Kwijtscheld
0
0
3
Il
I
Tien jaar Gouden Delta in
boekvorm vastgelegd
o <-2
o
gï
io
frl
2 3
3?
31
-►
PI O.
- 5
z
n
ro
M V)
re
re
Op 2 november, Allerzielen, 1983, droeg de toenmalige redaktie van De Gouden Delta het blad ten grave
in de Oosterschelde.
Nu, een jaar later, een maand voordat uitgever V.M.Z. (Vereniging Milieuhygiëne Zeeland) op zal gaan in
de Zeeuwse Milieufederatie, hebben twee redaktieleden, Kees Slager en Ad de Jong, een boek
samengesteld met het aardigste uit tien jaar Gouden Delta.
Voor zover je van aardig kunt spreken, want er zijn in die periode veel misdaden tegen het milieu gepleegd.
Behalve collages en artikelen uit de periode 1974-1983 is er een artikel over de aard en invloed van de
Gouden Delta in opgenomen, een feuilleton dat enkele jaren aaneen verscheen en een fotoalbum.
Onder de titel van Trovocatie tot educatie' beschrijft Ad de Jong de snelle gang van spontane
milieustrijd in de vrije tijd tot beroepsmatig milieuwerk van achter het bureau.
Een verkorte versie van dit artikel volgt hieronder.
Het boek verschijnt half december in de boekwinkel onder de titel: 'De Gouden Delta,
tien jaar hangen en wurgen.'
Van provocatie
tot educatie
O
O
03
r-+
"O
C
c/5
3
c
—1
0
3
03
0
D
C/5
0'
17
D'
cq
Z
0'
c
N
0
0
03
q
I
q_
03
3
t3
a
o
c/5
0
c7
0
C
3
c/>
D'
ro
cq
05
00
00
0
O
2
CL
CL
0
a
c
cq
03
cd
"0
O
OJ x».
03
O
:x
O
■o
c
03
O
O
CD
T5
cq
O
X
03
03
D
cq
C/3
n"
cd
■o
cd
co
cd
O
cd
co
O.
cd
co
-1
O
X
03
03
O
17
cd
O
C
cd
O
O
CL
cd
cd
3
O
O
3
"O
03
03
CL
-
cd
C/3
2
03
03
3
03
CT
O
3
3
CD
3
0
3
CT
0
N
0
t
O
O
03
CL
0
03
c
(O
0
co
0
0
3
CL
O
O
T3
O
C/3
O
O
a
0
0
3
03
03
Nin
0 03 o
o
®g§
H 5" b
m
Q.
03
§=>03
3
-> 0
O Q3
2
CL
C/5 O O-
03- 0
3 c_
03 O
"g o co
3 O 0
2- 03 03
0-Q
J®
0 3 03
2 <t> 3
0-
5- cd 2-
S m
O -«
3 0 1
CL 3 0
00^:
0 Q.
-2®
0 -
3 O
C7 O
0 ^5
0
-*"o
73
0) -
3
C/3
3
§8
2*
X 03
Si
8
D
5
O x
CO
0 ÖT
ca O-
-15 5.
0 CD
3 0
>a?
SjF CL 0
0 0-
03
X" 3
0 -
3
H
0
■o
"O
0 (Q
3
B O
3 O
S 3 P
«r
3 S SS
3 W
9
o
O
q
w z
0 -
X 0
2
a.
0
0
C/5
0
03
C7
O
3
ZJ
0
0
cr rn
3
o
O
X
3
w 3
5-3^
X
(re Q-
n ft
3
-I
O
5 o
ft "O
1.?
2. 3
p 2-
x 70
t/J 03
£5 0
N.i*
S1 7:
3
c O
X C
c
3 -
3 c
Q. C
0
3 ft
2. 0
3. x
3-
3 i
ere ft
N 3
ft Cl
i?
0 0.
*-*■ o»
c O
0 3
7
7S cl
2
23
2*
3
da
B»
0
H 0
-1
P5 ft
ft
m 3
o 3
3 o'
=r3
0
3
3 o
ft ft
3 x
N
PI
PI
C
C/3
3 N
o O
3 I
03 ft
ft'
ft
ft "0
3
ft X
R->
5 O
CT
ft
o z
ft 33
3,5
PI
0 Z
0
TO
1 CT
X
z
O
P5
Z
G
N
o
ft
c
o
3
O.
ft
3
*0 m
a.
