‘Minder artistiek, maar meer natuurgetrouw’ deel 1
m
m
Bronnen
Familie en jeugd in Sluis
H --
Da
gtn tIt Tijte
Nehalennia zomer 2022 nt 216
Arco Willeboordse
4
5
De meeste mensen boven een bepaalde leeftijd kennen
ze nog goed. Veel mensen beneden een bepaalde leeftijd
trouwens ook: de natuuralbums van de firma Verkade.
Aanstekelijke verhalen over de seizoenen, Nederlandse land
schappen, bloemen en vogels. Plaatjes op vellen, die je moest
uitknippen en voorzichtig insteken of opplakken. Weinige
reclames hebben zo bijgedragen aan de popularisering van
het Nederlandse natuuronderzoek en de Nederlandse na
tuurbescherming. Weinig reclamecampagnes trouwens ook
zijn zo succesvol geweest.
De oudste drukken zijn inmiddels meer dan honderd-
honderdtwintig jaar oud en gewilde verzamelobjecten. De
teksten voor de eerste albums werden geschreven door dé
pionier van de Nederlandse natuurbeweging, Jac.P. Thijsse.
Minder bekend is de naam Jan van Oort, een van de drie
kunstenaars die tussen 1906 en 1913 bijna driehonderd
afbeeldingen voor de albums schilderde. En die, los van de
albums, ook andere illustraties, schilderijen, aquarellen en
tekeningen van mensen, planten en dieren, vooral vogels,
maakte. Hij werd geboren in Sluis en op enkele van zijn
illustraties beeldde hij zijn geboorteplaats en -streek af.
Verteld door mijn stiefvader en Isaac van Dale, het archief
van de gemeente Sluis, deel Zuidzande, de Tienhonderd-
polder en de familie Rodts in Emeloord.
zf&Af -
V.
Max blaft
In maart 1944 begon de Duitse bezetter met het inunderen
van Eede en de Biezenpolder, in de buurt van Aardenburg.
In mei stond het hele gebied onder water, behalve het
dijkje langs het LeopoldskanaaL De Duitsers groeven veel
loopgraven en schuttersputjes hierin. In september was
het hele gebied veranderd in een loopgravenstelling.
Op dinsdag 12 september begon het Canadese leger met
een aanval op deze verdedigingslinie. Het was omstreeks
17.00 uur. Met 26 tanks openden ze het vuur: het waren
vlammenwerpers. De brandende vloeistofTientallen
Duitse soldaten vonden een jammerlijke dood en velen
werden gewond. Zij werden overgebracht naar de boer
derij van de familie Buijsse onder Draaibrugge, waar een
Duits hospitaal was ingericht.
Keren we terug naar Cadzand, waar op 12 september
omstreeks 17.30 uur het geschut in stelling werd gebracht.
De eerste granaat werd afgevuurd richting Leopoldska-
naal. De ruiten van de Cadzandse woningen trilden door
de harde klap. De huizen schudden. Mannen die buiten
waren, voelden de zucht van de gelanceerde granaat. Hun
broekspijpen bolden toen de granaat overvloog. “In Zuid
zande voelde ik de zucht op m 'n kaoken. “Dit alles veroor
zaakte Max, zoals we die in de volksmond noemden, Max,
het scheepskanon”, meldt Van de Velde.
Nabeschouwing
Het Leopoldskanaal loopt vlak langs het gehucht Moers-
hoofde. Een handvol woninkjes met wel 13 bierhuisjes,
vlak aan de grens. In de Grote Oorlog, liep hier de elektri
sche draad. Verder was er van oorlog en geweld bijna niets
te merken in die jaren 1914-1918.
Op dinsdag 12 september 1944 was dat heel anders. Toen
brak hier de hel los. Vlak bij Moershoofde is hard gevoch
ten voor de vrijheid met heel veel slachtoffers.
De familie Rodt woonde al veel generaties in de Biezen
polder. Toen de Duitsers ordonneerden om de polder
onder water te zetten, besloten ze een dijkje van omstreeks
één meter hoogte rond de gebouwen van die hofstede aan
te leggen. Daarop pootten ze twee rijen aardappels en die
zijn nog goed gelukt ook.
4
Johan Michiel van Oort (roepnaam ‘Janwerd geboren op
29 mei 1867 in Sluis.
Zijn ouders waren daar drie jaar eerder, in 1864, getrouwd.
