Het oude handkoffertje met foto's*
m m
P. Heerschap
Het handkoffertje
Soms kwam het oude half vernielde handkoffertje te
voorschijn. Het had ooit vol met broodjes gezeten, toen de
familie met de blazer vanuit de haven van Ouddorp naar
Tholen gevaren was voor de bruiloft van meutje (tante)
Belia, die huishoudster was bij Jan de Jonge en nu met
hem trouwde.
Het koffertje zat vol met fotos van familieleden, kennis
sen en ook oude ansichten. De ene na de andere foto werd
gepakt en moeder vertelde wie het waren en wat er op
de ansichten te zien was. Ook de oude fotos van vaders
familie en vrienden kwamen in het koffertje terecht: van
die bruine fotos met ooms, tantes en nichten in Amerika,
uit Paterson vooral. Vader vertelde dat daar hele straten
waren, waar nog Ouddorps gesproken werd. Dat was
geschreven vanuit Amerika. Vele Ouddorpers waren daar
heen vertrokken, aan het einde van de negentiende eeuw.
Ook veel fotos uit Dordrecht kwamen te voorschijn. Mijn
tante Jobje, vaders oudste zuster, woonde daar met haar
man Martien Sperling, die duiker was bij het bergingsbe
drijf van de firma Tak, nog met zo n koperen helm, In de
zomer kwam de familie bij ons in Ouddorp logeren: mijn
tante, twee neefjes en twee nichtjes.
Karei Christiaan Crucq
De mooiste foto vond
ik altijd die van dat
lieve jongetje met dat
strohoedje.
'Dat is Kareltje Crucq,
het zoontje van de
dokter, zei moeder.' Je
moet weten dat moe
der daar dienstbode
was. Zij heeft die foto
van de dokter gekre
gen. Ja, opoe had bij
de dokter gediend, dat
wist ik wel. Ze had het
de dokter was een 1900.
gezellige man, die evenals opoe wel van een grapje hield.
Ook na haar trouwen in 1897 bleef ze er af en toe nog wer
ken, want mijn opa verdiende toen als landbouwknecht
maar vier gulden in een week. Opoe kreeg tien kinderen,
maar een doktersrekening kwam er nooit.
Op 1 september 1896 vestigt Karei Christiaan Crucq zich
als huisarts te Ouddorp. De jonge dokter, hij is 23 jaar, is
op 22 september 1872 te Middelburg geboren. Als hij 12
jaar is overlijdt zijn vader, 51 jaar oud. De weduwe Crucq
blijft achter met vijf kinderen. Zij zal niet onbemiddeld
geweest zijn, want haar zoon Karei mag na met goed
gevolg zijn gymnasiumopleiding in Middelburg voltooid
te hebben in Leiden geneeskunde gaan studeren. In 1896
slaagt hij voor zijn artsexamen.
Dokter Crucq
Dokter Karei Christi
aan Crucq trouwt in
1899 met Gerardine
Hage, een dochter
van dominee Hage uit
Wolphaartsdijk. Zij
betrekken het nieuwe
doktershuis aan de
Hazersweg, dat in 1897
gebouwd is. In 1900
wordt tot hun grote
vreugde een zoontje
geboren. Het krijgt
evenals de vader en
grootvader de namen
Karei Christiaan,
roepnaam Karei. Het
huwelijksgeluk duurt
helaas niet lang. Op
10 juni 1903 overlijdt
Gerardina. Zij wordt
op het kerkhof in Oud
dorp begraven. Kareltje
is dan nog geen drie
jaar.
Hoe moet het verder?
De moeder van de
dokter, Jacoba Johanna
Poleij, sinds 1884 we
duwe, neemt haar in
trek in het doktershuis
om het huishouden te
bestieren.
In 1900 waren de
ouders van mevr.
Crucq (de emeritus predikant Francois Hage en Elisabeth
Schilman) vanuit Wolphaartsdijk al in Ouddorp komen
wonen, met een ongetrouwde zoon, Adres A12.
In 1904 vertrokken zij naar Steenbergen, met medene-
men van de kleine Karei. In Steenbergen woonde ook nog
familie.
Nehalennia - voorjaar 2022 - nr. 215
In 1908 gaan zij van Steenbergen naar Den Haag. Karei jr
woont op precies dezelfde adressen als zijn grootouders.
(Regentesselaan, Sweelinckstraat, Waldeck Pyrmondka-
de) met een kleine onderbreking op een adres in Leiden.
