OLIEBOLLEN
Van drs. Bert van Gelder uit IJzendijke kregen we deze brief:
IJzendijke is de plaats in Zeeuws-Vlaanderen waar Franse
invloeden vanouds het meest zichtbaar waren.
Bijnaam is bijvoorbeeld 'Petit Paris'. En een groot aantal
horecagelegenheden in IJzendijke hadden (en hebben)
Franse namen als 'Porte d'or', 'Les Amies' en 'd'Anvers'.
Gisteravond heb ik voor u een inwoner van IJzendijke
geïnterviewd, die 86 jaar geleden werd geboren in een
familie van rentmeesters en zaakwaarnemers en zelf ook
zijn leven lang rentmeester voor de Franse adel en de
Kortrijkse industriëlen is geweest.
Ad Hendrikse is de enige inwoner van het huidige IJzen
dijke, die nog naar een Franstalig internaat is gegaan, zijn
leven lang met zijn zakenrelaties Frans heeft gesproken en
je - zoals ik heb kunnen constateren - nagenoeg met zijn
ogen dicht, via de Parijse rondweg naar de Are de Tri-
omph in het centrum van die stad rijdt.
In de tijd van Napoleon beloonde de Keizer zijn adellijke
bevelvoerders met landschenkingen in de veroverde ge
bieden. Dat gebeurde dus ook in westelijk Zeeuws-Vlaan
deren. Een deel van de pachters in het arrondisement
IJzendijke kreeg daarmee nieuwe Franstalige landheren.
En dat is een aantal gevallen tweehonderd jaar gelijk
gebleven. De pachters leerden zodoende in een aantal ge
vallen Frans lezen en soms spreken, hoewel de rentmees
ters uiteraard Nederlands met hen bleven praten.
Na de Eerste Wereldoorlog ging België (blijkbaar) zwaar
gebukt onder het aflossen van de oorlogskredieten. Van
een jonge, veelbelovende natie werd het een innerlijk ver
deeld land. Gevolg daarvan blijkt geweest te zijn dat veel
Kortrijkse industriëlen, als flaminganten Franstalig, hun
geld belegden in het buitenland. En dat buitenland was
in een opvallend groot aantal gevallen westelijk Zeeuws-
Vlaanderen. Ook met deze nieuwbakken grootgrondbezit
ters moest in het Frans gecorrespondeerd en gecommuni
ceerd worden
Ad Hendrikse vertelde dat - in de dertiger jaren - zijn
vader het rentmeesterschap van ongeveer veertig kavels
grond met opstallen vervulde en dat het er oorspronkelijk
ongeveer zestig waren geweest.
De Franstalige landheren waren overigens grotendeels
Franstalige landdames, omdat de oudste zoon het bedrijf/
landgoed en de adellijke titel in Frankrijk erfde, de tweede
zoon priester werd en de dochters als restanten van de
erfenis het landbezit in het buitenland kregen toebedeeld.
Die landdames kwamen opvallend vaak een of twee keer
per jaar hun landbezit in westelijk Zeeuws-Vlaanderen
bekijken, hun zaken regelen en beoordelen of de pach
ters wel aan hun eisen voldeden. In een aantal gevallen
verwachtten ze dan op de boerderij bij hun pachter te
kunnen verblijven en als dat onmogelijk was, logeerden ze
bij de rentmeester thuis. Ook weer zo'n moment dat Frans
gesproken moest worden.
Curieus genoeg vertelde Ad Hendrikse dat de inwoners
van IJzendijke - ver voor bovengenoemde tijd, namelijk
in de beginjaren van de twintigste eeuw - opvallend vaak
de wekelijkse warenmarkt in Kortrijk bezochten. Met de
stoomtram bij Watervliet de grens over en dan vervolgens
met stoomtram of trein verder naar Kortrijk.
Over de reden daarvan hebben we zitten filosoferen: De
vrije dag in IJzendijke was de maandag. En er was sinds
1894 een stoomtramverbinding met Vlaanderen. Terwijl
daarnaast veel IJzendijkenaren van Vlaamse oorsprong
waren. Misschien dat de Kortrijkse warenmarkt ook
op maandag gehouden werd, in tegenstelling tot die in
Brugge, Gent en andere nabijgelegen steden?
Ad was heel uitgesproken in zijn uiting dat je toentertijd
op de warenmarkt in Kortrijk ook Frans moest (kunnen)
spreken.
De Franciscanessen van Dongen, Franstalige nonnen,
openden kort na het midden van de negentiende eeuw
een klooster met meisjesschool en peuterbewaarplaats
in IJzendijke. Sommige van die 'soeurs' kwamen ook
daadwerkelijk uit Frankrijk. Frans zal absoluut in de eerste
decennia de voertaal in het klooster zijn geweest. Hun
school heette het 'Pensionaat Van Onze Lieve Vrouw Van
Lourdes'.
