AlgenMTiaMflicleiM
(Insmoti),
DE
r eenlooraanstaande sociaaldemokraat, Hen-
ofliëtte Roland Holst, sloegen ze Vlissingen
man] naar over. Ook die tocht leverde trouwens
a inl'erlies op zodat het partijbestuur de Mid-
shof-lielburgers ook nog eens ervan langs gaf.
an. tonder geld geen Zwitsers en dus kon de
roartij in Vlissingen niets beginnen. Twee
lergaderingen in 1900 hadden enkel verlies
werdlpgeleverd en een boel gebekvecht over wie
nu voor moest opdraaien. Een plan om in
n. Inde winter de stad eens flink te bewerken
5 waslnoest worden afgeblazen. De eerstvolgen-
itaal-fte jaren zou de SDAP in Vlissingen geen
mdatioet aan de grond krijgen. Zo heette het in
jaar-Jovember 1901 in een notitie aan het partij-
echt-lestuur: Vlissingen blijft nog steeds voor ons
dmesloten. 't Is jammer, maar er is niets
enmïïoorloopig te beginnen. Voor die stad moet ik
'einigie/w/ heel veel geld hebben. En dan is 't nog
;n dmubieus.' Over de opkomst van het
kiesrecht in de stad berichtte 'De
met Baanbreker' op 13/9/02: 'Een publiek van
t. dMo personen mag men daar op dit oogenblik
kanlc/7 succes noemen.
ooralldleen op verkiezingsvergaderingen in 1903
ig zeljdens de spannende maanden van de
Spoorwegstakingen kwamen veel mensen
geldlf, maar daarna was het weer gedaan met de
voor de SDAP. Opdeeerstvolgen-
ngenie vergadering in september 1904(degarni-
r C.ioenskommandant had openbare vergade-
:rwijl|ingen tijdelijk onmogelijk gemaakt) kwa-
zoalslien maar 3 bezoekers opdagen.
noM
Kasplantje
kwam er wat aanhang voor de partij
fi Vlissingen. Uit De Baanbreker en het
vanjlisslngse bevolkingsregister is die aanhang
t duslnigszins te rekonstrueren. Zo werkte in
1901 waarschijnlijk iemand uit het garni-
aan het blad mee, terwijl A. van Olm,
op De Schelde en aktief
a inlakbondsman, abonnee was. Al gauw
Bijlaarna voegde zich een zekere L. bij dit
eenluo, terwijl in 1903 vermoedelijk de rivier-
loods J.P. de Groot zich op het blad
abonneerde. Dit groepje werd in 1904
aangevuld met W.A. de Boo van Uije, die
op de gasfabriek magazijnmeester was.
In 1904 begon J.A. Pieterse van Wijck
Vlissingse Brieven. Hij werkte op dat
moment in de gieterij van De Schelde en
was in de negentiger jaren in Middelburg al
een bekend socialist.
Steeds aktiever werden de Middelburgsers
in Vlissingen. Gorter werd gehaald, G.W.
Sannes kwam in 1905 spreken en Dirk
Bimmel diskussieerde op een verkiezings
vergadering met de liberale voorman
Roodhuysen. Aan het eind van het jaar
besloot men een poging te wagen een
afdeling op te richten. Vooral C. van der
Weel schijnt er nogal achteraan gezeten te
hebben. In Pieterse van Wijck vond hij een
geduchte steun. Begin november werden de
abonnees op De Baanbreker aangeschreven
of ze voor een afdeling voelden. 'Of het
gelukken zal?', vroeg de anarchist Jac. L. A.
de Lange in De Toekomst, 'Het werken in
onder onsjes be teek ent niet veel!' Hij had
aanvankelijk gelijk, want voorhands kwam
er weinig schot in de zaak.
Het Middelburgse bestuur moest er flink
aan trekken voordat in de tweede week van
januari een afdeling kon worden opgericht.
En wat voor een: 6 man. Jan de Meij,
matroos, oud-voorzitter van de Bond van
Minder Marinepersoneel, werd voorzitter,
Pieterse van Wijck sekretaris en Charles
Dissen, elektricien op De Schelde penning
meester. De overige leden waren Van Olm,
M.W. Kruijze, smid op De Schelde en A.
Pleijte, wienw beroep ik niet weet. Drie
maanden later waren er twee leden
bijgekomen: de werklieden P. Kest en P.F.
