Zeeuwse netels
v
was genoemd naar een oude naam van het Café De Patrijs
in Colijnsplaat. In dat etablissement vond in november
1998 het eerste optreden plaats. Helaas is het slechts bij dat
optreden gebleven.
Met de nieuwe eeuw in zicht wagen nog meer Zeeuwen
een sprong in het muzikale streektaalcircuit.
Wordt vervolgd.
Noten
Nehalennia herfst 2020 nr. 209
Veronique De Tier en Piet van Sterkenburg
Inleiding
De brandnetel is een veel voorkomende, snel opschietende
plant met driehoekige, getande bladeren, maar zonder op
vallende bloemen. De brandnetel is een nuttige plant. De
stengel en de bladeren hebben prikkelende brandharen,
zoals velen van ons ongetwijfeld al hebben ondervonden.
Op het uiteinde van elk brandhaar zit immers een verdik
king. Die verdikking heeft een wand die gedeeltelijk uit
kiezelzuur bestaat en daardoor broos is. Het brandhaartje
bevat onder andere netelgif, histamine en mierenzuur. Als
je de brandnetel - per ongeluk of gewild - aanraakt, breekt
het haartje en dringt het zuur in de huid. De brandnetel
komt heel vaak voor op voedselrijke plaatsen, bijvoorbeeld
in de bermen van akkers.
Minder gevaarlijk is de dovenetel. Die is iets kleiner uitge
vallen dan de brandnetel, maar heeft dezelfde driehoekige,
getande bladeren, die echter niet prikken. De bloemen
zijn heel anders dan die van de brandnetel: ze zijn wit of
paars en staan in kransen rond de vierkante stengel. De
dovenetel is net als de brandnetel op voedselrijke plaatsen
te vinden.
Dat de inwoners van Groot-Brittannië uniek zijn, bewijzen
niet alleen de onderhandelingen rond de Brexit. Op som
mige plaatsen in Engeland wordt ieder jaar een wedstrijd
Brandnetel eten gehouden. Wat men doet is de bladeren
met de vingers tot een prop vouwen. Daarbij blijft de niet-
stekende bovenzijde aan de buitenkant. Daarna slikt men
de prop in. Het maagzuur in de maag neutraliseert het
effect van de brandharen.
In de volksgeneeskunde bestaan er trouwens allerlei
middeltjes om de irritatie van brandnetels te verzach
ten. Vaak wordt azijn aangeraden, hondsdraf en zuring
zouden ook helpen en of dat nog niet genoeg is willen
ook paardenbloem en aardappelen wel eens helpen. Hebt
u deze planten niet in de buurt, dan kunt u nog altijd wat
urine gebruiken, want ook dat zou de jeuk verlichten. De
brandnetel wordt ook vaak gebruikt om allerlei kwaaltjes
te bestrijden, zoals huidaandoeningen.
In wat volgt bespreken we de naamgeving van de brand
netel en de dovenetel in de Zeeuwse dialecten.
Welke woorden gebruikten Zeeuwen voor de
brandnetel?
Kijken we naar het totaalaanbod aan namen voor de
KAART 1: NAMEN VOOR DE BRANDNETEL IN WZD
broeier
broe(i)nekel
broe(i)netel
hoendernetel
hoendertinge!
tingel
25
Prijsuitrijking Oldeberkoopin 1996 (foto: Joop van den Bremen)
1. 1 Zeeland Plat 5 (Ivory Tower ITL 160,1985) opgenomen in Zaal
Tobbetje te Biervliet. Hierna verschijnen nog 4 cd's bij Ivory Tower
met Zeeuwse artiesten: Het beste van Zeeland plat 1 (ITD 20.104,
1992), Het beste van Zeeland plat 2 (ITD 20.116, 1994), Het beste
van Zeeland plat 3 (ITD 20.150, 1999) en Engel Reinhoudt De
Schompen (ITD 20.172, 2001). Het zijn vooral herhalingen van de
eerdere lp-opnamen.
2. Zeeuws Vlaanderen zingt, speelt en vertelt (JCI 914.001,1970).
3. Thuis (Mirasound 238021, 1985).
4. Vrijheid (De twee Duiven, 910401, 1991), 20 jaar (De twee Duiven,
060915, 2006), Ik bin d'r eih'lukfoo... (HKM, 2009).
