29
Op 't toppunt van maclit en invloed staande,
verlaat Potemkin vrijwillig den onzekeren post van
kamerheer om niet 't lot te deelen van zijn voor
dansers, die door de gril van Katliarina allen werden
gedegradeerd. Hij wil de ongebonden, geestelijke
vriend en medewerker der Ozarina blijvenen
hij blijft dit ook tot. aan zijn dood. Zijn invloed op
de politiek van 't Russische rijk wordt nog grooter
dan vroeger, hij werkt nog haast inniger samen met
Katliarina en staat boven iederen naijver op 't vluch
tige succes der na hem volgende kamerheeren ver
heven. Hij ziet 't grenzelooze vertrouwen, dat de
Czarina in hem stelt. Zij geeft hem de grootste vol
machten en hij wil haar in de overtuiging laten, dat
al haar plannen en wenschen ook steeds gelukken.
Toen Katliarina 'n keer te ongeduldig was om 't
behaalde succes geheel te laten rijpen, tooverde hij
haar 't schouwspel voor oogen der Potemkindorpen,
die als 'n sprookje uit de woeste steppen tevoorschijn
kwamen, om vlak daarna weer te verdwijnen.
Potemkin, Je groote loorenaar
Taurië, zoo luidt de naam van het nieuwe land,
dat de veroverde Krim en de door Rusland
bezette Turksche gebieden omvat. Grigorij Potem
kin, vorst van Taurië, is er de onbeperkte heerscher.
Van hier uit zal men trachten 'n grooten aanval te
doen op 't land der Osmanen. Potemkin ziet zich
voor de taak gesteld, uit 't woeste, wilde Taurië een
gecultiveerd eu bewoonbaar land te maken.
De machtige gunsteling doet zijn besthij sticht
de vesting Cherson aan den beneden-Dnjepr en de
sterke oorlogshaven Sebastopol. De stichting van
Ekatherinoslaw is bedoeld als verheerlijking van
den naam der Czarina, zooals St. Petersburg indertijd
van Peter den Grooten. De groote fantast Potemkin
ziet echter verder. Hij ziet 't ontstaan van een voor
beeldige, welvarende provincie, die 't hart der Cza
rina zal verblijden, 'n sprookje, dat uit de woeste
steppen en wouden is gegroeid, de eerste schrede
van 'n groot, stoutmoedig plan, dat nauw verbonden
was met, den val van Turkije.
Hij zag reeds een voltooid werk in 't nederig begin
en schrok niet, toen hem werd medegedeeld, dat
de keizerin van plan was zijn sprookjesland te komen
bezichtigen.
In Januari 1787 vertrok Katharina inderdaad
uit Moskou.
Was 't een ander en niet Potemkin geweest, dan
was de heele reis een reusachtige mislukking ge
worden. Maar de handige toovenaar Potemkin
verloor zijn bezinning niet. De
Czarina werd begeleid door den
Pranschen gezant graaf Ségur en
de gezanten van Oostenrijk en
Engeland, graaf Coblenzl en lord
Fitzherbert, op haar groote reis
om zich persoonlijk te overtuigen
van den bloeiendcn welstand van
't nieuwe Russische gebied. In
Ekatherinoslaw wou zich zelfs
Ruslands nieuwe bondgenoot tegen
Turkije, keizer Jozef II van Oos
tenrijk, bij 't reisgezelschap aan
sluiten.
Reusachtige brandstapels ver
lichten 's nachts den weg der
Czarina. Een leger van 40.000 man
sluit hem af, op ieder station
staan vijfhonderd versche paarden
gereed en op iedere rustplaats is
als door tooverkracht een slot
gebouwd, om de Czarina en haar
gezelschap te herbergen.
Welvarende dorpen spreiden zich
voor de verheugde blikken der
Czarina open. In haar enthousias
me bemerkt zij niet, dat beschil
derd bordpapier en coulissen den
voorgrond van deze dorpen vormen!
In Cherson aan de Dnjepr-delta
wordt Katharina verrast door een
bijna voltooide vesting, een admi
raliteit met magazijnen, een arse
naal met honderdzestig kanonnen
en kazernes voor vierentwintig
duizend soldaten.