Dierickx. De Vlissingse afdeling bleef
aanvankelijk een kasplantje, dat o, zo zwak
was.
Het is een boeiende vraag waar dat
onderscheid tussen Middelburg en Vlissin
gen uit voortkomt. Het antwoord is niet zo
gemakkelijk te vinden en ik kan het hier
maar heel summier presenteren. Het moet
uiteindelijk gezocht worden in het feit dat
de stad van de 'Maeneblussers' zo heel
anders opgebouwd was dan die van de
'Flessetrekkers'. Wie de sociale opbouw
van beide steden rond 1900 vergelijkt, ziet al
snel dat Vlissingen een veel minder uitge
kristalliseerde bevolkingsopbouw had dan
Middelburg.
Meer nog dan een ambtenarenstad was
Middelburg eigenlijk een middenstands-
stad, terwijl Vlissingen een arbeidersstad
was. Middelburg was veel rijker dan
Vlissingen en dat had naar mijn mening
vérstrekkende gevolgen voor het stedelijk
leven. De hogere standen konden in
Middelburg meer doen voor de arbeidende
klasse, terwijl de arbeiders in Vlissingen
meestal op zichzelf werden teruggeworpen.
Maar in Vlissingen konden ze ook minder
gekontroleerd worden, al was,het alleen
maar doordat men de mankracht en het
geld daar niet voor had.
Wat de aard van de arbeidersbeweging
betreft komt daar nog bij, dat de liberale
intelligentia in Middelburg veel meer
belangstelling had voor de arbeiders.
Enkelen kwamen zelfs over naar de SDAP:
de Wibauts, Bertha Ogterop, maar anderen
(dr. Bolle, Herman Snijders, E. Fokker)
bemoeiden zich op hun manier met de
arbeiders. Het ontwikkelingswerk van Ons
Huis bijvoorbeeld, een soort volksuniversi
teit.
Een heel bijzonder initiatief was de
vereniging voor vrouwenkiesrecht, waar
men ook uitdrukkelijk de arbeidersvrouw
in wilde betrekken. Een dergelijke houding
kon je in Vlissingen maar bij een enkeling
aantreffen. En die werd, zoals de latere
minister Talma, dan door zijn standsgeno
ten alleen gelaten.
Bert Altena
19
'MA-lmtMi iMnpf
la IiiirUii
OKtWI* OPES BAKE VKBOADttUM
/Hu»** 9 DnmWt 199*. 4m mramét
ut 8 uur, Id de greoU zaal rm ém baar
W. OTOPKOl'EK.
«preker H. VAX KOL. van KjwaUk
OmUrwerp Da takttek dcclcttr—tli
naia Sociaal-Democratie.
Kntr.x- 10 cent. VrU dobet.
IIKT BBOTUUB.
A FDEEUNO MIDDELBURG.
OI'KNBAKK VEKOAOKKIXO U- VlwÉncm.
in <le «luulr zaal van den beer KOTIK (OaJe
Admiraal de KuUtar), op a.1. Zaterdag, daa
14 December do avond» 8 uur.
Onderwerp Da taak an hat daal dar
VakraraanlfiDgaa
Spreken.W. i. SXUDEK8 en J. LAHK.
Vakgenooten vry entree.
Vcrgadcrkostcn Vlissingen
«en bat Groctete Ge
lata en wordt daarom
.r |{ezonden al« zieken
IS k Ju minuten toe-y
in vormt daardoor ren
oudapak.
CADEAy,
van af 14.-. 1
7,50. 1
- -.
en worden na beproefd
O Tl PO
Huur grote zaal 's avonds f 15,00
1000 strooibiljetten 4,50
reiskosten voor verspreiding daarvan 1,00
10 aanplakbiljetten 80x60 cm 1,50
laten aanplakken 1,50
advertentiekosten 5,00
reis- en verblijfkosten spreker pro memorie
entree per persoon 0,05
Ven foto van een deel van de gemeenteraad van Vlissingen uit 1919, toen de SDAP haar intrede
\d had gedaan. Derde van rechts (met snor en kuif) staat Jan de Meij, die ook de eerste voorzitter
iy/.v van de Vlissingse SDAP. Rechtsboven een advertentie uit de Vlissingse Courant van 1895,
waaruit blijkt dat de SDAP toen al probeerde in Vlissingen voet aan de grond te krijgen.
