Ut Geloaf je
onbekend: we troffen bijvoorbeeld de uitspraak mirrsg aan
in het WZD voor Zuid-Beveland (sub middagze komt
ook voor in een aantal uitdrukkingen in de aantekeningen
bij het lemma. Voor het woord bed worden in Zeeland,
naar de FAND-gegevens enkel de varianten bet en bedde
aangetroffen één keer de eigenaardigheid bede, met
stemhebbende spirant).
Hoewel het alweer niet uitgesloten kan worden dat het
rotacisme in het Afrikaans is ingevoerd vanuit Zeeuws
Zuid-Hollands, is ook zgn. polygenese niet onmogelijk.
Net zoals bij de h- of de sk- kunnen bepaalde klankten-
denzen tot de zelfde resultaten leiden in verschillende taal
variëteiten, zonder dat van rechtstreekse ontlening sprake
hoeft te zijn.
2. Conclusie
In mijn bijdrage heb ik proberen na te gaan in hoeverre
zes markante klankovereenkomsten tussen het Afrikaans
en de Nederlandse kustdialecten in het Zeeuws aan te wij
zen zijn. Zoals steeds is dat meestal het geval - maar niet
altijd in gelijke mate. In elk geval is er genoeg overeen
komst om een grondige vergelijking van historisch - 17de-
eeuws - Zeeuws en Afrikaans een zinvolle onderneming
te maken.
3. Referenties
FAND IV De Wulf, C., J. Goossens en J. Taeldeman,
Fonologische Atlas van de Nederlandse Dialecten. Deel IV.
De consonanten. Gent, Koninklijke Academie voor Neder
landse Taal- en Letterkunde.
Landheer, H. (1955), Het dialect van Overflakkee. Assen,
Van Gorcum.
Paardekooper, P. (1969), Een Fransvlaams-Zeeuwse paral
lel: ons 'wij'. In: Taal en Tongval 21 pp. 211-215.
Reeks Nederlandse Dialectatlassen Blancquaert, E. en P.
Meertens (1940-1941), Dialect-atlas van de Zeeuwse eilan
den. Antwerpen, De Sikkel.
Rutten, G. en M. van der Wal (2014), Letters as Loot. A
sociolinguistic approach to seventeenth- and eighteenth-cen
tury Dutch. Amsterdam Philadelphia, John Benjamins.
Van Keymeulen, J. (2013), Het Afrikaans en de Neder
landse kustdialecten. In: Mededelingen der Zittingen van
de Koninklijke Akademie der Overzeese Wetenschappen 59.
blz. 303-319.
Van Keymeulen, J. (2017) Zeeuws Overzee. In: Nehalennia
198. blz. 18-19.
Taeldeman, J. (1996), Enkele parallelle consonantische
verschijnselen in het Afrikaans en in de Nederlandse
dialecten. In: Den Besten e.a., Afrikaans en variëteiten van
het Nederlands. Taal en Tongval themanummer 9. blz. 146
157.
Van Driel, L. (2004), Taal in stad en Land. Zeeuws. Sdu
Uitgevers.
Van den Broecke - de Man, E„ D. Soldaat-Poortvliet, P.
Heerschap (1988), Dialect op Goeree-Overflakkee. Oud
dorp, Van Koppen.
WZD Ghijsen, H. (1964), Woordenboek der Zeeuwse Di
alecten. Den Haag, Van Goor Zonen.
Nehalennia zomer 2018 nr. 200
Wim Kesteloo
Marinus Lodewijk (1838-1918) trouwde in 1867 met Neel-
tje Tuijnman (1841-1877).
Haar vader, de timmerman Cornelis Tuijnman (1812
1893) scheidde zich in 1842 af van de Ned. Herv. Kerk; in
1845 was hij diaken van de Afgescheiden Gemeente, in
1863 werd hij toegelaten bij de broodbreking bij ds. Bud
ding in Goes. In 1873 was hij één van de oprichters van de
Katholiek-Apostolische gemeente te Nieuwerkerk.
En zo, via zijn schoonouders, raakt Marinus Lodewijk be
trokken bij de Apostolische Kerk; Marinus wordt trouwens
op latere leeftijd weer Nederlands Hervormd.
