De carillons van Zierikzee
pen, het vervolg van de pilaar. Kapitelen en spitbogen en
grote spitsboogvensters werden in bij elkaar passende
delen uitgehakt bij de steengroeves en als dan een kerk
of bouwmeester ter plaatse wat nodig had, werd het als
bouwpakket per schip erheen gezonden. De geprefabri
ceerde systeembouw waar eeuwen later IKEA op verder
borduurde! Vandaar dat de vele bouwwerken waaraan de
familie Keldermans meewerkte, vergelijkbare kenmerken
vertonen.
Aan de bouw van de Sint Romboutskerk werkten ver
schillende leden van de familie Keldermans mee: aller
eerst Jan I van Mansdale eerst als steenhouwer, later als
bouwmeester. Hij nam het toezicht en de organisatie van
de bouwloods over van Jean d'Oisy. Zijn zoon Jan II (ca
1375-1445), ging zich Keldermans noemen, hij was ook
bouwmeester van de kerk. Van diens zonen was Andries I
bouwmeesterzijn broer Jan III was vooral beeldhouwer,
net als een volgende broer Matthijs I. Niet helemaal duide
lijk is, of beide broers dan leiding gaven aan de steenhou
wers bij de groeve die eigendom van de familie Kelder
mans was, of op de bouwplaats beelden maakten. Verder
werkten later de zoon van Andries I: Anthonis I en nog
later de kleinzoons van Andries I, namelijk Anthonis II en
Rombout II mee, als beeldhouwer en bouwmeester. Van
de volgende generatie was Laureijs II na 1500 bij de bouw
van de Sint Romboutskerk betrokken, weer als bouwmees
ter. In Mechelen hielp de familie Keldermans ook bij de
realisatie van de Lakenhal en het stadhuis met Belfort op
de Grote Markt.
Op diverse andere plaatsen kregen de groeiende en steeds
welvarender worden steden in Brabant, Zeeland en Vlaan
deren behoefte aan eigen stadhuizen, met een lakenhal,
ruimtes voor ambtenaren, een grote vergaderzaal, een
weeskamer en soms ook de stedelijke waag en vleeshal.
Vaak werden al deze functies gecombineerd en in één
groot gebouw ondergebracht. Ook dit werden grote pro
jecten die veel voorbereiding en financiën vergden. Ook
hier werden leden van de familie Keldermans bij betrok
ken. Een van de eerste stadhuizen in Brabants, Gotische
Stijl verrees in 1376 in het machtige Brugge. Met de vele
beelden aan de gevel en een grote binnenplaats werd het
een voorbeeld voor de stadhuizen in Veere en Middelburg.
Wordt vervolgd.
Nehalennia herst 2019
nr. 205
Klankrijke hoogtepunten ondanks diepe dalen
Huib Uil
Ontslag van de beiaardier
In 2009 ontstond grote commotie rond het ontslag
van de stadsbeiaardier. Het was het meest in het oog
springende onderwerp van de gemeentelijke politiek op
Schouwen-Duiveland in dat jaar. Zoals wel meer gebeurt,
waren het de media die de toon zetten. De Provinciale
Zeeuwse Courant (PZC) kopte op 30 juni 2009: 'Stads
beiaardier zorgt laatste keer voor 'zilverachtige' sfeer'. Na
bijna 33 jaar zette Kees van Eersel een punt achter zijn
functie als Zierikzees stadsbeiaardier. Ruim drie decen
nia lang had hij de inwoners en bezoekers van Zierikzee
verblijd met zijn klanken, die, of het nu winter was of
zomer, als sneeuwvlokjes neerdwarrelden in de richting
van de oren van zijn dankbare luisteraars. Voor de amb
tenaren in het stadhuis was de donderdagmorgen een
hoogtepunt wanneer Kees van Eersel het klavier in bewe
ging zette.
