Vis Noordzee 4 tot 5 maal
zieker dan elders
'Er zijn heel duidelijk aanwijzingen dat er verband
bestaat tussen waterverontreiniging en visziekten'
De vis in het zuidelijk deel van de
Noordzee is vier tot vijf maal vaker ziek
dan de vis die elders wordt gevangen, zo
meldde de Volkskrant op maandag 25
februari. Vissers moeten voorde Zeeuwse
en Zuidhollandse kust veel meer vis
weggooien dan elders. Dat gaat vooral op
voor bot, meldt onderdirekteur Hagel van
het Rijks Instituut voor Visserij Onderzoek
(RIVO) in IJmuiden. Zweren, wratten,
kankerachtige misvormingen, daar zwem
men de vissen mee rond. De vissers zwijgen
er kortzichtig over, want dat schaadt de
handel. Jan Siereveld bestuurslid van de
zeeuwse vissersvereniging Zevibel bijvoor
beeld: 'Daar wilt u over publiceren? Nee
meneer, daar doe ik niet aan mee. Gaat u
maar iets anders schrijven.' Dat doen we
natuurlijk niet.
Falcon
De Vlissingse visser Lein de Nooyer is iets
toeschietelijker. 'Dan moet u inTerneuzen
wezen, bij de Falcon. Dan weet u alles.' De
Falcon is een schip dat enkele malen per
week chemisch afval uit België voor de
monding van de Westerschelde in de
Noordzee loost.
En daar gaat het om: het verband tussen
waterverontreiniging en visziekten. In
1980 kondigde het RIVO aan daar
onderzoek naar te gaan doen. Het is
inmiddels vrijwel afgerond: in mei komt
het rapport in de openbaarheid. Onder
direkteur Hagel wil de harde cijfers nog
niet bloot geven. 'Dat zou nogal merk
waardig zijn tegenover onze opdrachtge
ver. Dan zou die de uitslag in de krant
lezen. Maar er zijn heel duidelijke
aanwijzingen dat er een verband bestaat
tussen de waterverontreiniging en visziek
ten, heel duidelijke.'
De vissen zwemmen rond in het gebied dat
door het Rijnwater, Westerscheldewater
en door lozingen worden vervuild. Om aan
te geven om welke hoeveelheden het alleen
al bij scheepslozingen gaat, enkele cijfers.
Ze zijn weliswaar uit 1977, maar de
hoeveelheden zijn sindsdien zeker niet
afgenomen.
Lozingen
Kronos uit Gent verscheept jaarlijks een
half miljoen ton titaniumdioxyde, waarin
een hele serie zware metalen die op de
zwarte lijst van zeer giftige stoffen staan,
giftige stoffen staan.
Hooker Chemical uit Genk loost jaarlijks
13.700 kubieke meter chemisch afval,
waaronder het vermoedelijke kankerver
wekkende fenol. -De Belgische dochter van
de Koninklijke Gist- en Spiritusfabriek
stuurt elke maand drie schepen met elk 750
ton afval de Noordzee op. Het afval bevat
onder meer aluminiumhydroxyde, een stof
die vermoedelijk longbeschadigend is.
Bayer uit Antwerpen doet jaarlijks leuk
mee met 225.000 ton gif: zwavelzuur,
mangaan, vanadium, calciumen chroom. -
Agfa-Gevaert uit Mortsel loost per dag
broom, ammoniak en kalium tot een
hoeveelheid van 24 kubieke meter.
Stauffer Chemical uit Antwerpen stuurt
maandelijks twee schepen met elk 1350 ton
de Noordzee op. De giftige bestanddelen
zijn onder meer natriumchloraat en
triocarbonaten.
Dat is nog maar een kleine bloemlezing.
'Wij visten daar destijds in de buurt', meldt
Lein de Nooyer over de stortplaats voorde
Westerschelde. 'Maar daar is alles al over
geschreven hé. Die jongens van Green
peace hebben er hun leven voor gegeven
door voor die schepen te gaan leggen. Je
kan er over praten en over doen, maar je
bent al te ver weg. D'r is geen weg meer
terug hé. En de overheid doet er niks aan.'
Zuurstoftekort
Via het RIVO doet het Rijk dus wel iets,
maar het gaat langzaam. 'Verontreining op
zich geeft geen ziekte', begint Hagel de
lange duur van het onderzoek te verklaren.
'Verontreiniging kan de vis wel vatbaar
maken voor ziekten. Zij hebben bijvoor
beeld minder weerstand. Nu zijn er heel
sterke natuurlijke fluctuaties in visziekten.
's Zomers is het percentage zieke vis
bijvoorbeeld veel hoger dan 's winters. Dat
is door natuurlijke oorzaken en daar gaat
het ons niet om. Wij moeten de onnatuur
lijke oorzaken zien te achterhalen. Het
volgende is bijvoorbeeld onnatuurlijk:
Door de toestroming van enorme hoeveel
heden voedingsstoffen -de eutrofiëring- is
er een grote produktie van organische
stoffen, die na afsterving veel zuurstof
verbruiken. Het gevolg is een zuurstof
tekort in de onderste waterlagen. En daar
ligt de bot. Het is dus logisch dat deze vis
het meest van ziekten te lijden heeft.'
De onderzoeksresultaten gaan naar Rijks
waterstaat, de opdrachtgever. Deze instan
tie moet vervolgens gaan onderzoeken om
welke stoffen het gaat en welke maatrege
len er moeten worden genomen. 'Wat ons
betreft, zijn er zulke duidelijke aanwijzin
gen dat zo'n onderzoek nodig is', zegt
Hagel
Coïncidentie
Een aardig detail dat de moeilijksheid-
graad van een onderzoek naar de relatie
tussen waterverontreiniging en visziekten -
evenals een onderzoek naar die stoffen die
de vis kwetsbaar maakt- aangeeft, vertelt
een andere visserijbioloog van het RIVO.
Volgens hem zit er bij de uitmonding van
de Rijn (Nieuwe Waterweg) in de Noord
zee merkwaardig genoeg juist een zeer
grote concentratie vis. 'Er mogen dan wel
giftige stoffen uitstromen, maar de hoe
veelheid voedsel is er ook zeer groot.'
Maar dit terzijde. Inmiddels heeft het
RIVO het onderzoek naar de merkwaardi
ge ziekte van paling in de Westerschelde
voor Terneuzen ook afgesloten. De
conclusie is dat er geen duidelijk verband
tussen vervuiling en ziekte te leggen is.
Hagel tekent er wel bij aan dat dat niet
betekent dat vervuiling als oorzaak is
uitgesloten.
Het onderzoek daar begon op een moment
dat tachtig procent van de paling was
aangetast door merkwaardige gezwellen.
In de voorgaande jaren was dat tot die
enorme hoogte gestegen.
Hagel: 'Maar toen we eenmaal met het
onderzoek bezig waren, daalde dat percen
tage pijlsnel'. Hij noemt dat een 'merk
waardige coïncidentie'.
Ad de Jong
9
