morges ao m'n moeder d'r schorte aon en d'r werkgoed.
Nao 't middageten, a ze klaor was mee 't werk in uus en in
d'n óf verkleejden ze d'r eigen. Eiken dag, en dan zei ze: 'k
Gaon m'n achtermiddaggoedje 's aondoen.'
A 't tiet was om te gaon slaopen zei ze: 'Kom, ik gaon weer
's nao m'n gisteraoventje.
A je kattekwaod uutghaold ao en je wier deur eur betrapt,
dan zei zefier, joen aorigen draoier, Wad ei je noe wee uut
je kont gestoken? De waorheid, ee vintje, en geên babble-
guusjes En a je dan wad om de pot begon te draoien zei
ze: 'Joef bie min nie te poepèzzen, wan da gao nie werken.'
En a je dan mee een chagrienig gezicht in een oekje gieng
zitten, zei ze: 'Ziet um daor 's zitten mee een gezicht as een
toegetrapte lèzze. Kom, lach 's om m'n duumpje, ventje.' En
dan stak ze d'r duum omoog.
Tot slot nog een paor uutdrukkiengen waovan ik dienk'n
da ze typischs Oeks zin:
A t'r iemand gestorven was bievoorbeeld. Dan zeien ze:
'Ei 't a ghoóren, dien ouwen Arjaon ei ook z'n kèkkelèr
gelaoten.' Mee andre woorden: die za je nóóit meer oóren
kaoklen.
A t'r iemand most gaon trouwen, omdad ie een meisje be
zwangerd ao, dan zeien ze: 'Ei ta ghoórem'Dieën van (en
dan kwam z'n naom)ei z'n lèzzen overgebaoid.
M'n Philippiense vaoder ao weer totaol andre uutdruk
kiengen. A 't er iets omverre viel, riep tie 'Boefe, m'n
klakke kwijt en een stik van m'n kloefe.'
Ik schrieven da soort uutdrukkiengen geregeld op voor a
ze eêmao vergeten worren. Soms, net as noe, laot ik r s wa
van oóren.
Jan Lauret, dialect Hoek
In de rubriek streektaal in de PZC bin 'k onlest begonne
mie een oproep om (bienae) vergete woorden in te stieren.
Dit in naevolging van het radioprogramma 'De Taalstaat'
op zaèterdagochend op Radio 1. Luusteraers kunne mo-
aie, vergete worden anmelde en a ze 'goedekeurd worre',
komme ze in de rije van vergete woorden en wor degene
die a zó 'n woord an'emeld eit, geacht dat woord zó vee
meugelijk te gebruken mie de kans dat het opnieuw in
zwang komt.
Ik was verbaesd over de vele reacties die a op het eêste
stikje kwaeme. Nie alleêne woorden, mae ok uutdruk-
kingen en herinneringen die a an die woorden kleve. Nie
makkelijk is om vast te stellen wat a een vergete woord
is. Wat a voe d'n eênen nog bekend is, is voe een aar een
compleet vergete woord. Ik was en bin veraol uut op
woorden die a in onbruuk erocht bin, mae nog goed te
gebruken bin. Dikkels bin die woorden vervange deur een
meêr Nederlands of Engels woord. Nog vee meêr woorden
bin glad nie vervange, die bin verdwene mie het voorwerp
