Groote Openbare
PROTEST-VERGADERING
'Ook in Zeeland wordt door
geheime partijgenooten goed gewerkt'
DE
SOCIALISTISCHE
PERS
IN ZEELAND (1)
te G 0ES,
Partijjenooten en Geestverwanten,
6
tQoen de BLOEDWET,
J. K, van der Veer en W. P. G. Helsdingen
De Nationale Militie, een Nationale vloek.
Vlissingen
Armbestuur
GEMENGD NIEUWS.
Pers-kritiek.
NIEUW ZEELAND
De knipsels op deze pagina komen uit 'De
Toekomst' (Zeeuws Socialistisch Weekblad).
Deze krant verscheen vanaf 1893.
De linkse pers stelt al jaren totaal niets meer
voor in Zeeland. Maar ooit was dat anders.
Honderd jaar geleden begon het al een beetje
te borrelen en daarna zijn er heel wat
-papieren- pogingen gedaan om de Zeeuwen
te winnen voor de ideeën van het socialisme.
Tot nu toe is de geschiedenis van de socia
listische pers in Zeeland nooit aan de
vergetelheid ontrukt. Maar dat gaat veran
deren: Bert Altena dook voor Nieuw Zeeland
in de stoffige archieven. Op deze pagina het
eerste resultaat.
op Maandag lli October a. s., 's avonds 8 uur (opening der zaal half acht), in de groote
zaal van DE PRINS VAN ORANJE*.
SPREKERS:
VAN ROTTERDAM.
ONDERWERP:
Entree 10 cent, Arbeiders 5 cent. DISKUSSIE VRIJ EN GEWENSCHT.
Jongelingen, gij die bij de a. s. loting wellicht het slachtoffer der bloedwet wordt en dan
het werkmanspak en hq.t nuttig werkgereedschap zult moeten verruilen voor het apen-
pak en moordwerktuigouders, gij die uwe zonen onder tobben en ploeteren hebt groot
gebracht en hen nu, nu ze voor u een krachtige hulp en steun zijn, door de bloedwet u^
de ouderlijke woning ziet rukken om in de kazernes voor kanonnenvleesch te worden op
geleid burgers, gij die met zorg en verdriet de belasting-penningen opbrengt en deze
voor het grootste deel aan de nuttelooze soldaterij ziet weggeworpen, komt, stroomt naar
deze vergadering, om mede te protesteeren tegen de schandelijkste aller wetten.
'Ook in Zeeland wordt door geheime
partijgenooten goed gewerkt. Er werden daar
herhaaldelijk volksgeschriften verspreid, geschikt
om den menschen langzamerhand de oogen te
openen en er schijnt thans zelfs sprake te zijn van
de oprichting van een blad voor Zeeland en
Noord-Brabant.
Zo luidt het geheime jaarverslag over 1887 van
de Sociaal Democratische Bond (SDB), de
vereniging waarin Ferdinand Domela Nieuwen-
huis zo'n grote rol speelde. Duidelijk is, dat er in
1887 in Zeeland van socialistische aktiviteiten
sprake was. Hoeveel mensen erbij betrokken
waren, waar ze woonden, blijft in het ongewisse.
De sekretaris van de SDB, Kees Croll, zegt alleen
maar dat ze in het geheim hun werk moesten doen.
Kees Croll, secretaris van de Sociaal
Democratische Bond.
Het was in deze jaren dan ook geen lolletje om
socialist te zijn.
socialist te zijn. Onbegrepen door de mensen voor
wier belangen ze opkwamen, hadden ze het vaak
zwaar te verduren onder de aanslagen van 'het
volk': de arbeiders, de bewoners van de sloppen in
de steden. In Duitsland was de socialistische
beweging officieel verboden en verdwenen leiders
achter slot en grendel, of werden verbannen naar
het buitenland. In Nederland dacht de regering er
ook wel aan, maar ze beperkte zich tot het oppak
ken van propagandisten.Soms gaven de socialis
ten daar wel aanleiding toe, zoals een zekere Geel
die de Amsterdamse politiekommissaris had
proberen dood te schieten, of de uit Vlissingen
afkomstige A.J. Belderok die in Amsterdam
opruiende pamfletten aanplakte. Maar vaak
waren de argumenten gezocht en was de
onpartijdigheid van de rechterlijke macht ver te
zoeken.
