>DAP'sch!
oovers aan ons verdiend.
Sociaal-Democratisch Weekblad voor Zeeland.
arbeidersklasse zal den muur der loonslavernij doorbreken
en het Lentelicht begroeten!
Jaargang
1 Mei 1908
No 82
BAANBREKER.
On- er
Onfier een eommissie van redactie: Verantwoordelijk Redaeteur i. P. LEEUWEIBURG
Hot blad vernchljnt Zalerdagn.
111 E I 11 T S P R IJ S
nJ.c f t.tl ,(bg vooruitbetaling)
UrboJ. I wr lunrurn u|i (jlwUrn
r*'Mt é<l rgii. re>L
Adrtn KHarlle:
I*o n I poorUI rul O BOBp.
Adm A d mI n l>trml Ir
Korte fdeere K 867|SON.
1DTEBTEITltl
S ent pir rtfil. firuti Itttir» uir
plaitiriliti. BU abtmaiit la«ir.
■-v-'Vï -
SDAPers vonden van wel, de vrijen van
niet.
De strijd leidde in Middelburg tot een
nederlaag voor de vrijen: in maart 1904
stapten ze uit de Middelburgsche Bestuur-
dersbond en in oktober 1905 ook uit de
afdeling van de Algemeene Nederlandsche
Typografenbond, omdat deze geen werk
meer aan de drukkerij van De Toekomst
gunde.
Jakob de Eerste
De verhoudingen waren zo verziekt, dat
toen in 1905 het NVV tegenover het NAS
werd opgericht beide groeperingen het
hartgronding met deze splitsing eens
waren. De Baanbreker sprak inmiddels al
van de failliete zaak aan het Lombard
straatje, onder leiding van 'Koning Jacob
de Eerste' die eens zou moeten opzoeken
waar Meer-en-Berg lag (een krankzinni
geninrichting). De Lange zong het blad 'De
Klok' na over de SDAP: "t Is een pracht
van lijf en leden, krachtig en toch
welgebouwd; maar haar inborst en haar
zeden worden door geen mensch ver
trouwd'.
Het werd er allemaal niet beter op toen na
een kommissie van redaktie (Bimmel -later
J. Ossewaarde uit Yerseke- L. Onderdijk,
C. v.d. Weel, Sannes en Mathilde Wibaut)
op 5 oktober 1907 de redaktie werd
overgenomen door A.P. Leeuwenburg, pas
benoemd propagandist van de SDAP voor
Zeeland. Met zijn komst ging een oude
wens in vervulling, want al vanaf 1899
probeerde de Middelburgse afdeling van
de SDAP voor Zeeland een propagandist
te krijgen. De SDAP lijkt dat echter
weggegooid geld te hebben gevonden,
omdat Zeeland een weinig hoopgevende
ARP-provincie was. De enige plek waar
veel industriearbeiders voorkwamen, was
Vlissingen, maar dat werd gedomineerd
door de vrije socialisten. Een SDAP-
afdeling kon er pas in januari 1906
opgericht worden.
Dat er uiteindelijk toch een propagandist
kwam, was dan ook ondanks het partijbe
stuur. In 1907 overleed de moeder van
Bertha Ogterop, die daardoor de beschik
king over een aanzienlijk kapitaal kreeg.
Daarvan stelde ze voorshands voor 5 jaar
een bedrag van fl. 600,- per jaar
beschikbaar voor een propagandist in
Zeeland. Pogingen van het partijbestuur
om het geld voor de partij in haar geheel te
krijgen mislukten en zo moest men wel
overgaan tot aanstelling van een propa
gandist in Zeeland. Zelfs deed de partij er
nog fl. 200,- bij, waarna Leeuwenburg
werd benoemd.
Een echte sollicitatieprocedure was er niet
geweest, de Zeeuwse afdelingen hebben
ook geen inspraak gehad. Het was
Troelstra die hem aanbeval. De nieuwe
propagandist, een onderwijzer, was nog
niet lang in de partij. Hij hoorde tot de
rechtervleugel in de SDAP en had met
Troelstra gemeen, dat hij ongelooflijk het
land had aan anarchisten.
In januari 1908 opende hij een frontale
aanval tegen De Lange, 'redakteur van De
Toekomst, als slavendrijver': 'Wij hebben
af te rekenen met De Lange. Wij vallen hem
aan als één uit de bende, die, onmachtig zelf
krachtig organiseerend werk te verrichten,
niet beter weet te doen dan de Nederland
sche arbeidersbeweging voor de voeten te
hopen en mogelijk lastig te vallen met
lasterlijke straattaal en beuzelachtige praat
jes. 't Wordt langzaam-aan tijd, dat een
dergelijk individu onschadelijk wordt ge
maakt, voor hij verder kwaad kan brouwen.
Er waren artikelen in De Toekomst aan
vooraf gegaan, van de Vlissinger Frits de
Kaart en De Lange, als zou men in SDAP-
kring allesbehalve tevreden zijn over
Leeuwenburg.
De Broederband
Er was ook een hele andere geschiedenis
aan vooraf gegaan: de strijd in en om de
koöperatie 'De Broederband'. Arbeiders
van alle politieke richtingen waren er lid
vani niet alleen socialisten maar ook anti
revolutionairen en neutralen. De Lange
was in deze jaren chef van de Vlissingse
bakkerij, voor een anarchist natuurlijk een
vreemde positie.
De SDAPers, voorgelicht door Wibaut,
vonden dat de koöperatie dienstbaar
moest worden gemaakt aan de arbeiders
beweging door een deel van de winst af te
staan aan de Middelburgsche Bestuurders-
bond en het Vlissingse PAS (Plaatselijk
Arbeids Sekretariaat, een overkoepelend
orgaan van vrij-socialistische vakvereni
gingen). De Lange was daar tegen. Onder
het mom dat de koöperatie neutraal moest
zijn (Wibaut zou in zijn memoires de
juistheid van dat standpunt erkennen),
wist hij te voorkomen dat er geld naar de
SDAP toevloeide (die ook bij de Middel
burgsche Bestuurdersbond aangesloten
was). In februari 1902 richtten SDAPers
daarom een eigen verbruiksvereniging op:
'De Vooruit'. De strijd in 'De Broeder
band' was daarmee niet uit, want veel
SDAPers bleven lid. Van der Weel was
administrateur en Louw Onderdijk zat een
tijdlang in het bestuur. De diskussie over
de bestemming van de winsten hield aan en
over en weer werd flink geïntrigeerd. Nooit
kon de SDAP het winnen, want De Lange
en de zijnen werden gesteund door de
neutralen en anti-revolutionairen.
In 1905 eskaleerde de zaak, toen het
bestuur onder leiding van Bimmel een
verzoek van de gezellen (onder wie De
Lange) om loonsverhoging afwees. Later
13
