diHMi
er werd gesjacheerd en gesjouweld en iedereen kwam
aan den kost.
De tricot-invoer uit België stond natuurlijk stop.
Bij de Belgen, die hierheen vluchtten, waren brei
sters, die het vak jarenlang beoefend hadden. De
omstandigheden toevallig zoo gegroeidwaren
gunstig.
'n Paar ondernemende lui en naast „het wol-
fabriek" te Hulst, de eerste groote onderneming op
dit gebied in de streek, verrezen enkele kleinere be
drijven. Deze bestonden uit enkele handmachines
gedreven door Belgische breisters, die tevens be
gonnen aan de scholing van eigen arbeidsters.
De economische omstandigheden waren gunstig
voor de verdere ontwikkeling dezer jonge nijver
heid, zoodat deze al spoedig wat begon te beteekenen
voor de streek. Vanzelfsprekend ondervond (en
ondervindt) de tricotage-nijverheid een sterken
terugslag tengevolge van de algemeene inzinking, die
het groote wereldhuishouden meemaakt. Daarbij
kwam de sterke concurrentie van België, waaraan
gedeeltelijk een einde gemaakt werd door de con-
tingenteerings-maatregelenTengevolge van deze
maatregelen zien we plotseling het aantal fabrieken
en fabriekjes sterk toenemen. Belgische firma's, die
hun afzetgebied speciaal in Holland hadden, staken
„de meet" over en stichtten hier een bedrijf, al
staken de tijdsomstandigheden nu scherp af tegen
de eerste jaren der Zeeuwsch-Vlaamsche tricotage
nijverheid.
Zoo werd alles tezamen deze bedrijfstak een zeer
welkom middel van bestaan voor deze streken. Ver
schillende honderden meisjes helpen door hun werk
in de breifabriek de zorgen thuis verlichten en voor
menig huisgezin vormt dit werkobject een blijvende
uitkomst.
Behalve kantoor- en technisch personeel werken
bijna uitsluitend vrouwen en meisjes in de brei-
fabrieken, waar voornamelijk kousen en boven-
kleederen gemaakt worden. Dit in tegenstelling met
overig Nederland, waar men zich meer toelegt op
tricot-ondergoed.
Zoo is het niet te verwonderen, dat er zich in Hulst
en omstreken een aparte stand van breisters ge
vormd heeft. „Naar het fabriek" beteekent hier
„naar de breifabriek," en voor vele jongeren oefent
het een bijzondere aantrekkingskracht uit. Meisjes
op school hoor je al zeggen „Ik go nor 't fabriek
as ik van school af zin." Dit teekent wel zeer juist
den sterken inslag van deze nijverheid in de dage-
lijksche gedachtensfeer van onze bevolking.
Zooals ik daarstraks al zei, werd deze industrie
aanvankelijk uitsluitend gedreven met handbrei
machines, die tegenwoordig nog een zeer voorname
plaats innemen. Daar heb je de breisters in haar
elementdaar gaat de vlugge en zekere hand. Ze
kennen elkanders kwaliteiten en fouten en met
taaien wil werken zewedijverendwant naast
drang naar meer verdiensten, leeft er in hen een
sterke eerzuchtze voélen zich onder d'r vriendin
nen als ze den naam hebben van ,,'n vrije", die
niemand „afkan.
Daai voelen ze zich baas van hun machine en
spreken van „mijnen" draad en „mijn biejn", en
„mijnen voet"
Zoo „mijnen" ze al in hun kindertijd, toen ze
praatten over „mijn pop" en „ketsebal". Tijden
gaan en menschen gaan.
En regelmatig draaien de spoelen rond, die in
de spoelerij steeds maar vernieuwd worden. Daar
staan de spoelsters draaien, draaien, altijd maar
draaien.
De breimachine, op het eind der zestiende eeuw
reeds uitgevonden door William Lee uit Cambridge
(E.), is den in loop der tijden steeds meer en meer
geperfectionneerd
Zoo ontstonden naast de handbreimachines de
automatische rondbreimachines, waar in de kette-
larij de kousen voorloopig hun afwerking vinden. Het
onverstaanbaar woordje kettel komt van „kertel",
wat zoom beteekent.
Verder zijn daar de moderne cottonkousen-ma-
chines (cotton is katoen) waar vernuftige vinding
nijvere handen vervangt.
De opraapster treurt daar echter niet om en ver
diept zich niet in werkverschaffingsproblemen.
Ook de Jacquard- en Raschelmachines geven een
moderne tint aan het interieur der breifabrieken.
Volgens het jacquard-principe worden meerderen
en minderen automatisch geregeld en de kleuren
naar een aangegeven patroon automatisch inge
schakeld.
En als dan eindelijk de kousen kant en klaar zijn,
komen ze in de vormerij, waar ze gemodeleerd
worden. De pakkerij en expeditie doen de laatste
duitjes in het zakje.
Zoo gaan de producten dezer typische nijverheid
heel ons land door. En de koopers hebben er geen
flauw begrip van, dat de kleur hunner kousen door
de Zeeuwsch-Vlaamsche breisters met zulke typische
namen aangeduid wordt als muizenkleur, peper
en zout kleur, kallesei-kleur, enz.
En weten de draagsters van skisokken, dat de
breisters deze producten aanduiden met de liefelijke
Dan zijn er de moderne cottonkousen-machines, naar vernuftige vinding nijvere handen vervangt.
De opraapster treurt echter niet....
namen van siek sokken (siek beteekent pruim) of
hanepooten 1
Zoo leeft de humor tussclien het gedraai en geraas
en gegons.
En als 's avonds de fabrieksdeuren opengaan
klinken luidruchtige stemmen. Dan zeggen de men
schen „Het fabriek is uit. We gaan eten."
En de velden droomen in den avond. donker
en stil. En rustig rijzen de silhouetten der fabrieks
gebouwen verlaten nu.
Zoo keeren en gaan de dagen
En wachten op betere tijden, ook voor de trico
tage-nijverheid.
Daar staan de spoelsters en draaiendraaien de
vol.
Op de Jacquard-machine worden meerderen en min
deren automatisch geregeld en de kleuren naar het
aangegeven patroon automatisch ingeschakeld.
