'Dan komt de dag, de
der verlossing en der w
DE
SOCIALISTISCHE
PERS
IN ZEELAND (10)
Jac. L.A.
Nadat we in het voorgaande
nummer aandacht besteedden
aan het SDAP-blad 'De Baan
breker' keren we terug naar het
bekendste en belangrijkste link
se periodiek van Zeeland, De
Toekomst. Daar komt in 1902
een nieuwe redakteur, die al vrij
snel op dezelfde toer gaat als de
vroegere oprichter, J.K. van der
Veer. Het is Jac. L.A. de Lange,
een anarchist met 'een groote
smoel', zoals hij zelf zegt. Maar
ook een man, die de gave bezit
om zaken in De Toekomst aan te
snijden, die aanspreken bij de
mensen. En die veel anderen dus
in grote woede doet ontsteken.
In deze aflevering enkele voor
beelden daarvan.
'Tegen het anarchisme heeft de afdeeling
nog altijd het hoofd durven bieden', schreef
de sekretaris van de Middelburgse SDAP.
M. Baijens, op 3 oktober 1899 aan het
partijbestuur. Toen de twintigste eeuw
begon zaten in Middelburg 'vrijen' en
'parlementairen' nog min of meer broeder
lijk samen in allerlei arbeidersorganisaties.
Tien jaar later waren de stromingen
gescheiden en werd de arbeidersbeweging
gedomineerd door de SDAP.
'De zaak aan het Lombardstraatje' met zijn
'schandaalblaadje' te doen verdwijnen lukte
echter niet. Integendeel De Toekomst
draaide best. De drukkerij moest soms werk
uitbesteden aan andere drukkers in Middel
burg, zoals Littooij. De krant werd tot ver
buiten Zeeland verkocht. Het nummer van
24 mei 1902 noemt b.v. de volgende
verkoopadressen: Amsterdam (maar liefst
3), Arnhem (2), Boskoop, Breda, Deventer,
Dordrecht, Gorinchem, Den Bosch, Mid
delburg, Nijmegen, Oosterbeek, Rotter
dam, Vlissingen. De Toekomst was lande
lijk het blad van de meer organisatie-
gezinde anarchisten, die zich richtten op de
inzichten van Cornelissen. Deze ging
trouwens vanuit Parijs aan het blad
meewerken. Onder de schuilnaam 'Wande
rer' schreef hij buitenlandse overzichten en
onder zijn eigen naam meer principiële
artikelen. Hij gebruikte De Toekomst om
de naar zijn mening verderfelijke invloed
van Domela te keren. Cornelissen viel
Domela soms fel aan, ook in De Toekomst,
totdat hij op 18 februari 1905 schreef dat
Domela 'langzaam is 'afgezakt' naar de
natuurlijke tegenstanders der arbeidersbe
weging en die van elke organisatie, naar de
individualisten.Dat was Jac. L.A. de Lange
te gortig: Domela, die zoveel had opgeof
ferd, een vijand van de arbeidersbeweging?
Er kwam een verdere krak in de verhou
dingen over een volgend artikel van
Cornelissen, waarna Wink op 17 juni 1905
opstapte als mederedakteur.
Het gros van de Zeeuwse lezers was
waarschijnlijk helemaal niet zo in die
strategische haarkloverijen geïnteresseerd.
En toch vond het blad elke zaterdag gretig
aftrek. Dat kwam door Jac. L.A. de Lange,
die vanaf 1902 het leeuwedeel van de
redaktie op zich nam. Hij was de SDAPers
en hun 'Beenbrekertje', een 'steeds in copie-
nood-verkeerend blaadje', zoals hij de
konkurrerende Baanbreker noemde, lange
jaren te machtig.
Geboren op 7 oktober 1869 te Oostburg
had Jakob Leendert Adriaan een tijdje voor
onderwijzer mogen leren. Zijn ouders
hadden de studie niet lang kunnen
bekostigen en zo belandde hij in het
bakkersvak. In 1891 werkte hij in Middel
burg, ging naar Domburg en keerde op 20
april 1894 terug. Hij kwam op de
broodfabriek van Albert Jeronimus. In
oktober 1895 brak daar een staking uit van
vijf man (onder wie De Lange), omdat een
arbeider ontslagen was. De vijf stakers
werden ook ontslagen.
De Broederband
Dat werd het begin van de koöperatieve
bakkerij 'De Broederband', die door de
Jac. L.A. de Lange, gefotografeerd op latere leeftijd tijdens een familiefeestje.
12
