Hoeveel ellende zou er verdwijnen
als iedere vrouw een vak verstond,
vooral een goedbetalend vak!
Samen sterk
Vooroordelen
Boekbespreking
De vorige twee afleveringen van dit
drieluik lieten zien hoe de vroege
Middelburgse vrouwenbeweging
verkeerde in de spanning tussen
feminisme en socialisme.
Het was een diskussie die gevoed
werd door min of meer deftige
dames.
Het nu volgende slotdeel van de serie
laat zien hoe Mathilde Wibaut
eindelijk kontakt krijgt met socialis
tische arbeidersvrouwen in Middel
burg en hoe dat kontakt leidt tot een
socialistische vrouwenvereninging
'Samen Sterk'.
In 1902 doorbrak Mathilde Wibaut die
scheidslijn en besloot ze dat het leesgezel
schap moest opgaan in een nieuwe vereni
ging waar ook die arbeidersvrouwen lid van
konden worden. In die vereniging zouden
vrouwenzaken van socialistisch standpunt
uit belicht worden en de vrouwen de gele
genheid krijgen zich te ontwikkelen.
Op 5 januari 1903 werd de nieuwe vrouwen
vereniging 'Samen Sterk' opgericht in het
gebouw van de Middelburgsche Bestuur-
dersbond. De statuten zeiden dat het de
bedoeling was 'vrouwen te organiseeren, om
gezamenlijk te streven naar verbetering van
haar economischen en politieken toestand;
om mede te strijden in den strijd der arbei
dersklasse tegen het kapitalisme; om op te
komen voor haar rechten, waar zij als vrouw
wordt misleid of verdrukt.' Feminisme dus,
op sociaal-demokratische grondslag.
Samen Sterk wilde alles aanmoedigen wat
veel vrouwen tegen het socialisme bestrij
den en meer vrouwen bewustmaken.
Aan het eind van het eerste jaar had de
vereniging 46 leden. Ze hield zich vooral
bezig met ontwikkelingswerk. Zo werden er
bjvoorbeeld samen boeken besproken. Een
van de eerste boekjes die men besprak was
'Arm Rotterdam, hoe het leeft, hoe het
woont' van Hendrik Spiekman en J. Schot-
ting, dat model stond voor een gelijksoortig
boekje over Middelburg. Een ander boek
dat druk besproken werd was 'De Vrou
wenkwestie' van de Duitse socialiste Lily
Braun. Later, in 1905 en 1906, werden het
'Communistisch Manifest', 'Socialisme en
Anarchisme' van Herman Gorter maar ook
'Wederkerig dienstbetoon' van de anarchist
Kropotkin behandeld. Ook artikelen uit het
dagblad van de SDAP, 'Het Volk', kwamen
aan de orde.
'Samen Sterk' had een kern van meer
De vrouwen die uit de Vereeniging voor
Vrouwenkiesrecht waren getreden, richtten
direkt een sociaal leesgezelschap met 13
leden op. Misschien was dat wel een voort
zetting van het gezelschap dat in de Vèreeni-
ging voor Vrouwenkiesrecht had bestaan.
Het bestond in ieder geval uit dames van
goede stand. Mathilde Wibaut was de ziel
van het gezelschap en zij zou zorgen voor
aansluiting met arbeidersvrouwen.
In een brochure met herinneringen heeft ze
beschreven hoe ze in de tuin van het Schut
tershof op een zomermiddag in 1902 aan
vrouwen van SDAP-leden het socialisme
probeerde te verklaren. 'Het was mijn eerste
ontmoeting met de arbeidersvrouwen uit so
cialistische kringen'. Blijkbaar had zij, ter
wijl ze al vijf jaar lid was van de SDAP-
afdeling, dus nog geen kennis gemaakt met
de vrouwen van haïr partijgenoten en had
ze die ook niet ontmoet tijdens haar kursus-
sen in 'Ons Huis'. En dat voor iemand die
zo ijverde voor de arbeidersvrouw.
Die zomermiddag laat ons meer dan iets
anders zien hoe in de Middelburgse SDAP-
afdeling de Wibauts min of meer afzijdig
stonden van de andere leden; een afzijdig
heid die verklaard moet worden uit het feit
dat in het algemeen lieden uit een hogere
stand niet als vrienden hoorden om te gaan
met mensen uit lagere standen. Filantropie,
sociaal werk, volksvoorlichting, dat was
allemaal prima, maar afstand moest er
blijven.
14
de ontwikkeling van de vrouw kon bevor
deren en vooroordelen uit de weg ruimen.
Dat was dus precies wat Mathilde Wibaut
en haar vriendinnen al jaren deden. Verder
wilde de vereniging vrouwen-vakverenigin
gen oprichten en kursussen voor vakoplei
ding. Tevens werd üitgemaakt dat in het
bestuur van vijf personen, minstens twee
arbeidersvrouwen moesten zitten.
De vereniging stelde zich op het standpunt
van de klassenstrijd, wat bij de initiatief
neemsters neerkwam op dat van de SDAP.
Daarom heette ze bij de anarchisten van het
blad 'De Toekomst' (dat nog wel de statu
ten had mogen drukken) al gauw 'Samen
Suf.
Het opmerkelijke van 'Samen Sterk' was
dat zij zich niet uitsluitend richtte op
SDAP-vrouwen. Iedere vrouw die voor de
aktiviteiten van de vereniging voelde kon
lid worden. De kontributie was een dubbel
tje per maand. In de kontributie zat voor
een deel de reden van de openheid van
'Samen Sterk'. Moesten de leden immers
ook lid zijn van de SDAP, dan betekende
dat voor veel gezinnen dat de last van de
kontributies wel een beetje erg groot werd.
Als naast partij en vakbond voor de man de
vrouw ook nog eens een dubbeltje kontri
butie moest betalen....
Er was ook een andere reden om de vereni
ging open te houden. Niet aan de SDAP
gebonden schrok ze minder gauw vrouwen
af en kon ze makkelijker vooroordelen bij
ontwikkelde leden, voornamelijk diegenen
die uit de oude Vereeniging voor Vrouwen
kiesrecht waren overgekomen. Naast Ma
thilde Wibaut, waren dat Nelly Voorbeytel,
Elize van den Broecke, Sophie van Slee,
Bertha Ogterop en anderen. Er hoorden
ook nieuwe 'dames' toe, zoals de vrouwen
van de artsen Schoute en Hoorweg. Er was
een duidelijk onderscheid tussen de kern en
de rest, waaronder andere oprichtsters van
'Samen Sterk' zoals de vrouw van afdelings-
sekretaris Kees van der Weel, of de vrouwen
van de vroeg gestorven andere SDAP-
funktionarissen Bayens en Riemens. De
kern moest geschriften rondsturen onder de
arbeidersvrouwen, eventueel voorzien van
verklarende noten. 'Wij genieten op 't oog-
enblik het vertrouwen van een aantal arbei
dersvrouwen. Hoewel ze onwetend en onont
wikkeld zijn, leeft er in haar een verlangen
naar iets meer dan het dagelijksch en eentoo-
nig huiselijk gedoe; wat zij uitdrukken in de
woorden: wij zijn vooruitstrevend', was de
redenering van Mathilde Wibaut.
In de winter van 1905 werden voor het
ontwikkelingswerk leesclubjes opgericht
van niet meer dan 6 vrouwen die om de 14
dagen onder leiding van een meer ontwik
kelde vrouw samen kwamen. In die lees
clubjes kregen vrouwen die nog niet zo goed
durfden, gelegenheid ook vragen te stellen.
Zo werd bevorderd dat ieder zich een eigen
mening vormde.
