Wie vist er mee?
u
Glad vanachter in deze Noe vin je flienk wat bladzies mee
Zeeuwse veraelen, gedichten en rippertaoges van noe, mae vo 't
grootste deêl bestae deze Noe uut Zeeuwse schrieveriee van toen.
Me 'ebbe een dwasdeursnee van de Zeeuwse streektaelliteratuur
o deur de eeuwen 'eene perbere maeke. Fragmenten van veraelen,
complete gedichten, columns, volksriem: an aolles me gedocht.
De geschiedenis van 't geschreve Zeêuws in veertig bladzies. Op 't
randje van 't nieuwe millennium.
Welbeschouwd begint de geschiedenis van 't geschreve a in de
vroege middeleêuwen. In dien tied bestoeng d'r nog gin stan-
daerdtaele en schreef ielkendeên zö'n bitje in dialect. D'r wier wè
'oe langer 'oe meer gebruuk gemaekt van bepaelde uutgangspun-
ten op 't gebied van spellienge. De mensen dochte in 't Zeêuws as
ze schreve, mae ze gebruukte aoltmae meer 'Ollandse' methodes
om 't op te schrieven. Kanselarijtaal, 'eet dat. Toch kan je teksten
waer diengen in stae as 'ol sulcke goslant, gorsen, schorren,
slicklant ende anwerp' (Tholen 1414), moeilijk 'Ollands noeme.
Laeter wier t'r meer bewust in 't Zeêuws geschreve. Jacob Cats eit
van z'n^pige aoltied gezeid dat n voraol Zeêuws schreef, al is dat
nae z'n veruzienge naer 'Olland wè verachterd. Uut vroege
schriefsels as dat van Cats ka je opmaeke, a'ze 't in dien tied nie
meer as logisch vonde om zö'n bitje mee ejfn 'Zeêuws accent' te
schrieven.
Rond 1650 veranderde dat aol. Dan wier de schrieftaele meer en
meer standaerd-Nederlands. Dialect was glad uut. Pas nae 1800
wier t'r wi meer in 't Zeêuws geschreven. Aoltmae preciezer, trou
wens. 't Zeêuws as schrieftaele is glad wat anders as 'Ollands as
schrieftaele, bedochte ze toen, en 't ei dus ook een andere spel
lienge nodig.
Schrieven in dialect ao vanaf 1850 aolles te maeken mee literaire
strömiengen as de Romantiek (mee de durpsvertelliengen) en
laeter ook 't Realisme. Feitlijk is de Romantiek in de Zeêuwse
schrieveriee aoltied de belangriekste, of misschiens wè de énigste
strömieng gebleve: 't gaet in de meêste Zeêuwse veraelen en
gedichten aoltied om een geïdealiseerde weergaeve van een tied
die a geweest is en nooit mi terug komt. Jammer. Nog spietiger is
t't a de kwaliteit van de Zeêuwse streektaelliteratuur mee de
jaeren een bitje droevig wier. Ao je vroeger nog inspirerende lui
als Poldermans en Kousemaker, in den eesten 'elt van de jaeren
tnegentig mochte me 't voraol doee mee goedbedoelde cadeau
boekjes mee Zeêuwse vertelseltjes. D'r waere d'r maer een paer die
a kunne tippe an Kousemaker.
Me bin wè zö groös da me durve zeie, dat ons tiedschrift Noe
sind 't eerste begin in 1997 een belangrieke biedraege an 't leveren
is om 't niveau een bitje op te krikken. Toch bluuft 't visse in een
'eêl klein vievertje, of neêe, een immertje feitlijk. Mae somtieds
vange me nog wat ook.
Wie vist er mee?
N. B.: op 't leste moment versierde me vo aol onze abonnees drie gaeve
Zeêuwse ansichtkaorten. Glad 'êlemaele vo niks! Asjeblieft.
