Lenen en rekken
Epiloog
'komt men te weten dat er partijgenoten zijn,
dan vallen er ook slachtoffers.Maar dat De
Baanbreker geen langer leven beschoren
was, had andere oorzaken. De kombinatie
met andere bladen was niet erg gelukkig.
Lindeijer had over de inhoud van het blad
weinig te zeggen, en de korrektie bleef
'schandelijk treurig'. Op 1 oktober 1919
ging de prijs van losse nummers van 4 naar
5 cent. Sommigen wilden het blad liever
opheffen. In 1920 werd een garantiefonds
ingesteld, zodat de administrateur (nu
C. Snoep in Vlissingen) enige reserve had
en in de krant werd wat meer ruimte aan
Zeeland gegeven. Maar deze maatregelen
waren onvoldoende. Het garantiefonds
was in augustus 1921 vrijwel leeg en het
aantal abonnees begon af te nemen. Men
vond de artikelen niet interessant (soms
werden ze tweemaal geplaatst, terwijl
lokale berichten bleven liggen), en de
korrektie slecht. Daar kwam bij dat de
arbeiders meer en meer lid werden van
vakbonden, zodat ze ook de vakbondspers
in huis kregen. Een gewestelijke vergade
ring, begin augustus 1922, stelde het
partijbestuur voor het blad maar op te
heffen. Men kon het geld wel beter
gebruiken. Er waren nog maar 500
abonnees en de oplaag was 590. In de losse
verkoop werd zo goed als niets meer
gesleten. De krant kwam vaak pas op
maandag, maar kolporteren had alleen op
zaterdag zin. Op 19 oktober bedroeg het
tekort 150,00 en iedere week kwam daar
ƒ4,00 bij. Toen de uitgever de opheffings
plannen in de gaten kreeg, liet hij het er
helemaal bij zitten. Eind november maakte
De Baanbreker per week 10,00 verlies.
Lindeijer en het gewest vonden het
onverantwoord zo nog langer door te
gaan. De afdeling-Middelburg, al lange
tijd voor opheffing, begon een eigen
afdelingsblaadje, 'De Volksstrijd'. Het
gewest besloot de uitgave op 31 december
1922 te staken. Zo was De Baanbreker nog
eerder opgeheven dan De Toekomst, maar
ook de dagen van dit blad waren geteld.
Hoe dat kwam wil ik nog kort vermelden.
Tijdens de oorlog is de verkoop van De
Toekomst verminderd. Toen de redaktie
naar Amsterdam verplaatst werd liepen de
verkoopcijfers terug. In Zeeland boeide het
blad niet meer. Over 1916 werd verlies
geleden en er waren begin 1917 maar 1100
abonnees. Pas in het vierde kwartaal
maakte men weer winst: 18,67. Door de
bespreking van de. Russische Revolutie
werd het blad immers weer interessant.
Een lichte prijsverhoging (losse nummers
4 cent) en het feit dat De Toekomst wegens
de papierdistributie een tijdlang om de
week met een half nummer (enkel een
voor- en achterkant) uitkwam, deerden het
blad niet. Begin 1919 was de oplaag
ongeveer 1900 ex. Vanaf 18 november 1918
werd maandelijks halverwege op blz. 3 en 4
'De Vrije Jeugd', orgaan van de Sociaal-
Anarchistische Jeugd Organisatie afge
drukt, waarin Anton Constandse (die zich
ook mengde in de diskussie over de
Russische Revolutie) veel schreef. Het ging
14
Afdelingen en aantallen leden SDAP, 1/1/1920
Middelburg
147
Arnemuiden
9
Vlissingen
141
Souburg
15
Koudekerke
10
Brouwershaven
46
Burgh
10
Dreischor
14
Noordgouwe
7
Ouwerkerk
9
Zierikzee
66
Haamstede
6
Goes
56
Yerseke
17
Krabbendijke
19
Sas van Gent
66
Terneuzen
57
Westdorpe
13
Axel
40
rafMrinf neb io« bood» na lietfeeo tan
lugen bat d«
oplicht» tb»
ArsaiAffiNG
^ïivvi n MILITAI BISMK
OPMftPM Mg"**"*-*-!*
im «rbwdattyl op d« ioop»n»tiirti>daiitB»fcnilii t»
Waahiifto» wu healofen. Twwil d« kif
De Melkinrichting en Fabriek van
•"ii n.-rk
L.eikproducten
i brui-lil.
tine li,s..|..„
DE NIEUWE
v»rrk«4i|k ft
Kn ..„,.1
ëraeht in 1
7 Hofplein O 7G. - - Telefoon 3ol.
M ook t"sn
„Ei-nli.i.l
MIDDELBURG.
fcow.|<-i. I"..t .1.-1..