0
00
0
3
qo
o
o
3
2
Cl
CL
ft_
cr
c
O
G
X
O
rn
s*
z
PI
PI
H
O
H
2
G
Pi
X
rn
5
Cl
ft
"ST!
ft
oe
ere
O
•3
O
a
o
2
x
G
G
X
P3
X
Lm
PI
c/5
TC
O
•o
O
—1
3
c
3
N m
•zzn
3 3
X 1
&9 CB
T? £/T
Johan Tulp kli
pag 3.
H
O
•v
G
3
C/5 7-
x c;
3 0'
3
n
O
2
0
3 3
X
G
Z
C/3
H
2sr
Q.
SS
2 3
- 3
J: 3
X- a>
C6
2. 0
ïs
0
0
33
a
(re
0
2
3 E.
rï'cre
a>
Cl
ro
Cl
ro
t/i
CL
Z 0
X
0* 3"
3 0
a
"O
0
0
00 0
3 3-
S"
o_
-1
CL
ro ro
3 m
Cï -1
2 3
Cl
3
3 S
rÖ'
0
0
O
O
-1
O
ffl ro
3 63
0 2
X n>
0 c
3 7
3 3
3 i'
ro
3 O
3
S
ro
(re
ro
ro
—1
X
ro
ro
-1
r*
r» -1
2. 5'
<3:cro
x
ro c/3
3
VI
T
"1
C
Vi
0
0
3
X c
T N
ro
C
•-0
70 3
0 -<
n
CT -j-
2. 0
0 c
s
O
-1
H 1
0
3
"O
rö'
T
0 0
r- Cl
5' 2
ro
ro
0 2
2 a>
w S
ro O
Cl
3
9-
C/3 -*
ro
ro
3#
C/3 n
QS
3 O
X
3
ró'
P
33
ro
"3
0
0
0
"O
33-a
X
T0
na
■00'
"0 "~i
w 2
S
0
3
K»
G C/)
0
«s
70 p
C/3 7.
3
c
c/i ro
C
N
3*
ro
cr
c
1
ro
3
(TO
3 55
so
3
VI
O
0
■0
3-
ro
ro
3
5'
VI
ro
■O g
0 03
ore
m
■9
3
ro
3
ro
3
0
33
ON 3'
ere
O
3
X
ro
O
H
Wie hoort er nog iets van de aktiegroep
Oosterschelde Open? Of van Stop Borssele
of welke aktiegroep dan ook? Van
milieustrijd is nauwelijks sprake meer.
Milieueducatie is het sleutelwoord gewor
den. 'Weinig jonge mensen zijn meer in het
milieu geïnteresseerd', is Hans Banninks
ervaring. 'Die moetje warm zien te krijgen,
want zij zullen het straks toch moeten gaan
overnemen.' Vanaf de oprichting is Hans
Bannink bij de Vereniging Milieu-hygiëne
Zeeland betrokken geweest, de laatste jaren
als voorzitter. Ook als de VMZ per 1 januari
1985 is opgegaan in de Zeeuwse milieufede
ratie (samen met het Zeeuws Coördina
tieorgaan), blijft hij zich voor het milieu
inspannen. Maar wel onder totaal andere
omstandigheden dan in de jaren zeventig.
Bestuurders en bedrijven maken zich in die
tijd vaak ronduit belachelijk als ze te maken
krijgen met het fenomeen aktiegroep. Neem
de affaire Stikkelorum. Stikkelorum onder
handelde namens de PZEM met bedrijven
over de energiekontrakten. 'Hoechst wei
gert met hem te onderhandelen, omdat zijn
vrouw secretaresse was bij ons, bij de
VMZ', vertelt Bannink. 'Hoechst was bang
dat hij bedrijfsgeheimen aan haar zou
doorgeven.'
Beide partijen stonden diametraal tegen
over elkaar. Overheid en bedrijfsleven
werden in Zeeland bovendien van ganser
harte gesteund door de provinciale krant.
Na de eerste akties van Oosterschelde Open
noemde de PZC de aktievoerders 'Tupama-
ros'. De krant werd dan ook wel eens
gepakt bij akties. Bijvoorbeeld in december
1974, toen raambiljetten werden geplakt die
verdacht veel weg hadden van die van de
PZC. De direktie en hoofdredaktie distan
tieerden zich van de plakaktie in een
officieel kommentaar: 'Zij hebben-en dit
niet voor de eerste keer- hun toevlucht
genomen tot een onrechtmatige daad.
Kennelijk gaat het hier om een groep
voorstanders van een open Oosterschelde,
die zo weinig moed heeft dat ze niet met
open vizier voor haar zaak durft uit te
komen.'
