Jan Scheffe;
steeds geen
Konversie
Jan Scheffers werd ten tijde van
het RSV-debacle tot voorzitter
gebombardeerd van het Steun
comité Behoud Werkgelegen
heid KMS. Dat comité ging in
die tijd -toen het bestaan van de
Vlissingse werf De Schelde op
het spel stond- samen met de
direktie en de ondernemings
raad naar Den Haag om er te
pleiten voor een snelle order
voor de bouw van een aantal
marine-fregatten. En toch is Jan
Scheffers al jaren van mening,
dat je beter geen wapens kunt
maken. Hoe voelde hij zich toen
in Den Haag?
Niet iedereen zal het weten, maar de
oudste industrie van midden-Zeeland, de
Koninklijke Maatschappij De Schelde, is
de laatste tijd uitgegroeid tot een ware
oorlogsindustrie. De nieuwbouwwerf
draait alleen nog maar op orders van de
marine en een andere 'poot' fabriceert nu
aluminium casco's voor pantservoertui
gen.
Ter gelegenheid van de Vredesweek
daarom een interview met voorzitter Jan
Scheffers van de werkgroep Vrede
Industrie Milieu, een groep, die sinds
twee jaar probeert om in zeeland (en
speciaal op De Schelde) het begrip
'konversie' aan de man te brengen.
Konversie betekent in dit geval: het
overschakelen van oorlogs- op civiele
industrie. Dus van fregatten op fluitke
tels, zoals het bij De Schelde wel eens is
genoemd.
In de werkgroep VIM zitten ook mensen,
die bij De Schelde werken: het zijn
vertegenwoordigers van de bedrijfsleden-
groepen van FNV en CNV, die bij hun
eigen achterban ook zieltjes proberen te
winnen voor de konversie. Simpel is het
niet en dat je soms met je eigen principes
in botsing kunt komen, blijkt wel uit het
vraaggesprek met Jan Scheffers, die in
z'n gewone doen namens het bisdom
Breda als industriepastor in Zeeland
werkt.
Scheffers: Ja, toen ben ik in een gewetens-
conflikt terecht gekomen. Maar ik ben er
ook uitgekomen. Want je moet bedenken,
dat we toen niet hebben gepleit voor een
nieuwe order.... nee, die order bestond al,
maar ze was wegens bezuinigingen verscho
ven. Wij hebben er slechts voor gepleit om
die order weer op de oorspronkelijke datum
te plaatsen. Ik kon dat ook in geweten doen
omdat ik er van overtuigd was dat je
mensen, die nu hun brood verdienen in de
oorlogsproduktie niet de dupe kunt laten
worden van 'n verkeerde politieke manoeu
vre. Als we de militaire produktie willen
veranderen moeten we bij de politici zijn.
En niet de schuld én de gevolgen neerleggen
bij hen die hun brood verdienen in de
militaire produktie. Je mag een politiek
probleem niet reduceren tot een gewetens
probleem voor de mensen die toevallig bij
De Schelde werken. Temeer omdat De
Schelde eerst helemaal geen exclusieve
marinewerf was, maar dat pas geworden is
na het onderzoek van de Commissie
Winsemius.
NZ: Je wenst dus niet te appeleren aan het
persoonlijke geweten van mensen die oorlogs
schepen bouwen?
Scheffers: We appeleren wel aan hun
geweten, maar die mensen zijn niet meer
verantwoordelijk dan jij en ik. We leggen
dus niet exclusief de verantwoordelijkheid
bij hen neer.
4
NZ: Zij zijn alleen verantwoordelijk als
kiezer?
Scheffers: Ze zijn verantwoordelijk als
kiezer, maar natuurlijk heb je ook als
arbeider een stuk eigen verantwoordelijk
heid voor de vraag: 'Wat maak ik wèl en wat
niet?' Maar zolang de keuze nog is: óf
meedoen aan de militaire produktie óf de
WW in, dan is het vanzelfsprekend dat ze
zeggen: laat mij maar aan die fregatten
bouwen, want de WW is geen lolletje.
Makkelijk praten
NZ: Vind je niet dat je het de mensen zo wel
erg makkelijk maakt? Ik bedoel: zo goed als
ik liever de WW in ga dan ooit voor de
Telegraaf te werken, zo kan een bankwerker
toch ook voor zichzelf beslissen: ik zal nooit
meewerken aan het maken van wapentuig?
