Gi'oote Openlucht-Meeting
ag
ake....'
TE IJ ZEND IJ KE
JAC. L. A. DE. LANGE van Middelburg
en P. M. WINK van Gorincheni.
op Zondag 5 Juli 1903, des namiddags te 3 ure
Sprekers:
Ollderwerüinvrijheidstelling van
PETRUS NEIJSSEN."
Laat geheel Zeeuwsch-Vlaanderen zorgen present
te zijn op dien dag in IJzendijke
!l
Buijsse van Biervliet - Neijssen van IJzendijke,
op de weide ncliler hel Café TIVOLlbewoond door CIIAIKLES RO.MPIJ.
TOKO A?N to< liet Terrein 10 Cent. II E II A T It IJ.
Hel Mannenkoor van Vlissinyen cn een Muziekgezelschap zullen de Meeling opluisteren.
gen Zangeres uil Middelburg z.d Ier eere van PETRUS NEIJSSEN een prachtige solo zingen.
door JAG. L. A. DE LANGE.
Er wordt thans op het tooneel der Nederlandsche Justitie 'n
drama afgespeeld, zóó vreeselijk, zóó vol van intriges, als nog zeldenVp
dat tooneel is opgevoerd.
"Ret, moet yppr yplrpr vprwondprintr haren, wnar dp Nprlp.rlandsehp
Middelburgse Bestuurdersbond, samen met
onder andere de neutrale Werkmansveree-
niging, met kapitaal van Wilbaut en
geadviseerd door Van der Veer werd
opgezet. De Lange werd een van de drie
werknemers (deegmaker). Vanaf die tijd
dateert zijn politieke aktiviteit. Hij ging
redaktiewerk doen voor De Toekomst en
toen Van der Veer weg moest, werd 'Jac.
L.A.' bureauredakteur, belast met de
plaatselijke berichtgeving. Dat deed hij
naast zijn werk in de bakkerij. We zagen dat
hij al snel in botsing kwam met vrouwe
Justitia. Die beiden zouden elkaar nog
vaker ontmoeten. In het voorjaar van 1901
b.v., toen De Lange tot drie maanden
veroordeeld werd wegens belediging van
notaris Zijlstra uit IJzendijke. Deze zou een
dienstbode hebben zwanger gemaakt en
ontslagen.
Een volgende zaak zou de naam van De
Lange in heel Zeeland vestigen. Hij was nog
maar net vrij ('Ik ben niet bekeerd, noch
getemd'), of een ernstig feit van klassejusti-
tie en machtsmisbruik deed zich voor. Weer
in IJzendijke. Daar was een boer uit
Biervliet. Honoré Buijsse, op 13 oktober
1901 ten onrechte in zijn kraag gevat. Hij
werd door agenten en marechaussees in
elkaar geslagen. Toen hij de volgende dag
daarvan aangifte kwam doen, werd hij zelf
aangeklaagd wegens het slaan van de politie
en het doen van valse aangifte. Op de
terechtzitting in Middelburg getuigden
velen tegen Buijsse, op één na: de jonge
Petrus Neijssen, zoon van een landbouwer
onder IJzendijke. Neijssen werd daarop
wegens meineed tot 15 maanden veroor
deeld. De Lange vond het niet pluis: ook de
wachtmeester van de marechaussee ging
niet vrijuit. 'Gaarne zouden we 'n agitatie in
't leven zien geroepen tegen dit vonnis.'
Dat heeft Zeeuws-Vlaanderen geweten: die
agitatie was agressief en gunde de tegen
stander geen rust. Er werden vele vergade
ringen gehouden en voortdurend vond De
Lange nieuwe en merkwaardige gegevens.
Hij zette Zeeland zo op stelten, dat b.v. de
Vlissingsche Courant, die socialisme in
Zeeland stelselmatig doodzweeg, sprak van
een 'Zeeuwsche cause célèbre.' Zo bereikte
hij dat de zaak-Buijsse in maart 1903 door
de Hoge Raad werd terugverwezen naar een
ander gerechtshof.