Cornelia, een zus van Neeltje, trouwt in 1879 met een zoon
van Jan van der Have, die we straks nog tegenkomen.
De Apostolische gemeenten zijn ontstaan in Engeland en
Schotland omstreeks 1830; de rijke bankier Henry Drum
mond raakte er bij betrokken en liet een grote kerk in
Londen bouwen.
Men geloofde aan een spoedige wederkomst van Christus.
Naast de belangrijke apostelen kende men oudsten, diake
nen, profeten en evangelisten.
Twaalf apostelen werden de wereld in gezonden om die
wederkomst voor te bereiden, maar omdat die uitbleef, en
door de grote zelfstandigheid der Apostelen, ontstonden
er uiteindelijk in Nederland meerdere groeperingen.
De oudste groep in Zeeland is de Katholiek Apostolische
Kerk die in 1873 op Nieuwerkerk is gesticht. De kerk heeft
o.a. de roeping om, uit naam van Jezus Christus, het leven
te verkondigen en niet de dood.
In Nieuwerkerk is Jan van der Have de eerste die kennis
maakt met het Apostolische geloof.
Een mosselschipper uit Bruinisse, Willem Albert van den
Berg, komt in Rotterdam met het geloof in aanraking en
brengt het boek "Schaduw en Licht" van C. Boehm mee
naar Van der Have om het met hem te bespreken.
Jan van der Have is vóór 1850 uit de Herv. Kerk getreden
en heeft meegewerkt aan de oprichting van een Ledeboe-
riaanse gemeente onder andere door zijn schuur beschik
baar te stellen.
Van der Have wordt daar de eerste ouderling en blijft dat
tot 1864.
Maar ook dat bevredigt hem niet en hij wendt zich dan
naar het Apostolische geloof.
Als de bekende prediker Budding, die een paar kinderen
van Van der Have heeft gedoopt, daarover hoort, gaat hij
naar Van der Have en dreigt hem uit de gemeenschap te
zetten; waarop Van der Have na veel gepraat het boek van
C. Boehm aan Budding geeft, die bij hem logeert.
Budding leest de hele nacht door, en 's morgens zegt hij:
"Geen schrappen, Van der Have, integendeel, blijf op deze
weg voortgaan".
In 1870 zijn ca. 3000 mensen bij de begrafenis van Bud
ding; er zijn er drie bidders: een Gereformeerde, een
Roomse en een Jood. (dr. W. Rookus).
Budding hoopte aan het eind van zijn leven dat ooit allen
één zullen zijn.
Op 26 oktober 1873 wordt de Katholiek Apostolische Ge
meente op Nieuwerkerk gesticht.
Op 5 februari 1874 is de diakenordening van Jan van der
Have. W.A. van den Berg, C.J. Bierens en Janna van den
Berg-Hoogenboom worden lekenhelpers.
kaart nr. 43
bed (22)
FANDIV kaart 43, 'bed'
Noten
1De FAND is hét monument van de Nederlandse dialectfonologie;
deel I verscheen in 1999, deel II en III in 2000, deel IV in 2005. De
parallellie op het gebied van de besproken verschijnselen tussen het
Afrikaans en de Nederlandse dialecten werd ook al behandeld in
Taeldeman (1996).
2. Om het wat geleerder te zeggen: de laryngalen (de li als in huis) en
de velaire spiranten (de g als in gaan).
3. Het al of niet voorkomen van sk- in het Zeeuws zou o.a. nagegaan
kunnen worden in het corpus 'Gekaapte brieven', waarin duizenden
privébrieven uit de 1T* en 18dt eeuw samengebracht (zie Rutten en
Van der Wal 2014).
Dat was de volksnaam voor het Apostolische Kerkje aan de Molenstraat in Nieuwerkerk dat nu gesloopt wordt. Het stond
op de plaats waar in 1757 een schuur van Pieter Weksteen stond, op grondgebied van Botland. Via een paar smeden kwam
de schuur in 1808 in handen van kuipers, eerst Adriaan Verwest en in 1819 de familie Lodewijk.