Dus hij is niet, zoals tot dusver is aangenomen, door oma
Crucq-Poleij opgevoed! Zijn grootouders Hage stuurden
hem naar het gymnasium in Den Haag.
De Spaanse griep
Op 10 november 1918 overlijdt dokter Crucq aan de
gevolgen van de Spaanse griep. Onder grote belangstelling
wordt ook hij op het kerkhof van Ouddorp begraven.
In de Maas- Scheldebode van 20 november 1918:
'Ouddorp Het aantal zieken klimt met de dag. Onze goed
moedige geneesheer, altijd bereid om de zieken te helpen,
heeft het vrijdag moeten opgeven en ligt nu met zware
koortsen (typhus) te bed. De geneesheer van Goedereede,
dr. C.J. Kras, neemt zoveel mogelijk de praktijk waar. De
geneesheer van Stellendam is eveneens ziek, zodat de
heer Kras ook daar hulp verleent. We beleven wel ernstige
tijden.'
En op 23 november:
'Ouddorp Onze goede dokter is niet meer. Wij zullen zijn
vluggen stap langs straten en wegen niet meer vernemen,
zijn gullen lach niet meer hooren, zijn opgeruimd spreken
moeten missen. Vrijdagavond moest hij gaan liggen om
niet meer op te staan; reeds maandagavond stierf hij, 46
jaren oud. Heden (donderdag) namiddag had de begrafe
nis plaats. Dokter Crucq was algemeen geacht en bemind.
Op welke uren van dag of nacht hij geroepen werd steeds
was hij bereid om te komen, nooit onderscheid makende
tusschen rijk of arm. Daarom zal hij lang bij ons in geze
gende herinnering blijven. - De gevallen van griep worden
veel ernstiger. Behalve onze geneesheer wachten, bij het
schrijven van dit bericht nog drie lijken om begraven te
worden: een kind van twee jaren, een jonge man van 25 en
een jonge dochter van omstreeks 20 jaren. De dood heeft
onze vensteren beklommen. Leer ons alzoo onze dagen
tellen, o Heere! opdat wij een wijs hart bekomen.'
Onze Eilanden 23 november:
'Maandagavond is alhier na een korte ongesteldheid, onze
geneesheer Dr. Crucq op 46 jarige leeftijd overleden. Na
ruim 22 jaren de practijk hier waargenomen te hebben.'
IL
Velen schaffen na zijn dood een portretfoto van de dokter
aan, want dokter Crucq was heel geliefd bij de bevolking
van Ouddorp.
Hoe gaat het verder met Karei jr.?
Daar ben ik altijd al benieuwd naar geweest. Hij volgt dus
een gymnasiumopleiding in Den Haag. Daarna studeert
hij Talen van de Indische archipel aan de universiteit van
Leiden. In 1928 promoveert hij op een proefschrift over de
Balische dodenriten. Als doctor in de letteren vertrekt hij
naar Batavia in Nederlands-Indië. Hij wordt daar adjunct-
archeoloog bij de Archeologische Dienst. Hij doet o.a. on
derzoek naar inscripties op graven, tempels en historische
gebouwen en publiceert daarover, een indrukwekkende
lijst publicaties, in diverse tijdschriften. In de jaren 90 van
de vorige eeuw kwam ik tijdens een Willem Walraven-
herdenking in Dirksland in contact met de familie van
deze in Dirksland geboren schrijver. Deze had zich ook in
Nederlands-Indië gevestigd. De familie Walraven kende
Karei Crucq oppervlakkig. Ik hoorde: 'Hij was een zonder
ling, maar een groot kenner van oosters porselein.'
Het loopt slecht met hem af. Hij sterft in een Japans
gevangeniskamp in Bandoeng op 24 december 1944, de
verjaardag van zijn moeder. Later wordt hij bijgezet op de
erebegraafplaats in Bandoeng.
Ik ben dus altijd heel benieuwd geweest hoe het met dat
jongetje van dat portret zou aflopen. Sinds kort ben ik
daarachter gekomen door een publicatie in het vereni
gingsblaadje 'Het feyne kwartier' van het Genealogisch
Centrum Goeree-Overflakkee. Wat de naam Crucq be
treft, is alles daarin op een rijtje gezet.
11
Het oude handkoffertje.
daar heel fijn, want Kareltje Crucq, geboren 10 augustus
Dokter Crucq.
Opoe Betje van der Klooster,
geboren te Ouddorp, 1869.
Het nieuwe doktershuis.
De grafzerk van Gerardine Jeannette Adelaide Crucq-Hage.
k&k, Öiiidcrji
