Zeeuws en Afrikaans vergeleken
voor 6 klankverschijnselen
koeien waren al vertrokken naar een boerderij onder Bres
jes. Daar zorgde Suzanna voor.
Die morgen zorgt haar moeder voor de laatste keer, dat de
koffietiedse stuten op den taofel staon. Die stuten waoren
speciaol versierd mee 'n schelle spek mee mosterd.
Toen de koffietijd voorbij was, stond Ko Adriaansen op
van zijn stoel om weg te gaan. Hij stapte door het Dune-
padje, langs de zee, recht naar de boerderij onder Bresjes.
De ouwe vrouwe werd midden op de voorste wagen op
een kafbed gezet. Bij de rest van het huishouden.
Jannis Salomé zette z'n tuug pèèren an en tergend lang
zaam vertrok het gezelschap. Bij het hofhekken stopte
Jannis en deed het hek dicht. Langzaam vordert de stoet
door de onverharde menne. Alleen begeleid door een paar
meeuwen, die krijsend volgden.
Op de grintweg in de Tienhonderd gekomen, werd het de
oude Sanne te veel. Tranen vulden haar ogen. Immers, ze
had haar hele leven nooit verder dan de Tienhonderdpol
der met het buurtschap De Hoogte geweest.
Rond tien uur die morgen kwam de stoet dan op De
Hoogte aan. Alle bewoners stonden buiten en keken eer
biedig naar de stoet die daar aankwam en aan hen voorbij
trok. Bij velen kwamen de tranen in de ogen. Ze wisten
het: dit afscheid is voor altijd. Nooit zullen we elkaar te
rugzien.
Ook Isaac de Keunink kon zijn emoties niet bedwingen.
Tranen biggelden over zijn kaken. Isaac en Abigaël, ze wa
ren immers broer en zus.
Kort na de middag verscheen de koppelwagen op de boer
derij onder Bresjes.
Nooit hebben Isaac en Abigaël elkaar nog gezien. Nooit
meer...
Adriaansen
de Keunink
Adriaansen
Adriaansen
Adiaansen
Adriaansen
Adriaansen
Adriaansen
Adriaansen
Abraham
Abigaël
Jacob, zeg Ko
Maria Suzanna
Suzanna Marie
Abraham
Daniël
Janis
Adriana
geb. 3-3-1838
geb. 12-12-1847
geb. 27-10-1871
geb. 22-10-1874
geb. 11-6-1877
geb. 5-7-1880
geb. 31-12-1881
geb. 22-1-1884
geb. 9-3-1889
overl. Cadzand 21-2-'32
overl. Breskens 31-1-1940
overl. Breskens 25-1-1951
overl. Groede 1-7-1964
overl. Cadzand 16-4-1891
Jannis Salomé, geboren 16-3-1901 in Cadzand.
Suzanna Maria Adriaansen, geboren 11 juni 1877 is ongehuwd zwanger geworden van een
dochter die dezelfde naam kreeg. Zij trouwde met Jannis Salomé. Het huwelijk bleef kinderloos.
Nehalennia zomer 2018 nr. 200
Jacques Van Keymeulen
0. Inleiding
In een vorige bijdrage (Nehalennia 2017:18-19) had ik
het over het Zeeuws Overzee, en eindigde ik met een kort
besluit: "Zeeuws is een wereldtaal". In de eerste paragraaf
beschreef ik enkele taalkundige kenmerken die Zeeuws
en Afrikaans gemeen hebben, en daar eindigde ik met
"enz. enz." Ik heb mij toen vooral gebaseerd op het boekje
over het Zeeuws van Lo Van Driel (2004), dat een mooie
samenvatting biedt van wat over het Zeeuws bekend is, en
had vooral gekeken naar de toestand op Goeree-Overflak-
kee (zie het regioboek Van den Broecke-de Man e.a. 1988
en Landheer 1955).
In een bijdrage voor het tijdschrift van de "Koninklijke
Academie van de Overzeese Wetenschappen" (de KAOW)
(Van Keymeulen 2013) beschreef ik een aantal Nederland
se dialectische verschijnselen, die onder andere in onze
kustdialecten voorkomen, en die overeenstemmen met het
Afrikaans - wat de gedachte doet postvatten dat ze vanuit
Europa naar Afrika zijn geëxporteerd. In deze bijdrage wil
ik kijken in welke mate het Zeeuws deel heeft aan de zes
fonologische verschijnselen die ik toen heb behandeld. Ik
heb daartoe een aantal dialectkaarten van de Fonologische
Atlas van de Nederlandse Dialecten FANDbekeken. We
hebben het achtereenvolgens over volgende zes klankver
schijnselen (zie dus ook Van Keymeulen 2013):
a) Stemloze uitspraak van v-, g- en z-, als in afr. veel
[fe:l], groot [xro:t], sien [sin] (zndl. [ve:l], [yro:t],
[zin]);
b) Nasale lange klinkers, als in afr. dans [da:ns] en ons
[5:ns] (ndl. [dans] en [ons];
c) Weglating van de eind-f na bepaalde medeklinkers, als
in afr. nag ndl. nacht, drif< ndl. drift;
d) Wegval van g tussen klinker en sjwa, als in afr. maer
ndl. mager;
e) Behoud (of herstel?) van de sk-, als in afr. skiet ndl.
schieten.
f) Rotacisme -d- -r-, als in afr. mirrag (geschreven
middagndl. middag.
1. Zes fonologische kenmerken
1.1. Stemloze uitspraak van medeklinkers aan het begin
van woorden
De kaarten 'vis' en 'goed' hieronder laten de verspreiding
zien van de zgn. 'verscherping' van de beginmedeklinker
van een woord. Het verschijnsel komt voor bij fricatieven:
g, v, z worden dan ch,f en s, als in goed choed, veel >feel
en zien sien. Vlamingen noemen die verscherpingen
'schrapen'. Het is een verschijnsel dat algemeen is in het
Afrikaans en ongetwijfeld uit het Hollands moet komen.
Zeeland doet niet mee met de verscherping in vis (behalve
één plaats in Goeree en ook eentje in Zuid-Beveland),
maar wel met die in goed (het fonetisch teken x op de
kaart staat voor stemloze variant 'ch'). De provincie sluit
dus niet altijd mooi aan bij de zuidelijke dialecten in Ne
derlandstalig België, die het verschijnsel volstrekt niet ken
nen. Wel is het zo dat Zeeuwen normaal altijd beginnen te
schrapen zodra ze Algemeen Nederlands willen spreken.
1.2. Nasale lange klinkers
Nasale lange klinkers (als in Frans un bon vin blanc) ko
men enkel in Nederlandse dialecten voor, niet in de Ne
derlandse standaardtaal (behalve dan in Franse leenwoor
den als genre). In dialecten worden neusklinkers zelfs zeer
Bron
Isaac de Keuninck, die zijn hele leven op de Hoogte heeft gewoond,
heeft mee dit verhaal dikwijls verteld.
Gemeentearchief Sluis, in Oostburg.
vis (668)
kaart nr. 107a
FAND IV kaart nr. 107a, V/s'
goed (806)
kaart nr. 114
FAND IV kaart nr. 114, 'goed'
