in Brabants-Gotische stijl onder leiding van bouwmeester
Hendrik Meys uten Anker in 1374-75, maakte Jan van
Mansdale een aantal stenen consoles, waar balken op steu
nen. Het Hooggerechtshof van de Nederlanden werd hier
gevestigd, op een vaste plaats. Tevens werd dit de logeer-
plaats van de hertog als hij in Mechelen was. Dit gebouw
kwam echter pas in de negentiende eeuw gereed, wel
volgens de oorspronkelijke plannen van Keldermans. Ook
hieraan werd door verschillende leden van de familie Kel
dermans gewerkt, evenals aan het paleis voor de weduwe
van Karei de Stoute: Margaretha van York, die in Mechelen
bleef wonen. Anthoon Keldermans had hiervoor het ont
werp gemaakt. Voor landvoogdes van 1507-1530, weduwe
Margaretha von Habsburg (dochter van Maria van Bour-
gondië en Maximiliaan von Habsburg) werd een nieuw
paleis in Mechelen gebouwd door Rombout II.
In de twaalfde eeuw was Leuven de hoofdstad van Bra
bant, eveneens aan de Dijle en de landroute van Keulen
naar Brugge, met veel lakennijverheid. Ook de graanhan
del en bierbrouwerij waren belangrijk. In 1425 werd hier
de eerste universiteit van de Nederlanden gesticht, door
hertog Jan IV van Brabant, met instemming van de paus.
In die eeuw verrezen talrijke belangrijke gebouwen als de
Gotische Sint Pieterskerk, het stadhuis en het Tafelrond
waar achtereenvolgens Sulpitius van Vorst, Jan II Kelder
mans en Mattheus de Layens de leiding hadden. Jan vol
tooide het oostelijke deel. Er kwam geen belfort, maar wel
vier ranke torentjes op de hoeken. Door de grote welvaart
werd Leuven het centrum van beeldhouwers, met een
brede uitstraling naar kerken en kloosters in de omgeving.
Het stadhuis werd een pronkjuweel van flamboyante go
tiek met pinakels en uitgekraagde nissen voor beelden met
Bijbelse taferelen. Het leek wel ragfijne kant. Andries I,
met zijn broers Matthijs I en Jan III waren als beeldhou
wers hier aan het werk van 1439-1469. Diverse beelden
werden echter pas in de negentiende eeuw afgemaakt. Een
andere positie had Rombout I, een andere zoon van Jan
II, want hij was glazenier en leverde verschillende glas-in-
loodramen voor het stadhuis.
Voor het geheel vrijstaande stadhuis van Gouda op de
Markt, wat tussen 1448-1459 gebouwd werd, leverde
Steven van Afflighem alle witte Gobertanger natuursteen
in gehakte vorm. Hij ontwierp ook de gevel. Maar Jan III
maakte een aantal beelden tussen 1448-1459.
Middelburg dat via de Arne en het Sloe met de Oosterschei
de en Westerschelde was verbonden, werd een welvarende
havenstad in de middeleeuwen, tevens werd het met de
Norbertijner Abdij het bestuurscentrum van Zeeland. Het
oudste stadhuis was aan de Lange Delft. Na enkele stads
branden in de vijftiende eeuw, werd in 1451 tot de bouw
van een nieuw stadhuis besloten op de hoek van de Lange
Noordstraat en de Grote Markt. Andries I Keldermans,
stadsbouwmeester van Mechelen, tekende een plan voor
een bestuurscentrum met vleeshal en een toren op de hoek.
De eerste bouwfase duurde van 1452-1460. Zijn broers Jan
III en Matthijs I leverden grote hoeveelheden steen tussen
1454 en 1458 en maakten mallen en gebeeldhouwde on
derdelen, grotendeels bij de steengroeven. Begin zestiende
eeuw ging Andries zoon Anthonies I verder, ook met her
stelwerkzaamheden na een brand. Ook diens zoon Rom
bout II werkte er in die periode tussen 1506-1521, hij ont
wierp de rijkversierde topgevels met pinakels aan de markt
en de Noordstraat. De voordeur werd verplaatst en doordat
de Westmonsterkerk was afgebroken, kwam het stadhuis
aan een ruime markt te liggen. Terwijl de meeste beelden
Nehalennia herfst 2020 nr. 209
van de Zeeuwse graven en gravinnen gemaakt werden door
Michiel IJwijnszoon uit Mechelen, kreeg ook Antoon II
betaald voor geleverd beeldhouwwerk in 1495. Ook Laureijs
II leverde later beeldhouwwerk. De gevel en de beelden wa
ren, zoals op de meeste plaatsen in die tijd, beschilderd. De
laatste bouwperiode van het stadhuis was tussen 1560-1562,
waarbij de sierlijke toren met helm voltooid werd. (De beel
den die nu de gevels versieren, zijn deels uit de restauratie
periode onder leiding van P.J.H. Cuypers in de negentiende
eeuw, die alle beelden verving, of van na de verwoestingen
in de Tweede Wereldoorlog).
Tussen Brabant en Zeeland ging de hertog van Brabant in
de dertiende eeuw tol heffen. Hieruit groeide door over
stromingen en indijkingen Tholen, dat in 1366 stadsrech
ten kreeg. In de stad werd een kerk in Brabants-Gotische
Stijl gebouwd, met kruisribgewelven en koolbladkapitelen
aan de bovenkant van de zuilen. Evert Spoorwater, die ook
in de zelfde tijd in het nabij gelegen Antwerpen en Bergen
op Zoom actief was, bouwde deze Onze-Lieve-Vrouwe-
Kerk. Kort na een stadsbrand begon Andries I Keldermans
in 1452 met de bouw van het eenvoudige stadhuis met
natuurstenen voorgevel met kantelen, zijn zoon Anthonie
I werkte er ook aan mee tussen 1460-1475. Tussen de ven
sters kwamen kraagstenen met nissen. Er zijn echter nooit
beelden in geweest. Er kwam een klein zeskantig torentje
op.
Veere kwam tot bloei door wolhandel en visserij en door
de strategische ligging. Het ontwerp van het stadhuis is
van Evert Spoorwater, maar Andries Keldermans en Mi
chiel IJwijnszoon maakten beeldhouwwerk voor de gevel
(1474-1517).
Gent, op de plaats waar Leije en Schelde samenkomen,
was de hoofdstad van het welvarende graafschap Vlaande
ren. Van oudere stadhuizen van Gent zijn slechts een paar
kelderfragmenten over. Tussen 1519 en 1539 maakten de
compagnons Rombout II Keldermans en Dominicus de
Waghemakere plannen voor een nieuw stadhuis, in flam
boyante Gotiek; slechts een klein deel werd gerealiseerd in
Stadhuis met Lakenhal en Hooggerechtshof der Nederlanden aan
de Markt in Mechelen (Eigen opname auteur)
Stadhuis van Leuven in flamboyante Gotiek met hoektorentjes
(Eigen opname auteur)
Tekening stadhuis Middelburg vanaf de Grote Markt, waarbij de
nieuwe ingang getekend is, verplaatst vanaf de Lange Noordstraat
naar de Markt. Afbeelding uit 1595 in: Encyclopedie voor Zeeland II3
Het stadhuis in Tholen door Andries I in samenwerking met zijn
zoon opgetrokken (Eigen opname auteur)
Het stadhuis van Gent in flamboyante Gotiek, volgens de plannen
van de architecten Rombout II Keldermans en Dominicus de Wag
hemakere met de achtkantige hoektoren. De Gotische delen doen
sterk denken aan de stadhuizen van Middelburg en Brussel (Eigen
opname auteur)
