r rr p
m
f
ook bezig gaan houden met natuurbehoud en het instant
houden van onroerende monumenten in de Westhoek
van Schouwen. Na de gemeentelijke herindeling van
1997, ging deze Stichting eilandelijk op Schouwen-Dui-
veland werken. Een aantal stravaljes werd in eigendom
verkregen of gerestaureerd en zelfs nieuw opgebouwd.
Op Open Monumentendagen geven de twee rond
reizende hoefsmeden uit Serooskerke op Walcheren
demonstraties paarden beslaan in de acht stravaljes van
Stichting Renesse op dit eiland: in Ellemeet, waar op een
pleintje bij de Dorpsstraat een overdekte hoefstal staat.
De al genoemde sravalje van Kesteloo in Nieuwerkerk,
bij Streek-en Landbouw Museum Goemanszorg in
Dreischor geen eigendom van Stichting Renesse,
maar eigendom van het Museum), in de Ring in Drei
schor, in de eenvoudige open hoefstal naast de Kerk-
gracht in de Ring van Noordgouwe, verder in Seroos
kerke (Schouwen), Kerkwerve, Noordwelle en tenslotte
in de dubbele stravalje in Haamstede.
Telkens werden andere paarden beslagen uit de stal
van Van der Wekken. Het laatste paard in de dubbele
stravalje in Haamstede had een fraai blauw-zwart
schimmelveulen bij zich, een kacheltje dus. Het blijft
sensationeel als de hoef gladgebrand wordt!
M'n stikje
Brand
Toe dat de uzen in mien durp nog dikkels van out waere was
t'r netuurlijk aoltied vee gevaer vö brand, 't Uus verwaarme,
eten koke, licht maeke, aoles gebeurde bie open vier. As 't duus-
ter wier most de waehenmaeker, de tummerman, de kuper
waarke bie 'n "gesloten lantaarn". Roake mocht dan agheêl
nie. Laeter most aalke burher aalpe as t'r 'n brand uutbrak.
Je kon 'n boete kriehe asje nie meeeholpen ao. In d'r waere
in aalke gemeente vee rebels. Toch waere d'r vee branden. In
mien durp aode ze an de kaarke, neffen de voordeure'n uusje
gebouwd speciaol vö de brandweer. Eêne keer op 'njaer wier
d'r geoefend in de mannen krehe ('t was in de twintiher jaeren)
vö dat oefenen 10 cent. Dat zou noe 4,5 eurocent weze. Toe dat
ver'oagd most ore naer 25 cent zei wet'ouwer Merien Steur dat
ze dan toch nie aolemaele moste komme, want dat was te diere
vó degemeênte. Jao, Merien was op de centen.
In 1935 wier d'r 'n echt brandweerkorps op'ericht. 't Ach
terste deel van 't gemeênt'uus wier veranderd in 't vereêne-
hiengslokoal, waer of de mannen theorielessen krehe. Ik bin
d'r 'n stuitje eleeje nog weze kieke, want de buurman ei mien
in zien uus rond'eleid. Die ei naemelijk 't ouwe gemeênt'uus
van de gemeênte ekocht. Noe, dat ouwe lekoal is t'r nog
aoltied in de bar staet V ok nog. Wantje behriept dat 't nae
de theorielessen eêl gezellig was bie die brandweerlui. Md
jao, 't blussen was toch 't echte waark. Nae verloap van tied
kriehe de mannen 'n lintje van de koning. In dat zü ze ok wè
verdiene, want 't bluuf gevaerlijk waark. Ik wete d'r nog van
dat de mannen aomè 'n zwarten elm droehe in de comman
dant 'n zuiveren. Ma die was ok uusschilder, dust die ao z'n
eihen elm wat mooier emaekt.
Tehenwoordig bin die commandanten echte profs in de op-
leidieng vö brandweerman is vee meer as 25 ouwe centen
waerd. Ik we vernome dat 't noe eêl moelijk is om an nieuwe
brandweerlui te kommen. Misschien kriehe ze net as in 1920
te weinig of bin de eisen te oahe. Of is 't nie zö gezellig mi!
Henk Blom, dialect Schouwen-West.
Nehalennia voorjaar 2021 nr. 211
Volksliederen (3)
Refein
RinusWillemsen
Zeeuwsch-Vlaamse volkslied
Waar eens 't gekrijs der meeuwen,
verstierf aan 't eenzaam strand.
Daar schiepen zich de Zeeuwen,
uit schor en slik hun land.
En kwam de stormwind woeden,
hen dreigend met verderf.
Dan keerden zij de vloeden,
van 't pas gewonnen erf.
Refrein:
Van d' Ee tot Hontenisse, van Hulst tot aan Cadzand.
Dat was hun eigen landje, maar deel van Nederland.
Waar eens de zeeën braken,
met donderend gedruis.
Daar glimmen nu de daken,
en lispelt bladgesuis.
Daar trekt de ploeg de voren,
daar klinkt de zicht in 't graan.
Daar ziet men t Zeeuwse koren,
het allerschoonste staan.
Refrein
Daar klappen rappe tongen,
de ganse lieven dag.
Daar klinkt uit frisse longen,
gejok en gulle lach.
Daar klinkt de echte landstaal,
geleerd uit moeders mond.
Eenvoudig zonder omhaal,
goed Zeeuws en dus goed rond.
Refein
Daar werd de oude zede,
getrouwelijk bewaard.