Scheffers: Bij De Schelde zeggen ze op zo'n
opmerking: jullie hebben makkelijk praten,
maar heb je ook ander werk voor me? Nou,
dat is er niet. En verder kom je natuurlijk op
allerlei terreinen gewetensproblemen tegen.
Wat moet iemand bij de Sociale Dienst
doen met die nieuwe voordeurdelersrege-
ling? Wat moet een drukker doen, die porno
moet drukken of een handleiding voor het
gebruik van wapens? Ik denk dat het onze
taak is om die problemen te vertalen naar
het politiek niveau. Zodat daar beslist
wordt, dat er geen zaken meer gedaan
worden in ons land waardoor mensen in
gewetensconflikt kunnen komen.
NZ: Komt het voor, dat Schelde-werkers nu
in gewetensproblemen zitten?
Scheffers: Ik ben nog nooit iemand tegen
gekomen, die bij De Schelde vroeg of-ie
alsjeblieft aan die fregatten mocht helpen
werken. Iedereen wil liever civiele produk-
ten maken, want ze weten heus wel waar die
dingen uiteindelijk voor gebruikt kunnen
worden.En dan heb je de arbeidsvreugde.
Nou, die is op de marinewerf ook niet om
over naar huis te schrijven. In feite bouwen
ze casco's voor de elektronische industrie.
De ambachtelijkheid is verte zoeken en dan
is er de ontzettend strenge, regelmatige en
veelvuldige controle door de Marine. Er
hebben wel eens Schelde-mensen tegen me
gezegd: 'Ik werk niet bij De Schelde, maar
bij de Marine. Want er staan daar allerlei
toezichthouders naar me te kijken; de een
met nog meer strepen op zijn mouw dan de
ander.' En verder.... die hele pasjeszaak en
het screnen van mensen. Dat is nou ook niet
bevordelijk voor de werksfeer. Maar.... 't is
brood en 't is bestaanszekerheid. Wat heb ik
ze voor alternatieven te bieden? Dan zijn we
gauw uitgepraat.
Hardstikke gek
NZ: Je zegt steeds: Den Haag is verantwoor
delijk, maar jullie willen toch in Zeeland de
diskussie op gang brengen over konversie?
Scheffers: We moeten hier zijn én in Den
Haag. We proberen hier de bevolking te
mobiliseren; er althans voor te zorgen dat ze
niet anti-konversie worden. Want toen we
in '83 begonnen te praten in de konversie-
groep, kregen we te horen: 'Zijn jullie nou
hardstikke gek? Eerst loop je 't vuur uit je
sloffen voor die fregatten-order en nu wil je
er weer van af....
Zo ligt het dus niet. Wat wij willen is dat de
Werkgelegenheid bij De Schelde minder
afhankelijk wordt van militaire produktie.
Op dit moment is het bedrijf er voor 50%
van afhankelijk. Intussen weten we uit
onderzoek, dat dit werk op de korte termijn
wel brood op de plank geeft maar op
langere termijn is het heel onzeker. Nu al
krijg je signalen, dat de vervolg-order van
nog eens 4 M-fregatten na 1990 niet eens zo
zeker is. Dus, wat moet er gebeuren als die
order niet doorgaat? nu al denken aan het
ombuigen van de produktie, zodat je ook
na 1990 geen mensen hoeft te ontslaan.
NZ: Dat is het verhaal van een vakbonds
bestuurder; het zijn geen argumenten van de
voorzitter van een konversiegroep. Je doet
alsof je het vervelend vindt, dat die vervolg-
order onzeker is, terwijl je in je hart
natuurlijk blij bent als er minder oorlogs
schepen worden gebouwd....
Scheffers: Ook al zou De Schelde bulken
van de marine-orders, dan nog is de
toekomst op langere termijn onzeker. En
verder: naar welk land gaan die fregatten
dan? En de kwaliteit van het werk blijft iets,
waar je je druk over kunt blijven maken.
NZ: Maar het gaat jullie er toch om, dat er
minder wapens gemaakt worden. Het is toch
geen konversie-argument dat de werkgele
genheid zo onzeker is en het werk zo
vervelend....
Scheffers: Alsof dat verschillende soorten
argumenten zijn. In mijn ervaring zijn ze
niet te scheiden: ethiek en ekonomie vallen
samen. Het streven naar konversie is ook
