't Riem en 't spel trug uutgevonde
Internet. Je kan t'r een berg tied mee verdoee, mae somtieds vin je
iees dat a zö fraoi is dat 't de nie te zunige tillefoönkosten en de
eênzaeme uren achter een vierkant schermpje in eênen 'êlemaele
goed maekt. Zó kwam ik overlesten terecht op de webplekke van
een schoole uut Poperinge in West-Vlaenderen. Die aodde een
project gedae mee internet en streektaele. Dat project liep in 'eêl
West-Vlaenderen en een stik of twintig scholen teksten in 't
West-Vlaoms geschreve, enquêtes g'ouwe, mensen geïnterviewd
en aolle interessante vondsten op internet gezet. De meeste scho
len deeë 't eên en 't aor mee 't dialect van ulder eige stad of durp.
Mae die Poperingse schoole goeng de grens over nae Frans-
Vlaenderen. Daer ze drie mensen gesproke die a iees 'cultureels'
doee mee 't Frans-Vlaoms, die taele die a zö vergemes vee op
Zeêuws liekent, mae die a zö 'ard achteruut gaet dat noe nog mae
een percent of tieene van de mensen tussen Duunkerke en Riessel
't proate kan.
Leerliengen van 't Sint Fransiscus Instituut een theatermaeker,
een volksmuzikant én een dichter gesproke. En net 't gedeêlte dat
a ze over dien dichter op internet gezet is indrukwekkend. Je
kan op die webplekke een interview mee dien dichter, Jean-Noël
Ternynck, leze en je kan gedichten van z'n leze én 'ore! A je de
speakertjes van je computer goed open zet, waoit 't Frans-Vlaoms
zö je kaemertje binnen.
Jean-Noël Ternynck von 't een goed idee da me een paer van z'n
gedichten in Noe op zoue neme. De meêste daevan gae over 't
Vlaenderen zo at n dat uur z'n jeugd kent. Een bitje nostalgisch
soms en aoltied in kwatrienen. Mae wè indrukwekkend rieke van
taele en de sfeer die at n neerzet is vreêd 'erkenbaer. Butendien is
t't uniek a een Frans-Vlaomieng op zö'n maniere mee z'n taele
bezig is.
Ie schrieft in 't Frans-Vlaoms zö at n dat ei lere schrieve deu
woordenboeken te lezen. Je moe goed begriepe: Nederlands
kunne ze gunter in Frankriek nie. Ze praote enkeld ulder eige
dialect. En Frans netuurlijk. Ze ook nooit Nederlands of
Vlaoms lere leze of schrieve. Aolle geschreve communicatie is en
was a sind meer as 'onderdvuuftig jaer in 't Frans. Ternynck zeit
daè zelf over: 'Ik maokn foutn. Toen an 'k begost te schrieven,
wist ik nieet van de schrieftaole af. Dan èn 'k een woordenboek
ekocht en in 't begin èn elk woord opgezocht'.
Juust daerom bin die gedichten zö knap; ie ei nog (naebie) nooit
een 'Ollands gedicht of zö geleze, ie ei 't riem en 't spel mee de
woorden glad 'êlemaele zeivers trug uutgevonde. Ie is zelf wat a je
noemt een 'native speaker', z'n moeder kwam dan wè van Riessel,
z'n vaoder was een echte Frans-Vlaomieng. Toen at n een kind
was, in de jaeren veertig en vuuftig eit n thuus naebie enkeld mae
Frans-Vlaoms gepraot. Laeter op schoole meugde n gin Vlaoms
ml praote; Frans was verplicht. Noe gebruukt n 't Vlaoms nog
mee ienkele collega's op de schoole daer at n werkt. Z'n vier kin-
ders praote 't glad nie: om a z'n vrouwe Franstaelig is, oort er
thuus Frans gepraot.
Ie vin 't spietig at er mae zö weinig ml bin die a zien taele verstae.
Bie z'n leste bundel, 'Van de Lei toet de Zee', zit een cassette-
Noe nummer 10