Sinn'-en-minnebeelden Jacob Cats liet zijn debuut in 1618 te Middelburg verschijnen, toen hij 41 jaar oud was. De dichtbundel kwam uit in het tiende jaar van het Twaalfjarig Bestand. In dat jaar had de strijd tussen de remonstranten en de contraremonstranten zijn hoogtepunt bereikt. Tijdens het Bestand had hij zich bezig gehouden als project ontwikkelaar in het westen van Staats-Vlaanderen: hij financierde het inpolderen en bebouwen van land dat tijdens de eerste jaren van de Tachtigjarige Oorlog onder water gezet was. Het schrijversdebuut droeg bij het verschijnen de Latijnse titel Silenus Alcibiadis, sive Proteus, maar raakte bij latere herdrukken vooral bekend onder de variant- titel Sinn'-en-minnebeelden. Het bestaat uit drie delen van ieder 51 emblemata. Ieder embleem is een prent, ontworpen door de Middelburgse kunstenaar Adriaen Pietersz. van de Venne, vergezeld van een achtregelig Nederlands gedicht, een achtregelig Latijns gedicht, en een vierregelig Frans gedicht, benevens enkele citaten uit klassieke en recente Latijnse poëzie. De inhoud is wereldlijk, soms pikant en humoristisch. In het tweede deel komen de 51 emblemata nog een keer voorbij, maar dan is de strekking van de gedichten meer maat schappijkritisch. In het derde deel worden de thema's opnieuw opgenomen, maar dan met een godsdienstige inhoud. Het boek werd gedrukt bij Hans van der Hellen aan de Grote Markt van Middelburg. Het was een groot risico voor Cats, omdat de prenten van topkunstenaar Van de Van roockjperd'k^gemt MEn hout dat Venuskintmeynt handel aen te grijpen Het veylttabacktekoop,en menigbhondert pijpen. t Roockisfijn krameryroockisfijnbette vont, Roock fchiet hem uyt de neus, roockberil hem uytde mont? J Roock fweeft hem om het ooghfoo datfe beyde weenen, till noch is't al vermaeck, gelijck de vryers meenenj Roock isfijn gantfche rijck,roockisfijn beftegoet 'c Is roock't is anckel roockal wat den minnaer voet. Venne veel geld kostten. Maar het was meteen een suc ces. Er kwam een tweede oplage. Hier werden echter in het tweede en derde deel de prenten weggelaten, zodat de prijs een stuk omlaag kon. ZB bewaart twee exem plaren van de tweede oplage. Beide zijn in mei 1940 bij de beschieting van Middelburg en de daaropvolgende grote stadsbrand beschadigd geraakt, en hebben hun band verloren. Een exemplaar is in de vijftiger jaren opnieuw ingebonden. Het andere is in 2018 in opdracht van de Stichting Vrienden van de Zeeuwse Bibliotheek bij boekrestaurateur Marijn de Valk geconserveerd en in een nieuwe perkamenten band ingebonden. Nog in het zelfde jaar het Cats bij Van der Hellen zijn tweede bundel verschijnen: Maechden-plicht ofte ampt der jonck-vrouwen. Deze bestaat uit 44 emblemata door Van de Venne, die Cats' vaste illustrator zou worden. Het boek behelst een samenspraak tussen de oudere getrouwde Anna en de lustige minzieke Phyllis over de geneugten en ongenoegens van de omgang met man nen. Ook hiervan heeft ZB twee exemplaren, waarvan er een nog op restauratie wacht. Die Sinn'-en-minnebeelden werd in 1627 onder de titel Proteus ofte minne-beelden verandert in sinne-beelden in Rotterdam bij Pieter van Waesberge opnieuw uitgege ven. Samen daarmee werd een vernieuwde versie van de Maechden-plicht onder de titel Emblemata moralia et aeconomica uitgegeven. Beide geschriften zouden later als onderdeel van Alle de wercken nog talloze heruitga ven beleven. F)die roockjeten beter Vreet. DP falamander leeft alleen uy t fchrale winden Dc krekel weethaer aesontrent den dauw te vinden. Matroos gebruyckt taback, die licht daer henen fchietj Maer die in hoven leeft eet roock en anders niet Wat Is doch hooffche gunft i een wafem haeft verdweenen, By i'l|(l geliick een dampen gaet dan weder henen All! ycf dat noyt en was. ©efellenzijdy wijs I net Prinsen haren roocken eet gemeene fpijs.. Fumos vendit Atnor. Atria de rare trahunt alimema cicadas s I til du am hbi dot ,falctmandra, cil/uut. Ntiiilica plebs ayida tabaci bibiturCVaporcm N itjlra lot» fttmo ,ptShra nutrit amor. Mini piusr Winer yajiu promhtit biatu At li porfjihhiJirigu/thfmut orit i I mimi mtituis f tjft mm amormomfitutm (pniciti qje Jit W» ii/ilthjiilil amiMiiiis hnboi. Nehalennia winter 2018 nr. 202 Bredero door bijna heel Nederland (maar niet in Zeeland), er zijn klassieke en hedendaagse poëzie-evenementen, tentoonstellingen, concerten (met Camerata Trajectina), publiekslezingen, de Universiteit van Amsterdam zit er achterheen Maar zij zijn met 6Vi miljoen, en wij met nog geen 400.000 inwoners. Dan hebben wij toch geen gek programma voor dit "randgewest". Deze problema tiek speelde overigens al in de tijd van Jacob Cats. Toen de Hollandse meesters de Zeeuwse dichters afdeden als "Zeeuwse nachtegalen", een spotnaam voor kikvorsen, riep Cats een groep dichteressen en dichters bij elkaar. Zij publiceerden in 1623 een bundel met de uitdagende titel Zeeusche nachtegael, om Holland tot de orde te roepen. 5 Spelende kinderen op het Abdijplein in Middelburg, uit: Sinn'- en Minnebeelden, Middelburg 1618, ZB| Planbureau en Bibliotheek van Zeeland, Beeldbank Zeeland Marinus Bierens is conservator ZB\ Planbureau en Bibliotheek van Zeeland

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 2018 | | pagina 4