DE SLANG MET ZEVEN KOPPEN
26
ER was eens in Ham
burg ons verhaal
speelt in 1735 een
zekere meneer Spreckelsen,
die een groote verzameling
rariteiten en interessante
kostbaarheden bezathet
raarste, interessantste en
kostbaarste voorwerp in
deze verzameling was een
slang met zeven koppen,
een natuurwonder, zooals
er geen tweede bestond.
Meneer Spreckelsen kreeg
op zekeren dag bezoek van
een jongen Zweed, die wel
iets van dieren en planten
wisthij moest natuurlijk
de rare slang zien, en hij
vond het opgezette dier
zoo raar, dat hij 't nauw
keurig bestudeerde, waar
na hij den eigenaar ver
telde, dat het geen echte
slang was, maar een pro
duct van 'n handig knut
selaar. Spreckelsen werd
er nijdig om, want het
monster met de zeven
koppen had hem veel geld
gekosthij werd er zoo
nijdig om, dat de ontdekker van de vervalsching
zoo gauw mogelijk Hamburg moest verlaten en
haastig zijn reis voortzette naar Amsterdam, en
vandaar over de Zuiderzee naar Harderwijk. Want
dat was het doel van den jongen Zweed, die er
'n titel wilde behalen, omdat hij in zijn vaderland
zonder het bewijs van een wetenschappelijke op
leiding niet kon bereiken, wat hij bereiken wilde.
In ieder geval, de jonge Zweed ging naar Harder
wijk, werd er heel streng geëxamineerd en kreeg
toestemming om zijn proefschrift te laten drukken,
waarmede zijn doel bereikt was, want hij was nu
doctor in de medicijnen. Eigenlijk moest hij nu naar
Zweden terug, want zijn geld was op, en bovendien
wachtte daar zijn verloofde op hem. Maar hij begon
met naar Amsterdam te gaan om vervolgens naar
Leiden te verhuizen, omdat daar iemand woonde,
dien hij absoluut spreken wilde. Het bezwaar was,
dat die iemand de beroemde Boerhaave was, zoo
beroemd over de geheele wereld, dat hij uit alle
wereldhoeken bezoekers kreeg, die hem dikwijls
alleen van zijn werk afhielden hij had daarom een
wachter aangesteld, die er voor zorgen moest, dat
zijn meester niet noodeloos gestoord werd, en die
zijn werk zoo goed deed, dat hij iedereen tegenhield,
die niet door Boerhaave verwacht werd. Het verhaal
gaat, dat de wachter zelfs vorsten liet wachten.
Misschien kon een knappe diplomaat dezen deur
bewaker met goede woorden en nog iets anders
zijn plicht laten verzaken, doch „iets anders" bezat
de jonge Zweed niet. Maar hij kwam toch bij Boer
haave. Hij was in de gelegenheid om het manu
script van zijn boek te laten zien aan zekeren dr.
Grovenius, die er dadelijk enthousiast over was en
vroeg, het boek op zijn kosten te laten drukken.
Dat gebeurde, het boek ging naar Boerhaave, die
het las, zich overwonnen verklaarde en onmiddellijk
den sehrijver wilde leeren kennen.
Wat dit boek dan wel was Het was een werk
over de natuurlijke historie, en de schrijver heette
Linnaeus, die wereldberoemd werd en nog is, omdat
hij den grondslag legde voor de systematische in
deeling van planten en dieren.
jVfu zal menigeen niet bar veel dankbaarheid gevoe-
len tegenover den man, aan wien hij het eigen
lijk te danken heeft, dat hij op school geplaagd werd
met tallooze bijzonderheden over tallooze families,
geslachten en soorten, met stampers en meeldraden
en kelkbladeren, en wat men nog over planten en
dieren in zijn hoofd moest pompen. Maar het zou
nog moeilijker zijn geweest, indien er in 't geheel
geen systeem was geweest, dat alles rangschikt en
overzichtelijk maakt. Wat heeft Linnaeus gedaan
Er was een onnoemlijke hoeveelheid namen en
definities op dit gebied der wetenschap men nam
zelfs zijn toevlucht tot alphabetische rangschikking,
omdat er geen betere methode bestond. Linnaeus
Linnaeus in zijn kamer op
de Bartecamp na uren van
ingespannen studie-
Karei Linné of Oarolus
Linnaeus, de grondlegger
der systematische studie der
natuur.