Over de term 'pensionaat' kunnen we in dit individuele
geval lang praten. Informatie dat het 'pensionaat' ook als
'internaat' fungeerde, is in de archieven hier in de streek
absoluut niet (meer) te vinden.
Anderzijds zijn er enkele aanwijzingen dat het pensio
naat, dat zich op alle katholieke westelijk Zeeuws-vlaamse
meisjes richtte, een aantal meisjes intern moet hebben
opgenomen. Die 'dametjes' zouden dan met hun zondagse
kerkgang in hun goede goed IJzendijke aan de bijnaam
Nehalennia winter 2018 nr. 202
'Petit Paris' geholpen hebben. Maar, zoals gezegd, infor
matie daarover is niet meer te vinden en deze gegevens
zijn dus apocrief.
Verenigingen en clubs, die onderling in het Frans conver
seerden of toneelgezelschappen die Franstalige opvoe
ringen verzorgden, hebben hier niet bestaan. IJzendijke
lag ook zó dicht bij Gent dat heren die een conversatie
op niveau wilden voeren - en dan bij voorkeur nog in het
Frans - naar 'Gand' gingen. Hetzelfde gold voor Fransta
lige theatervoorstellingen.
Op de valrêêpe
In de vroege avond van 16 november jl. werd in bak
kerij Van Harberden te Melissant een alleraardigst
boekje gepresenteerd onder de titel 'Lekker Flakkees'.
Het eerste exemplaar was voor de burgemeester van
Goeree-Overflakkee, mevrouw Ada Grootenboer. Bak
ker Jan van Harberden schreef het zelf. Jan is niet alleen
een kundig bakker, maar ook een enthousiast schrijver.
Vorig jaar verscheen van hem 'Bakkersgeheimen', waarin
hij de 100-jarige geschiedenis van de Melissantse bakkerij
beschrijft, uiteraard aangevuld met een aantal recepten.
Na de presentatie waren er diverse 'workshops' (echt Flak
kees!) voor een talrijk toegestroomd publiek, [illustratie
Voorkant van het boekje]
'Lekker Flakkees' bevat niet alleen interessante wetens
waardigheden over Goeree-Overflakkee, maar uiteraard
recepten, 19 in totaal.
Het boekje is fraai vormgegeven en bevat een groot
aantal mooie foto's. Het formaat is 21 x 21 cm. Het telt 45
pagina's. De recepten eindigen alle met een spreuk of een
aanbeveling in het dialect van Flakkee. Het is te verkrijgen
voor 7,50 in o.a. de bakkerij in Melissant, korenmolen
De Hoop en De Mekkerstee in Ouddorp en boekhandel
Van der Boom in Sommelsdijk
Hieronder een afbeelding van een toepasselijk recept voor
deze tijd.
Je zou ze het hele jaar blijven eten
La Porte d'or, herberg op de Markt in IJzendijke, ca 1855. Porce-
leinkaart. Uitbater: M. Bouwens
Hotel d'Anvers in IJzendijke, ca 1850. Porceleinkaart. Uitbater:
Francois Groosman
iff/»
Op oudejaarsdag komen
je tut allerlei schuurtjes de
lekkerste geuren tege
moet. leder vindt dal zijn
moeder, oma of opa do
lekkerste bollen bakt,
maar mijn vader bakte
echt de meest ver
rukkelijke oliebollen.
Ingredlönton
1000 g bloem
850 g melk
100 g gist
50 g boter
50 g suiker
20 g zout
5 g geraspte
citroenschil
1 ei
Een snufje kaneel
400 g gewelde
rozijnen
150 g goudreinet i:
kleine stukjes
voor ca. dertig oliebollen
Bereidingswijze oliebollen
- Kook de melk en laat deze weer afkoelen
tot ca. 30 "C
- Los de gist op in de melk. Voeg alle an
dere grondstoffen behalve de rozijnen en
de appel toe.
- Roer het beslag 5 minuten intensief.
- Voeg de rozijnen en de appel toe en roer
deze door het beslag heen.
- Zet de frituurpan aan op een temperatuur
van 180 *C.
- Laat het deeg een halfuur rijzen bij
kamertemperatuur.
- Schep met een ijslepel een bolletje be
slag in de olie.
- Bak de oliebollen n ongeveer 7 minuten
gaar. Draai de oliebollen halverwege een
keertje om.
- En noe lekker ete, da 's nog 's 'n goewd
voornemen.
Extra tip voor Flakkeese avonturiers
- Maak een hartige oliebol door de rozij
nen en appel te vervangen door ge
bakken uitj s en geraspte kaas Schep
deze oliebollen wat kleiner. Ze zijn dan
ook geschikt als borrelhapje.
'n Goeie jaerwisselieng toegewènst. Smaekelek eten! 33