'Hoe kun je dit nu schrappen van het culturele lijstje', zo
vroeg Van Eersel zich af in de PZC. Het was uitgerekend
het jongetje, dat in een Gereformeerde kerk te Rotterdam
al de orgelklanken van Kees van Eersel had beluisterd, die
politiek verantwoordelijk was voor dit besluit. Het was
wethouder Wijnand Renden die Kees van Eersel uitzwaai
de. Op Van Eersels pleidooi om te zorgen voor een opvol-
ger antwoordde wethouder Renden in politieke termen:
'Ik neem het mee, maar zeg niets toe'. Weliswaar begreep
iedereen dat hij geen klokken meenam, maar van een toe
zegging bleek weinig. De Wereldregio, een gratis weekblad
op Schouwen-Duiveland, begon zijn commentaar met:
'Zo, écht stoer. Jarenlang wordt er vanuit de gemeentelijke
oppositie aangedrongen op het terugdringen van het aan
tal ambtenaren' om vervolgens te constateren dat er nu
één functionaris was geschrapt en daarmee was een bezui
niging van 6.000 euro bereikt. De Wereldregio somberde:
'Van Eersel is uitgespeeld'.
Het besluit wekte verontwaardiging. De Zierikzeese muzi
kale duizendpoot Mar van der Veer trok met anderen ten
strijde. In plaats van de klanken van de klokken gingen
twee golven over de oude stad heen. De ene golf was die
van felle verontwaardiging, die onder meer belandde in de
raadzaal. De andere golf was die van sympathie voor de
bezwaarmakers. Het Cultuurfonds Zeelandia stelde met
een 5.000 euro beschikbaar. Een open brief, waarin vele
musici op Schouwen-Duiveland bezwaar aantekenden,
verscheen. Wist deze gemeente wel dat Zierikzee het oud
ste carillon van Nederland had? Dat klokkenspel hangt in
de Zuidhavenpoort. Daarmee had Zierikzee ook de oudste
beiaardtraditie van Nederland en uitgerekend die ge
meente schrapte de post van beiaardier. Ook werd de grote
onkunde gehekeld, in Ons Eiland, een huis-aan-huisblad,
Diverse werkzaamheden van een bouw
loods bij een grote Gotische Kerk.
Meer weten?
E.J.Haslinghuis, Bouwkundige termen. Woordenboek der Westerse
Architectuurgeschiedenis
Utrecht, Oosthoek's Uitgeversmaatschappij, 1970
-P.Don, Kunstreisboek Zeeland, Rijksdienst voor de Monumentenzorg,
Zeist 1985
J.J.M. Timmers, G. Peeters, Schoonheid der Nederlanden, een cultuurhis
torische atlas
Amsterdam/Brussel, Elsevier, 1980
red. K.Bosma, A.Mekking, Bouwen in Nederland 600-2000
K.Ottenheym, A.van der Woud, Prins Bernhard Cultuurfonds, Zwolle,
2007
-K.Keijn, J.Smit, C.Thunnissen, Nederlandse bouwkunst, een geschiede
nis van tien eeuwen architectuur, Alphen aan de Rijn, Atrium 1997
red. R.C.van Caenegem, België, een Verhaal over Land en Volk
H.van der Wee, G.Peeters, Amsterdam, Brussel, Elsevier 1980
E.Adam, G.Albrecht, Rijn en Maas, Kunst en Cultuur 800- 1400
R.Wallrath, H.Westermann-Angerhausen eva. Keulen, Brussel, 1972
red. J.C.Dekker, P.A.Henderikx: De Abdij van Middelburg
C.E.Heyning, R.L.Koops, A.C.Meijer, P.W.Sijnke, R.J.Swiers,
J.M.Christiaansen
Utrecht, Stichting het Abdijboek 2006
red. H.Janse, R.Meischke: Keldermans, Een architectonisch netwerk in de
Nederlanden
F.van Tyghem, 's Gravenhage, Staatsuitgeverij, Markiezenhof Bergen op
Zoom, 1987
www.genealogieonline.nl: Genealogisch onderzoek West-Brabant: Jan
van Mansdale
Elke donderdagmorgen strooit stadsbeiaardier Janno den Engelsman de vrolijke klanken van het carillon uit over de in
woners en de bezoekers van Zierikzee. Dat gebeurt op donderdagmorgen want dan is het marktdag en veel inwoners van
het voormalige eiland bezoeken die dag de stad. Voor hen en alle andere luisteraars is het iedere keer weer een bijzonder
cadeau om te worden getrakteerd op klanken vanuit de hoogte. In deze bijdrage geven we een globaal overzicht van de
ontwikkelingen met betrekking tot dit muzikale hoogtepunt, waarvan de geschiedenis ook diepe dalen kent.
De nieuwe beiaardier Kees van Eersel
bespeelt het carillon, december 1976
(Collectie Gemeentearchief Schouwen-
Duiveland, Zierikzee; ZM-2605).
