De reis van Balthasar de Monconys
door Zeeland, in Juli 1663
4
ONS ZEELAND
present de Heeren Mr, Joh. van Oostee en Mr. Adri-
aan Eversdijek, schepenen der stad Goes.
De secretaris,
Joh. Euersdijk.
Nader gedane collatie, lü) is dese copie authen-
tycq11met zijn principale12) bevonden te accor-
deeren13) bij mij openbaren notaris in 's-Gravenhage
den 8 Juli 1637.
(getJondaen.
Not. publiek.
Met stijfsel beplakt.
2j Schot vallen.
3) Verklaring door hem met eede bekrachtigd.
4) Verschenene gedaagde.
r') Op verlangen van; opgeëischt door.
c) De op dat oogenblik aanwezige persoon getui
genis afleggende der waarheid.
7) Onderzocht.
8) Beschuldigd.
In hoofdzaak.
10) Vergelijking.
Betrouwbaar, geldig, echt.
12) Oorspronkelijke.
13) In overeenstemming.
door
JAN VERMEER.
Een der merkwaardigste reisbeschrijvingen, die uit
de zeventiende eeuw tot ons zijn gekomen, is wel die
van Monsieur Balthasar de Monconnys, staatsraad van
den koning van Frankrijk en luitenant-crimineel te
Lyon. In deze stad werd hij in 1611 geboren. Toen er
in 1618 een gevaarlijke pestziekte uitbrak, zonden zijn
ouders hem naar de Spaansche universiteitsstad Sala
manca, alwaar hij ook studeerde. Van hieruit bezocht
hij een deel van Spanje, en bereisde vervolgens de
Provence, Italië, Egypte, Palestina, Syrië, Perzië en
Constantinopel. De liefde voor de studie der wijsbe
geerte verlokte hem, om een lange reis naar het Oos
ten te maken, met het doel aldaar de verschillende
filosofische stelsels te bestudeeren, er de sporen van
de oude godsdiensten na te zoeken en de talrijke sec
ten in hun doen en laten gade te slaan. Daartoe door
reisde hij geheel Klein-Azië en verscheidene streken
van Indië en Arabië. In 1649 keerde hij naar Frank
rijk terug, waar hij zich vooral met de occulte weten
schappen bezig hield. Op het gerucht van de vermaard
heid, die hij zich door zijn verre reizen had verworven,
vertrouwde de Hertog van Luynes hem een belangrijke
opdracht bij het hof te Rome toe, en toen hij deze
had volbracht, droeg hij hem op, zijn zoon, den hertog
van Chevrense, te begeleiden op zijn reizen door En
geland, de Nederlanden en Duitschland (16631664).
In 1665 maakte de dood een einde aan het leven van
dezen rusteloozen maar energieken wereldreiziger.
Monconys heeft het relaas van al zijn reizen en
trekken te boek gesteld in een lijvig quarto-deel, ge
schreven in een zwaren en verwarden stijl, en opge
vuld me een groot aantal curieuse redeneeringen, ge
sprekken en beschrijvingen, die geen ander doel hebben
dan ons de groote geleerdheid van den schrijver in te
prenten, maar die in werkelijkheid alleen onzen lach
lust weten op te wekken.
In het laatst van Juli 1663 stak onze wereldreiziger
van Engeland naar Duinkerken over, van waaruit hij
een der eerste dagen van Juli naar Vlaanderen vertrok.
Daar bezocht hij de kermis te Oostende, bewonderde
te Brugge de mooie huizen -en de schoone vrouwen,
waarvoor de stad van oudsher beroemd was, ergerde
zich te Gent aan de veel te groote eetlepels, die hem
in zijn mond sneden, leerde te Brussel blanketsel,
pommade en andere parfumerieën samenstellen, be
wonderde de breede straten en sierHjke huizen van
Antwerpen, en reisde vandaar, over Bergen-op-Zoom,
naar Zeeland. De indrukken die hij van deze provincie
opdeed, en die uiteraard meer onze belangstelling heb
ben dan zijn reisherinneringen aan andere streken van
den aardbodem, zullen we wat uitvoeriger mede-
deelen.1)
Den 14 Juli scheepten onze reizigers zich te Bergen-
op-Zoom in, en kwamen tegen den avond in „Mil de -
bourg" aan, waar ze hun intrek namen in het Huis
Domburg („la Maison d'Ambour"), destijds een be
kende herberg op de Markt, gelegen op den hoek der
Gortstraat. Nog denzelfden avond deden ze een wan
deling door de stad, voor wier ligging, grootte en bouw
orde ze slechts woorden van lof hadden. Natuurlijk
stond, naar de gewoonte der tijden, ook een bezoek
aan het „Rapousse" (het Rasphuis) op het programma.
Hier zagen ze o.a. een vertrek, bestemd voor personen
die 's nachts wegens straatschenderij werden ingere
kend, en dat op den vloer en aan de vier wanden zoo
danig met puntige stokken was voorzien, dat men er
noch staan, noch liggen kon zonder groote pijnen. Ook
ging Monconys op onderzoek uit naar Johannes Goe-
daert, den auteur van een kort te voren verschenen
werk: „Metamorphosis naturalis, ofte historische be-
schijvinghe van den oirspronck, aerd enz. der wormen,
rupsen, maeden, vliegen enz." Om zijn adres te weten
te komen, bezocht hij zijn uitgever, Jacques Fierings,
die in de Giststraat woonde en een globe op zijn uit
hangbord had. Monconys noemt hem een merkwaardig
man; hij zag verscheidene mooie schelpen bij hem,
en bovendien drie Chineesche boeken.
Met een wandeling rondom de stad werd deze wel
bestede dag besloten. Den volgenden morgen hadden
de reizigers gelegenheid het keurige aanzien van Mid
delburg te bewonderen en zich te verbazen over de
zindelijkheid der inwoners, die alle Zaterdagen de
straten schoonmaakten en eens in de maand de in
loodkleur geverniste dakpannen. Ook bezichtigden ze
de bolwerken met hun mooie wande'wegen, en de
binnen- en buitengrachten. Van de poorten noemt Mon
conys met name de Koepoort aan het „Muleater" (Mo
lenwater), de houten Noordpoort en de hardsteenen
Vlissingsche poort. Daarna bezocht hij enkele huizen,
waarvan het weelderige interieur zijn bewondering op
wekte: de vloeren waren van marmer, en de muren
met geverniste en beschilderde steentjes bezet. Den
schilder Goedart trof hij niet thuis, maar wel zijn
dochter, „een van de mooiste meisjes, en van de lie
felijkste gelaatsuitdrukking, die ik ooit in mijn leven
gezien heb." „Bijna alle vrouwen," zoo laat hij hier
onmiddellijk op volgen, „zijn hier mooi en .zindelijk,
en gaan met groote zedigheid ter kerke, aan den arm
haar kerkboek dragende, die met fluweel of sagrijnleer
bekleed en met zilveren hoeken beslagen en van zil
veren kettingen voorzien zijn."
Van hetgeen Monconys op zijn verdere wandeling
door de stad nog opviel, noemen we de in aanbouw