was het dr. George Clifford, directeur van de Oost-
Indische Compagnie en eigenaar van het landgoed
de Hartecamp bij Haarlem hij zocht een lijfarts, en
hij had iemand noodig voor zijn rijke verzameling
planten, iemand die wetenschappelijk onderlegd was
en een beschrijving kon samenstellen van de vele
exotische planten in zijn tuinen en kassen. Boerhaave
raadde hem Linnaeus aan, Linnaeus bracht een
bezoek aan de Hartecamp en als Sara Lisa had
gezien, hoe opgetogen hij was over de schatten, welke
hij hier zag, zou zij geweten hebben, dat zij nog langer
moest wachten. Linnaeus was inderdaad verrukt
hij genóót in den tuin en in de bibliotheek, waar hij
boeken vond, welke hij steeds vergeefs gezocht had
maar ook kwam hij hier tot helder besef van zijn
taak, om orde te maken in de wanorde, om een weten
schappelijk systeem op te bouwen voor de studie der
bestudeerde en observeerde
het ontzaglijke materiaal,
dat verzamelaars, geleer
den en natuurvrienden had
den bijeengebrachthij
bestudeerde de verwante
eigenschappen van plan
ten, hij vond overeenkomst
in den bouw van bloemen,
en baseerde daarop zijn
systeem. Wanneer men
denkt aan het uitgebreide
materiaal der plant- en
dierkunde, zonder eenige
rangschikking en indeeling,
dan kan men zich 't werk
van Linnaeus voorstellen,
dat zijn wereldberoemd
heid in de wetenschap niet onverklaarbaar maakt.
Dan zal men ook erkennen, dat er wel eenige
reden is om zijn verdiensten te herdenken, nu het
twee eeuwen geleden is, dat hij naar ons land kwam,
waar hij promoveerde en den grondslag legde voor
zijn wetenschappelijken arbeid, de systematiseering
van de natuur.
Maar intusschen wachtte in Zweden Sara Lisa
Moraens, die met den jongen Zweed verloofd was.
Sara Lisa wist niet beter, of haar geliefde zou na zijn
promotie dadelijk terugkeeren. Dat wilde Linnaeus
ook wel, maar liij was nu toch in Holland, en ver
onderstel nu eens, dat hij dien beroemden Boerhaave
te pakken kreeg.... Dat lukte, zooals wij boven
gezien hebben Boerhaave was zoo geestdriftig over
den toekomstigen geleerde, dat hij hem voorstelde
aan zijn oud-leerling, prof. Burman in Amsterdam,
bij wien Linnaeus overvloedig gelegenheid voor zijn
geliefkoosde studie vond.
Het meisje of het werk dus. Hij schreef aan zijn
verloofde, die er in toestemde de scheiding nog even
te verlengen maar als het boek (Flora Zeylanica),
waaraan hij en Burman arbeidden, gereed was, moest
hij dadelijk naar Zweden terugkeeren.
Natuurlijk, hij deed niets lieverna de lange
scheiding verlangde ook hij naar zijn verloofde. En
natuurlijk kwam er weer iets tusschen. Dezen keer
De Hartecamp bij Haarlem; rechts ziet men een
tulpenboom, die door Linnaeus werd geplant.
natuur. Clifford kreeg zijn zin Linnaeus ging op de
Hartecamp wonen, speurde in de tuinen en in de
bibliotheek, deed 't werk, dat hij zich had voorge
steld te doen, schreef enkele boeken.
Maar ook deze geleerde was mensch. Hij vergat
Sara Lisa niet, kreeg wroeging, dat hij haar zoo lang
liet wachten. Nu zou hij toch werkelijk vertrekken,
al was 't dan met een kleinen omweg over Leiden en
Parijs. Hij komt niet verder dan Leiden, waar hij
zich laat overhalen om lid te worden van een soort
wetenschappelijke vereeniging. Weg alle goede voor
nemens. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan
kan. Verlangen, ingespannen studie, heimwee maakt
hem ziek. Dat brengt de oplossing. Hij brengt den
winter nog door in ons land en in Mei 1738 vertrekt
hij werkelijk naar Zweden. Sara Lisa kon na drie
jaar eindelijk haar verloof
de weer begroeten Lin
naeus, de groote geleerde,
kuste haar en zei, dat hij
haar schandelijk had be
handeld en dat hij veel
vroeger had moeten ko
men, en overigens zullen
Sara Lisa en haar geleerde
wel gedaan hebben zooals
onder verloofden te doen
gebruikelijk is.
Dat is de historie van den
armen domineeszoon uit
Rashult in Zweden, die
het geld hij elkaar moest
schrapen voor zijn promo
tie-reis naar Harderwijk,
die met Sara Lisa verloofd
was en die in ons land een
begin maakte met zijn we
tenschappelijken arbeid om
de natuur te ordenen. Het
geen nu tweehonderd jaar
is geleden.