•oh nirt, -t...pl ,i
1 1,1 1 '"I 1 evert n.i.irja'le pl.uis-ti in /.-•el.inl prlmi Room J3t»r .i.m m'ut.i cmkuiecri'iiJc
Iii.lt.-n
M --"tl F,—f.. k.
li'i'ir i'" i P"l"'" piiiii.a verpakking van één p.m 1. Van lieden nadere aan,oiidiging is d
in .t.- s li.
ii/.-.,., l I"1!'1 11-40 per pond Kanen. Winkeliers ruime provisie.
tra£"n «ar \,,r
u i in i, Nienil proef en U l'li|ft gebruiken
rtn naultl nrrjv
Aanbevelend:
»«nr np \jjm~c-. k
JAC. L. A. DE LANGE.
i wa- —o
aar-a 1,a
in 1919 zo goed dat men er serieus over
dacht om twee maal per week uit te komen,
maar dat is niet doorgegaan, want de
Federatie verzwakte toen het kongres van
1920 besloot dat een diktatuur van het
proletariaat, als in de Sovjet-Unie, aan
vaardbaar was. Er scheidden zich een
aantal afdelingen af. De Toekomst ging
flink achteruit, wat nog verergerd werd
doordat de prijzen stegen. Net als bij De
Baanbreker moest er een garantiefonds
worden gevormd. Een lening van 1.000,00
werd niet voltekend. Het blad werd totaal
onleesbaar doordat Lodewijk Haase radi-
kalinski's (ten dele uit de CPH gezette
lieden), zoals P.A. Kooijman, voortdurend
aan het (scheld) woord liet. In oktober
1921 werd Lodewijk daarom afgezet en
vervangen door de bezadigder Martinjie
Boer, Nelis Kitsz en Jan Postma. Zij wisten
het nivo van het blad weer op te krikken en
het bestaan te rekken, maar hun streefgetal
van 2000 abonnees hebben ze gehaald. In
1923 werd besloten het blad op te heffen.
De redactiewerkzaamheden slokten teveel
tijd op. Op zijn dertigste verjaardag, op 31
maart 1923, verscheen de Toekomst voor
het laatst. De drukkerij van De Toekomst
verdween echter niet. P. van Sluijs en W.
Adamse hebben het bedrijfje als een soort
produktie associatie voortgezet en zo is het
blijven draaien tot het in mei 1940 bij het
bombardement van Middelburg ten onder
ging.
De afdeling-Middelburg van de SDAP
heeft ria 1923 'De Volksstrijd' nog lange
jaren het licht doen zien. Maar provinciale
bladen als De Toekomst en De Baanbreker
zijn nooit meer verschenen. De SDAP
heeft nog wel geprobeerd nieuwe provin
ciale blaadjes op te zetten, maar dat waren
doodgeboren kinderen en het eindigde
steevast met verlies. Zo verschenen Het
Zeeuwsche Volk in 1923 en Het Zuidelijke
Volk in 1926. De bladen die in deze serie
besproken zijn, liggen alle in de vreemde.
Maar een enkel exemplaar van De
Toekomst en De Baanbreker vind je in
Zeeuwse bibliotheken en archieven. De
Volksstem ligt op het Persmuseum en op
het Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis (IISG), beide in Amsterdam.
Licht en Waarheid en De Toekomst zijn
ook op het IISG aanwezig. De Baanbreker
ligt kompleet op de Koninklijke Biblio
theek in Den Haag. Ik heb me grotendeels
gebaseerd op gegevens die in de kranten
zelf te vinden zijn en op archiefonderzoek.
Het personeel van de genoemde instellin
gen, alsmede van de gemeentearchieven
van Vlissingen en Middelburg, wil ik
hartelijk bedanken, maar vooral Wim van
der Linden en de fotoafdeling van het
IISG, die zeer behulpzaam zijn geweest
met de verzorging van de vele illustra
ties.
Bert Altena
P.S. Bij het doorlezen van de vorige
aflevering zag ik tot mijn schrik dat ik
Lindeijer bij Van Eeden heb laten werken.
Dit moet zijn de tolstojaanse kolonie van
de Internationale Broederschap in Blari-
cum.