Bestuurders reageerden al even onbenullig.
Of even bot, zoals gedeputeerde Schlinge-
mann. Een lid van Oosterschelde Open
geeft een voorbeeld. 'Schlingemann zat een
keer met Van Leeuwen in een forum. Hij
moest eerder weg, maar hij gaf Van
Leeuwen als aktiegroeplid geen hand.'
Het was oorlog.
'Een keer op Kapelle bij een of ander
hoorzittinkje. Daar zou ook De Bijl van
Provinciale Waterstaat komen, maar hij
was te beroerd en toen zijn we hem gaan
halen. Ik en Rinus Harthoorn. Die was toen
gewapend en al. Kun je nagaan wat voor
onverstandigheid. Hoe gaat dat. Je zit op
zo'n vergadering tot half negen, 't Was
helemaal niet gezellig op die rot-vergade-
ring toen. Dan vraag je: Wat? Is die vent er
niet? Wat verdommeWij met z'n
tweeën naar Middelburg. Met een bloed
gang. We hebben aangebeld toen kwam zijn
dochter naar de deur. 'We zijn van de
studiegroep van Loef.' 'Komt u maar
verder heren.' Pa was aan het boetseren.
Met zijn handen vol klei kwam-ie naar
beneden. Hij was natuurlijk een dam aan
het bouwen.'
Ondertussen verschenen overal de O-tjes
met het golfje eronder. In fel geel. Anoniem
en daardoor ongrijpbaar opererende aktie-
groepleden verstoorden politieke bijeen
komsten, barrikadeerden de doorgang voor
ministers naar Zeeland en plakten, plakten,
plakten. Afsluiting moest worden voorko
men. 'Het is hier vroeger altijd zo geweest
dat de meester, een dominee, een burge
mees ter en een wethouder gewoon gelijk
hadden en ze hadden dus macht. En al
hadden ze ongelijk en wisten ze zelf op den
duur dat ze verkeerd waren dan zouden ze
dat nooit toegeven. En zo ging het hier in
Zeeland precies eender met die oudere
bestuurlijke garde. Dat leefde hier nog heel
sterk. Het was de eerste aktiegroep in
Zeeland die op deze manier optrad. Wie
had daarvoor aktie gevoerd? Niemand.'
Bij de gewone Zeeuw en de gewone
Nederlander kreeg de aktiegroep wel
gehoor. Dat bleek uit de reakties op de
tientallen- bijeenkomsten over de Ooster
schelde. Dat bleek ook uit de tienduizenden
bezoekers op de heel gezellige Oosterschel-
dedagen in Yerseke. Alleen bestuurders
bleven zich verzetten tegen de meest simpele
en goedkope oplossing: dijkverhoging.
Oosterschelde Open zet bestuurders en
Rijkswaterstaat helemaal op het verkeerde
been als ze geheime stukken publiceert,
waaruit blijkt dat dijkverhoging wel
degelijk en snel- mogelijk is.
De plannen werden verdonkeremaand uit
het bureau Dijkversterkingen in Middel
burg. 'Met handschoenen aan en op
gymschoenen naar Middelburg. Het zaakje
oprollen in een tafelkleed, kopiëren en
terugbrengen.' Bestuurders als de tegen
woordige dijkgraaf Gilles de Jager probeer
den hun positie te beschermen door de
aktiegroep 'een gevaar voor de demokratie'
te noemen. Soms was daar ook wel reden
toe. De Oosterschelde moest open blijven.
'Koste wat kost!', zegt een lid. 'De plannen
waren zover, dat op x uur ieder dragline en
iedere keet en iedere bulldozer de lucht in
kon. Die plannen waren gewoon rond,
brandbommen met tijdontstekers! Dat
weet ik zeker. We zijn nog wel eens aan het
oefenen geweest met brandbommen en
rookbommen op de oude vuilnisbelt.'
Toen Van Aartsen 'n keer eeri werkbezoek
aan Yerseke bracht, stond daar plotseling
een kinderkoor met vlaggetjes te zingen.
Van Aartsen wuifde minzaam tot hij
hoorde wat ze zongen: 'Van Aartsen is een
boerelul....' Feestelijk allemaal. En het
werkte, een beetje provoceren, uitdagen,
spontane akties.
Frank Puylaert en Jan Sanderse uit Sas van
Gent waren ook 'sponti's'. Het Kanaal van
Gent naar Terneuzen stonk geweldig, het
schreeuwde bij wijze van spreken om
aandacht Niettemin hield Sas van Gent