Zijn vader, Petrus van Oort, was geboren in Helmond
en had op het moment van zijn huwelijk, op zijn negen
entwintigste, al een leven achter zich. Hij was stuurman
geweest op de grote vaart en maakte in die functie reizen
zo ver als Afrika en Azië. Hierna werd hij civiel ingenieur
en vestigde hij zich als bpzigter bij s rijks Waterstaat’ in
Breskens met de provincie Zeeland als werkgebied. Zijn
echtgenote en Jans moeder was Fanneke Blankaert. Zij
voldeed aan alle sociale vereisten, die een eega als van
Van Oort mocht verwachten: jonger dan hij, honkvast en
als dochter van dokter Blankaert behorend tot dezelfde
Jan van Oort, Jacques P. Thijsse, de Verkade-albums en Zeeland
bemerkte hij de onfortuinlijke Fransman, die zich had ver
scholen in een buis onder een dammegat. Hij gaf hem uit
compassie de rest van zijn maaltijd. In vertrouwen vertelde
hij boer De Feyter zijn verhaal en die heeft de Fransman
nog dezelfde avond opgehaald en meegenomen naar huis.
In de schuur, boven de kafzolder, het haverdïlt, heeft onze
krijgsgevangene de bevrijding afgewacht, waarna hij snel
huiswaarts keerde.
Veel jonge Canadese bevrijders kwamen onder Max' dode
lijk vuur te liggen. Zij vonden een laatste rustplaats op de
Canadese Militaire begraafplaats in Adegem (B).
Omgekomen Duitse militairen vonden een eerste rust
plaats in een veldgraf, dat door Duitse krijgsgevangenen
werd gegraven onder toezicht van een Canadese bewaker.
Later kregen ze een graf op het Duitse militaire kerkhof in
Ysselsteyn.
Op 3 november 1944, 's morgens om 9.20 uur, gaf de Ma-
rinestelling zich over. De Duitse bezetting werd krijgsge
vangen genomen en afgevoerd.
Later heeft Isaak de Gardeijn veel oud ijzer en koper uit de
stelling gehaald, waaronder de zware stalen deuren.
p s
mij is geteekend.
Geboorteakte Jan van Oort, 29 mei 1867, Gemeentearchief Sluis.
des jaars
Ambtenaar
provincie Zeeland
-en
van de maand v
te /z/
van beroep A,'r ryz -7 r zz z y
als getuigen daartoe door den aangever gekozen.
na gedane voorlezing aan den aangever en de
Z Z ff y
Deze helling aan de landzijde van de duinen in Cadzand-Bad werd in het begin van de Duitse bezetting aangelegd. Ongeveer vijftien wagens met
paarden bespannen voerden de grond voor deze helling aan uit de Tienhonderdpolder. Daar werd een sloot gegraven waaruit deze gond kwam. Als
de lege wagens van boven naar beneden “reden”, staken de voerlieden een stok tussen de spaken om te remmen.
Links van de helling kwamen Duitse stellingen. Rechts staat nu hotel De Blanke Top, gebouwd op een bunker. Via deze helling voerden de Duitsers
hun munitie aan.
/CV c /z
i van
oud AAe/ e
wonende te
En is hiervan aanstonds opgemaakt deze akte, die
getuigen door hen en mij is geteekend.
<2/
Heden den /’z- s
een duizend acht honderd
van den Burgerlijken stand
f r eoj
oud rZz'/i/?
wonende te Aft
'7 ZxZ-z.-
des zzzrz^z/z/<Z
nommer
I /•‘ir z /zz r? srs? r A z e? t
“j AAff/er zyi’z-/ ‘fy r t <A rbe-z aa
aan welk kind Z-z/ verklaart te geven de voorna zz/e?/’van
welke aangifte en verklaring zijn geschied in bijwezen van y
oud jaren
z 7- z wonende te
-Z 7
r/z zj f jaren
//A s rsr J 7 s .Z'S/A. 7'r ts
A r
van beroep
^7- van de maand
zeven en zestig, verscheen voor mij z^zzz^z<r^z,
van de gemeente -éi/ z r t 2/ - y
jaren van beroep zz z/ér ec? zz z-
dewelke mij heeft verklaard, dat op den
/bf.r'--- des jaars achttien honderd AA .v en zestig,
are, binnen deze gemeente, in het huis wijk zzz NA’
-is geboren een kind van de zz /z. -zz/r/^x kunne.
■lil
■lil