Heel lang deed het grapje van een bekende
propagandist, Janus van Emmenes, onder de
socialisten de ronde: 'Waarom staat vrouwe
Jus tit ia altijd buiten aan de muur van de
rechtszaal? -Omdat er binnen geen plaats voor
haar is.
De onderdrukking van de socialisten is vooral
bekend geworden uit de grote steden Amsterdam,
Den Haag en Rotterdam. Maar ook in Zeeland
waren socialisten ongewenste gasten en al heel
vroeg merkten ze dat ze niet alleen de overheid
tegen zich hadden, maar ook de werkgevers. Ook
dat was een reden waarom de Zeeuwse socialisten
in 1887 hun naam liever niet prijs gaven. In
Vlissingen had bijvoorbeeld een bloeiende
socialistenvereniging bestaan in 1880, maar onder
druk van de Schelde-direktie keerden de leden
stuk voor stuk de vereniging de rug toe.
Het werkterrein voor deze socialisten was groot,
want wettelijke regelingen of sociale
voorzieningen waren er vrijwel niet. De enige
sociale wet was een wetje dat kinderarbeid in de
fabrieken probeerde tegen te gaan en dat maar
slecht voldeed. Kontrole op naleving van die wet
was er zo goed als niet. De arbeiders en han
gezinnen waren machteloos en rechteloos.
Daar kwam nog bij dat de ekonomie in deze jaren
een krisis doormaakte. In de landbouw ging het
slecht. Zo hadden lagere graanprijzen de boeren
van Nieuwland in begin 1886 ertoe gebracht hun
landarbeiders voor hetzelfde loon 30 dagen per
jaar méér te laten werken. De arbeiders moesten
wel toegeven omdat elders ook geen werk te
krijgen was, maar zonder geweld ging het niet.
Ook in de industrie ging het slecht. Het enige
grootbedrijf dat Zeeland in die jaren rijk was, 'De
Schelde' in Vlissingen stond bijna op sluiten
omdat er geen orders waren. Was er geen werk
meer dan werd je zonder meer aan de dijk gezet en
moest je het maar zien te rooien. Metaalbewerkers
konden in Zeeland buiten Vlissingen niet erg veel
werk vinden en zo zochten Vlisingers in de jaren
1885/86 werk tot in Düsseldorf en Keulen.
Voor we de werkgevers in Zeeland tot gefnene
uitbuiters veroordelen, moeten we bedenken dat
de verhoudingen en de ideeën toen heel anders
waren. Maar ook dén nog, kunnen we er rustig
van uit gaan dat een arbeidersleven in deze jaren
een rot leven was. Lange werktijden in de
landbouw in de zomer, lange werktijden in de
industrie als er veel werk was. Op 'De Schelde'
werd bijvoorbeeld normaal gewerkt van 6 uur's
morgens (met tussenpozen) tot 6 7 uur's avonds.
Overuren kwamen veel voor, totdat de direktie in
1887 voor de machinefabriek aan een volkontinu-
dienst instelde met een tweeploegensysteem.
Voordien hadden de mensen in de machinefabriek
tweemaal per week een nacht door moeten
werken.
De Schelde had dan nog een ziekenfondsje dat
bij ziekten en ongevallen een uitkering deed. Maar
op de meeste bedrijven ontbrak ook dat en waren
zieke arbeiders afhankelijk van de goedaardigheid
van de werkgever. Trouwens ook het ziekenfonds
van De Schelde voldeed niet, want onderling
bestonden er onder de werfarbeiders nog heel wat
vrijwillige fondsen die voor een aanvullende
uitkering zorgden. Wie bovendien van de werf
wegging (of moest) verbeurde het geld dat hij in
het fonds gestort had. Verder waren gezinnen
waar vader werkeloos, ziek of invalide was,
aangewezen op geld dat moeder kon verdienen op
liefdadigheid of op het algemeen armbestuur
(zoals de sociale dienst toen heette) en de
diakonie. Maar wie niet naar de kerk kwam, kreeg
geen geld van de diakonie.
Daar had de politiek dus wel eens op mogen
inspringen. Maar zo gemakkelijk ging dat in die
jaren niet. Slechts een klein deel van de
Nederlanders mocht stemmen: dié mannen, die
een bepaalde som aan belastingen opbrachten.
Tot 1887 waren volgens dit principe arbeiders
vrijwel uitgesloten van kiesrecht, maar ook
anderen zoals onderwijzers. Het zou tot 1917
duren voordat alle mannen het kiesrecht kregen
en vrouwen kregen het pas in 1922.