En 't huis in dorp en steden,
bleef zuiver Zeeuws van aard.
Daar leeft men zo eendrachtig,
en vrij van droef krakeel.
Daar dankt men God almachtig,
voor 't toe gemeten deel.
Refrein
De worstelstrijd met Spanje,
bracht ons het hoogste goed.
De vrijheid door Oranje,
betaald met hartebloed.
Dat goed gaat nooit verloren.
De Nederlandse vlag
zal wapp'ren van de toren,
tot op de jongste dag.
De tekst is van ds. Jacob Nicolaas Pattist en J. Vreeken.
De muziek is van A. Lijsen.
É3É
Jacob Nicolaas Pattist werd op 2 juli 1876 in Dreischor
geboren waar zijn vader Izaak, geboren Groede 16 april
1850, hulponderwijzer was. Hij was getrouwd met Corne
lia Katharina van der Dusse.
Jacob Nicolaas werd vernoemd naar zijn opa Jacob, die in
Groede hoefsmid was. Opa was geboren in Schoondijke
op 27 april 1809 en trouwde in Zuidzande met Tannetje
Butin. In Groede gingen de zaken niet goed. Het echtpaar
besloot in 1857 te emigreren naar Rochester (V.S.) om hun
schuldeisers te ontgaan.
Op 23 december trouwde Jacob Nicolaas in Den Haag met
Rebecca Anna Mara Thesingh. Zij was geboren in Naar-
den op 18 januari 1881. Haar vader was majoor artillerie.
Haar moeder was Regina Margarethea van Erkelens.
Na zijn studie theologie werd hij in 1911 kandidaat in
Overijssel. Met ingang van 16 juli 1911 was hij predikant
van de Hervormde Gemeente in IJzendijke en vanaf 15
maart 1914 van Aardenburg.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog zochten veel Belgische
vluchtelingen hun heil in Nederland, ook in Zeeuws-
Vlaanderen. Pattist werd door de regering aangezocht
deze stroom vluchtelingen in goede banen te leiden. In
februari 1917 geeft hij lezingen met lichtbeelden in Bres-
kens, Terneuzen en Axel met als onderwerp: Zeeuwsch-
Vlaanderen. De nadruk ligt dan op de verbondenheid van
dat gebied met Holland. Op dat moment zijn er aanspra-
33
Noten:
Het woord stravalje gebruiken we omdat het als lemma in het Zeeuws
Woordenboekboek. Andere benamingen travalje, trevalje of travallie. als
hoofdlemma is opgenomen
1. B. H. Slicher van Bath: De agrarische geschiedenis van West-Europa
500- 185(kUtrecht/Antwerpen, 1980. blz 81,82
2. P. A. Hendèlikx: Dorpen in de Schelde-delta van de vroege mid
deleeuwen tot circa 1300. In: Red. K. Bos, J. van Damme, A. de Klerk:
Dorpen in Zeeland. Middelburg, 1991.
3. J. L. Braber, C. P. Pols: Zierikzee zoals het was. Zierikzee, 1970. Blz. 69.
4. M.Fokker: Proeve van eene lijst der vroegere namen van de huizen
in Middelburg. Middelburg, Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, 1904.
5. K. Ribbens: Historisch Album Zeeland. Weesp, 1993. Blz. 66
6. J. Bruijns: Trekpaarden in Zeeland. Opkomst en ondergang van het
.Belgisch trekpaard in de Zeeuwse landbouw. Goes, 1999 Blz 5 ev.
Geraadpleegde literatuur:
- Nehalennia 86 themanummer. Middelburg 1986: Dorpen in Zee
land, bundeling lezingeft van studiedag.
- Publicaties van Stichting Vrienden van de Travalje, 2008-2018.
- Initiatief W. J. H. Noordermeer: Travalje's in Zeeland in Vroegere
Tijden en Heden, zonder plaats 2013.
- J. Steenhof de Jong: Over de Kop van Schouwen. Het toerisme en de
Stichting Renesse 1953-2018. Brouwershaven, 2018.
- A. de Vin: Duiveland in dialectperspectief. In: Kroniek van het Land
van de zeemeermin(Schouwen-Duiveland), 1984. Uitgave: Vereni
ging Stad en Lande van Schouwen-Duiveland, Zierikzee, 1984.
- J. van Lennep, J. ter Gouw: De Uithangteekens, in verband met Ge
schiedenis en Volksleven beschouwd 2. 's-Gravenhage, 1868.
Achter de kinderen is het brandweerhuisje te zien.
Gelukkig is dat later afgebroken
ZEEUWS-VLAAMS VOLKSLIED
Waar eens tgekrijs der meeu-wen ver-stierf aan
'teenzaam strand, Daar schie-pen zich de Zeeuwen uit
schoren slik hun land. En kwam de stormwind woe-den.
dreigend met ver
Hen dreigend met ver-derf. Dan keer-den zijde vloeden
B ef rejin
van'tpas gewonnen erf. Van d'Ee tot Hon-te-nis-se.
van Hulst tot aan Cad - zand,dat is ons ei-gen landje
Waar eens de zeeen braken
Met donderend gedruisch.
Daar glimmen nu de daken
maar deel van Nederland! En lispelt bladgesuis.
Daar trekt de ploeg de voren.
Daar klinkt de zicht in 't graan.
Daar ziet men 't Zeeuwse he koren,
Het allerschoonste staan.
Muziek van het Zeeuws-Vlaamse volkslied
