Zeeland en Goeree in de wereld meen.»
BATASHA
Jaco Simons
Goeree
Aan het eiland Goeree in West-Afrika, waarover we in
het eerste deel konden lezen, kunnen we nog een tweetal
kapen in Azië toevoegen. Helaas is er weinig bekend over
deze Goeree's, behalve dat deze namen op zeventiende-
eeuwse landkaarten door Nederlandse cartografen zijn
genoteerd. Dat oude kaartmateriaal is opgenomen in het
eerste deel van de Grote Adas van de Verenigde Oost-
Indische Compagnie, ook bekend als de Atlas Isaak de
Graaf/Atlas Amsterdam.
Kaap Goere lag op Honshu, het grootste eiland van de
Japanse archipel. Deze en andere Nederlandse namen zijn
mogelijk gegeven in 1643 toen Maerten Gerritszoon de
Vries deze regio verkende met onder meer het schip de
Breskens.
De landpunt Goere heet nu Kaap Same Kado. Er staat
een vuurtoren op deze plek. Same Kado is overigens niet
de uiterste noordoostpunt van Honshu. Dat ligt even ten
noorden hiervan en heet Kaap Shiriya-saki.
Hoeck Goeree bevond zich op Sumatra, één van de grootste
eilanden van het huidige Indonesië. Deze kaap heet nu
Diamantpunt, Tanjung Jambair of Tanjung Jamboaye en is
gelegen in de provincie Atjeh, het noordelijkste deel van
Sumatra. Op deze plek treffen we op oude kaarten ook de
namen Hollandse diamanten en Hollandse Diamantplaats.
Het laat zich raden wat de Nederlanders eeuwen geleden
in deze contreien aantroffen.
Batavia
Vanaf 1619 zetelden de gouverneur-generaal van Neder-
lands-Indië en zijn raden in Batavia, de stad die is uitge
groeid tot de huidige metropool Jakarta. Om Batavia en
Nehalennia
winter 2018
nu 202
yvou,
haar regeringscentrum te beschermen werd tussen 1632
en 1645 rondom de belangrijkste stad van Nederlands-
Indië een muur gebouwd. Die verving eerdere verster
kingen, namelijk een aarden wal en enkele redoutes. Jan
Pieterszoon Coen, tot tweemaal toe gouverneur-generaal
van Nederlands-Indië, maakte daar hoogstpersoonlijk al
in 1619 schetsen voor vlak nadat de stad door de Neder
landers was veroverd.
De nieuwe stadsmuur om Batavia bevatte bolwerken,
destijds ook punten genoemd, die namen van Nederlandse
steden en gewesten kregen. Zo was er bijvoorbeeld een
Punt Middelburg aan de oostzijde. Eén van de hoekpunten
heette Zeeland en die bevond zich aan de westzijde van
de ommuring. De afgebeelde kaart van Dionysus Paulusz
stamt uit 1650, maar geeft de situatie uit circa 1645 weer.
Het westelijke deel van de stad en de bijbehorende stads
muur zijn dan voltooid.
Nolukken
De eerste Nederlandse stappen op de Molukken werden
al in 1599 op het eiland Ambon gezet. De pogingen die
werden ondernomen om de daar aanwezige Portugezen te
verjagen, mislukten. In 1605 had een aanval onder leiding
van Steven van der Hagen wel succes en was de Neder
landse bezetting een feit. Deze inmenging werd verwe
zenlijkt met instemming van de Ambonezen, die tot hun
opluchting waren verlost van de gevreesde Portugezen.
Met de nieuwe machthebbers bouwden de eilandbewoners
in de beginjaren een goede verstandhouding op. Die situ
atie hield niet lang stand.
Tot de eerste gouverneur van Ambon werd Frederick
de Houtman benoemd. Niet lang daarna was Ambon
voor een aantal jaren de zetel van het gouvernement van
Nederlands-Indië, een rol die echter al snel werd overge
nomen door Batavia.
In een serie van vijf korte artikelen in Nehalennia maken we kennis met de namen Zeeland
en Goeree in het buitenland. Na intensief speurwerk wist auteur Jaco Simons voor wat
betreft Zeeland onder meer forten, stadjes en eilanden te traceren. Deze luisteren of luis
terden niet alleen naar de naam Zeeland, maar in een aantal gevallen ook naar Zeelandia,
Nova Zeelandia of Nieuw Zeeland. Slechts drie keer stuitte Simons op de naam Goeree, in
de vorm van een eilandje en een tweetal kapen.
We reizen in de vijf bijdragen af naar Afrika, Azië, Noord-Amerika, Midden- en Zuid-Amerika en
Oceanië. Het feit dat Zeeland en Holland gedurende een aantal eeuwen wijdverspreide handelscon
tacten hadden, wordt hiermee weer eens bevestigd. Deze reeks bijdragen beoogt niet een volledige opsomming of uitput
tende verhandeling te zijn; eerder een signalering en misschien, daaruit voortvloeiend, een aanzet tot verdere uitwerking.
Aan het einde van het laatste artikel volgt de bronvermelding betreffende deze reeks.
Kaap Goeree, Honshu, Japan
Hoeck Goeree, Sumatra, Indonesië
Stadswapen van Batavia. Foto Marcela Simons
bren 1*kV *ti®
ièü Gnii-cfcm «l CV -xujtf
Arr. te Gtntrilt (MUtrJ* H*
ik r C* K*r
'Wftitrf.'k. «jjf*