Het is dus niet te verwonderen dat in het jaar
waarin Kees Croll zijn jaarverslag schreef er
mannen in de Tweede Kamer zaten die zich met
arbeiders niet bezig hielden. Ze hadden geen flauw
benul van het leven dat de arbeiders moesten
leiden. De parlementaire enquête van datzelfde
jaar 1887 naar de toestand van fabrieken en
werkplaatsen had een schok door het land doen
gaan. En hoewel er bij het onderzoek geen
Zeeuwse bedrijven betrokken waren besteedde de
Middelburgse Courant er veel aandacht aan. Die
krant was voor zijn tijd heel wat progressiever dan
tegenwoordig de PZC (die eruit voort is gekomen)
De Middelburgse Courant interesseerde zich erg
voor de ideeën van het socialisme en stond onder
de liberale bladen dan ook bekend om z'n
vooruitstrevende richting.
BERT ALTENA
te VLISSINGEN,
toont uwe solidairiteit en koopt uwe waren,
TABAK, SIGAREN, KOFFIJ, THEE, SUI
KER, CHOCOLAAD, enz. bij
Mtj. MIEREMET.
Ook verkrijgbaar alle Socialistische bro-
churen, -liederen en -bladen. Advertentieën
en Abonnementen worden aangenomen voor
en op De Toekomst.
Door nood gedwongen! Voor de betrekking
van gemeente-veldwachter te Ierseke, hebben zich
ruim 6o sollicitanten aangemeld, waaronder zelfs
uit Friesland.
Och ja, nu zoovclcn niet meer door n u t tig w c r-
ken aan de kost kunnen komen, moeten ze wel
afgaan op zoo'n smerig baantje om etende te blij-'-
ven.
't Pleit niet voor de bestaande »ordc".
Kijkjes in do rechtzaal I Dinsdag j.l. is door
de Arr. Rechtbank te Middelburg een 12-jarig kind
uit Terneuzen, wegens diefstal veroordeeld tot 2
jaar, zegge twee jaren gevangenisstraf!
Onmenschelijk 1
Hoeveel zouden die rechters, welke zulke bar-
baarsche vonnissen vellen, wel gestolen hebben?
Kleine dieven, die gestraft worden door groote
dieven, voorwaar, een fijne zaak
Door het kantongerecht te Middelburg ziin Dins
dag 2 personen uit Vlissingen veroordeeld tot f 1
boete of een dag hechtenis, wegéns het zonder
recht loopen op een anders grond, waarvan de
toegang blijkbaar verboden is.
Zoo, men kan dus ook al gestraft worden wan
neer men blijkbaar iets strafbaars heeft gedaan.
We gaan waarachtig vooruit!
Onder deze rubriek zullen wij elke in de
Zeeuwsche-bladen voorkomende aanval op
het socialisme en de socialisten afweren, wan
begrippen daaromtrent bestrijden en schrij
ven over de sociale kwestie bespreken.
Voor zoover mogelijk zullen wij, getrouw
aan het in 't hoofdartiekel uiteengezet pro
gram, zakelijk zijn, doch de scherpte var
toon daarbij zal hoofdzakelijk afhangen var
onze bestrijders.
Men klaagt nog al veel, en ook de Zeeuw
sche bladen hebben dikwijls mede dit klaag
lied aangeheven, dat onze toon vaak zo<
bitter en scherp is. Men vergeet gcwoonlijl
dat ook wij in ons gemoed een snarenspel
hebben zitten, en dat het aan hen welke dit
snarenspel aanraken ligt, of de uitgestoté
klanken zacht of scherp zullen zijn.
baarde Redaktie I
Zaterdag j. 1. Werd den draaier, v. d. Berg,
gesard door den zoon van baas Blbin, met
liet gevolg, dat eerstgenoemde zijn zelfbe-
heersching verloor en, woedend gewprden,
den jongen een oliekan naar 't hoofd wierp,
waardoor deze aan de lip werd verwond en
zich beklaagde bij zijn vader. Deze kwam
daarop tot den werkman en wreekte zijn
zoon, door v, d. B. een opstopper le geven,
wat. herhaald werd, ondanks den arbeider
niets terug deed.
Het kan, dunkt mij, geen kwaad, dit een
en ander openlijk mede te deelen.
Met dank voor de plaatsing,
M. P.