Werd Buijsse vrijgesproken, dan verviel de
meineed van Neijssen. Maar afwachten wat
de rechters deden, was niet De Lange's
stijl: 'Er mag niet worden stilgezeten - de
zaak eischt gebiedend: warm houden!' Wie
het waagde aan de onschuld van Neijssen te
twijfelen, kreeg de wind van voren. Neijssen
moest uiteindelijk zijn volle straf uitzitten.
Maar de straf van.Buijsse werd van negen
maanden tot drie weken teruggebracht, wel
een bewijs hoe juist De Lange had gezien!
De SDAPers namen in deze zaak een
afwachtende houding aan, al probeerden ze
voordeel te trekken van de opwinding in
Zeeuws-Vlaanderen. Overigens bevochten
ze de vrijen. De SDAP boycotte de
drukkerij van De Toekomst, hoewel daar
de beste arbeidsvoorwaarden heersten. Het
lukte ook het drukwerk van de Middel-
burgsche Bestuurdersbond daar weg te
halen. Ze probeerde het tevergeefs in de,
inmiddels zeer uitgebreide, 'De Broeder
band'. De partij richtte zich toenemend op
De Lange. Zijn schelden en zijn holle
theorieën konden alleen maar de SDAP
dwarsbomen en dat was ontoelaatbaar.
Chocoladepartij
Nu zal De Lange de laatste zijn geweest om
te ontkennen dat hij goed schelden kon. Hij
ging min of meer prat op zijn grootesmoel'.
Het probleem van de SDAPers was, dat ze
hem op vergaderingen meestal niet aankon
den. Ze waren te netjes. 'De Lange was in
zekere zin een bruut', vindt een oude
SDAPer. Hij sprak dialekt en voelde goed
aan wat het publiek wilde horen. Veel
arbeiders leefden sterk met het idee 'dan
komt de dag. de dag der verlossing en der
wrake', waarvoor men zich gereed moest
maken. De 'vrijen' maakten daarom
intensief propaganda voor de algemene
werkstaking en vonden elke staking, ook al
werd die verloren, een sukses omdat de
mensen er bewust door werden. Hervor
mende maatregelen, praten met je uitbui
ters. met de makers van onderdrukkende
wetten, brachten je geen stap verder.
SDAPers waren korrupt en even verwaten
als verwaterd. De Lange had een hele ris
van bijnamen voor hen: de Sociale
Dominees en Advokatenpartij, (een verte
kening, want van de Middelburgse afdeling
waren b.v. de meeste leden werkzaam als
arbeider in het ambacht), de 'chocolade
partij' met 'grootmeester' Troelstra aan het
hoofd.
'Hol geschreeuw en verwarde ideeën' was
de standaardmening in de SDAP over 'de
anarchisten' (een onderscheid tussen de
verschillende schakeringen werd voor het
gemak niet gemaakt). Het optreden van De
Lange gaf natuurlijk stof voor die mening,
maar wie niet verder keek verdoezelde de
diepere overtuiging van de anarchisten. De
Lange was niet dom en zijn ideeën over het
anarchisme waren niet van de onvolwassen
soort waar Wink zo'n kritiek op had. Hij
kon wel een grote mond opzetten, maar hij
was ook een reële vent. Zo riep hij in
augustus 1902 de zuidelijke groepen op om
een federatie te vormen. Deze moest voor
gezamenlijke rekening sprekers laten optre
den en de schriftelijke propaganda verbete
ren.
In oktober werd ze opgericht (Vlissingen,
Middelburg, Dordrecht, Breda) en De
Toekomst werd haar orgaan. De Lange
probeerde ook in Den Haag, Schiedam,
Delft en Rotterdam vaste voet te krijgen,
maar dat mislukte. Tot augustus 1905 was
13