5. Cadzandse Blues Schoondijkse Blues (Karhu Records, KHR 204824,
1980).
6. In die periode verschijnen van Piet Brakman zelf de volgende lps:
Travelin'Home (Belgaphone, Gamma 1064,19??), Mijn Zeeuwse land
(Blue Circle 208,1983), Jao is ier nogjao (Blue Circle 210, 1984) en
Un straotje om (Blue circle 211,1986).
7. In zijn eigen studio produceert Brakman de volgende lp's van zich
zelf: De weg terug (Scaldis 87-1, 1987), Het land van Lieverlee (Scal-
dis LP87-2,1987) en Recht deu zéé (Scaldis LP/PB88-3,1988).
8. Tussen gisteren en morgen (Scaldis cd PB90-2, 1990), De bekendste
van Piet Brakman (Flandria Music PB91-2, 1991), Tussen eb en vloed
(Scaldis PB93-2,1993), Tussen Schelde en Noordzee (met 6 tracks:
Scaldis PB93-3,1993), Alles uut de kasse (Flandria Music FMP/
PB96-2,1996), Tussen Schelde en Noordzee (Scaldis PB98-1, 1998),
Land zonder bergen (Scaldis FMP/PB 002, 2000), De pad op zeven
(Scaldis FMP/PB 031, 2003), Een zêê van tied (FMP/PB 051, 2005)
en Twee polders ver (FMP/PB 010, 2011).
9. Het aantal keren dat een liedje wordt uitgezonden via radiostati
ons.
10. In het kader van een programma van het Regionaal Educatief Cen
trum De Bevelanden en Tholen.
11. Eindelienge (1996), Mien naêjaêr (met tekstboek, 1996), Uutblienkers
(1997), Proenkstikken (1999) en 'tls aal verbie! (2004).
12. MC's: Heef me has (1988), Dertehenan (1990); cd's: Oans bin de
Zêêuwen (VMI 1015, 1993), De stikken d'r of (VMI 2001,1995) en
Bie heweld (SUR 0197,1997).
13. MC: Du Driefstang (1993), cd's: Degelijk werk (1997), Recht voe je
bakkes (2000).
14. N8werk Leve, opgenomen op 16 januari 1991 in De Stenge te Hein-
kenszand.
15. Hrenslinden (Stichting Mijn Jas SMJP 9301,1993), ('n verzaeme-
liengAntiek (Stichting Mijn Jas SMJP 9502,1995), Oma's recept
(Stichting Mijn Jas SMJP 9803,1998), Lulle en spele (2-cd, Stichting
Mijn Jas SMJP 0206, 2002).
16. Zeeuwse Kerst (Stichting Mijn Jas SMJP 0004, 2000).
17. Vrouwe, Vrouwe kóp toch wat (Ivory Tower ITL 25.213,1988).
18. Een bolus bie de koffie (Eigen uitgave, GZGR 921002,1992), Bel-bel
't is toch vrêêd (Eigen uitgave, CD 961003,1996), Gewoon (Eigen
uitgave, GZGR 21405, 2002).
19. Is zingen in dialect Normaal?, Volkskundig Bulletin (21) nr 2, ok
tober 1995. (zie: http://streektaalzang.nl/strk/pers/p95vkb21.htm).
20. Prof. Dr. Louis Peter Grijp (1954 - 2016) was musicoloog en als on
derzoeker verbonden aan het Meertens Instituut te Amsterdam. Hij
stond aan de basis van de Nederlandse Liederenbank. In 2001 werd
hij benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht op
het gebied van de Nederlandse liedcultuur.
21. De uitslag van de enquête vormt de aanzet voor mijn website streek-
taalzang.nl.
22. Vremd volk Miel de Piel (Open Stal 0796,1996).
23. Pseudoniem van Jacob Haringman (Noordwelle,1936 - Enkhuizen,
2008).
Dialectkaart getekend
door Annelies Kolijn en
Veronique De Tier op basis
van de gegevens in het
Woordenboek der Zeeuwse
Dialecten.