De vesting bestaatuit zand,
de kanonnen hebben geen munitie,
de oorlogsschepen in de haven
zijn gloednieuw, maar onbruikbaar
Het schouwspel is echter over
weldigend. Het lijkt een sprookje, het is haast
ongeloofelijk, dat dit alles in de drie korte jaren, dat
Rusland over deze gebieden heerscht, ontstaan is
Zoo ging het langs den heelen weg in de goud-ver-
sierde galeien vanaf Kiew, waar men 't voorjaar
heeft afgewacht, den heelen weg tot Kadak en Cher
son steeds tusschen de coulissen van Potemkin's
schouwspel, langs de menigten figuranten, langs de
massa's der uit verren omtrek bijeengedreven vee
hoeders, terw ijl overal volksfeesten werden georgani
seerd en groote markten gehouden.
De reis kreeg 'n steeds
fantastischer tint. De woes
te Nagaisteppe, een onher
bergzame laagvlakte, was
op bevel van Potemkin met
prachtige Aziatische ten
tenkampen overdekt en
drieduizend Don-Kozakken
donderden hun hoera ter
eere der Russische Czarina
en gaven op hun snelle
paarden schitterende proe
ven van hun rijkunst te
zien.
Overal werd Katharina
begroet door tevreden en
juichende scharen achter
deze eomediespelende mas
sa's stond een der grootste
regisseurs, die de wereld
ooit gekend had Grigorij
Potemkinvorst van Taurië.
en ran cl i o on*
De rebel Emeljan Pugatsehow, de leider der opstandige Kozakken en
lijfeigenen.
figuu r
"Terecht noemt Ségur
Potemkin een der zon
derlingste en meest gran-
Vorst Grigorij Potemkin
generaal-adjudant van de
Czarina sedert Februari
1774. Groot was zijn in
vloed op de politiek van
het Russische rijk. Hij brak
het verzet van den Kozakken-
rebel Pugatsehow en voerde
de vredesonderhandelingen
met Turkije tot 'n goed einde.
diooze figuren van zijn tijd. Hij is een der grooten
van zijn land, groot -in zijn liefde, in zijn geest,
groot in zijn denkbeelden en plannen, onverzadelijk
in zijn levenslust en verkwisting, onovertroffen
in zijn pose. Misschien zouden deze eigenschappen
toch nog niet zoo vruchtdragend voor 't land
geweest zijn, als Potemkin niet 'n figuur als
Katharina gevonden had, die hij hooger schatte
dan zichzelf en wie zijn gansclie scheppend kunnen
gold. Aldoor was hij bang Katharina te verliezen, hij
volbracht voor haar de moeilijkste opdrachten, doch
slechts voor haar alleen, want niets ter wereld achtte
hij zóó hoog als de Czarina, voor wie hij leefde.
Daarom wou hij niet langer leven, toen hij be
merkte, dat Katharina hem ontrouw was geworden
en een andere man méér voor haar ging beteekenen
dan hij.
Andere mannen mochten haar vereeren, zoo lang
hij wist, dat Katharina's geest hem behoorde. Dit
was zijn grootste trots, zijn hoogste bezit. Toen hij
door zijn verovering der vesting Otscliakow een zijner
stoutste daden volbracht had, voelde hij plotseling
uit den brief van Katharina, dat hij niet meer alleen
was in haar leven.
Hij verlaat 't front, hij verlaat 't leger om in St.
Petersburg de afzetting van den nieuwen gunsteling
te eischen. Hij is besloten te vechten om héér, met
wie hij zich achttien jaren lang een onverbreekbaar
geheel gevoeld heeft. Voor den eersten keer echter
weigert Katharina aan 't verlangen van haar ouden
vriend te voldoen.
De groote Potemkin neemt den strijd op tegen den
nieuwen, tweeëntwintigjarigen gunsteling Plafon
Zubow. Hij wil de vrouw, die hij bemint, opnieuw
veroveren.
Pe laatste strqJ van Potemkin
en »gn Jood
■Jntemkin laat in zijn Taurisch slot te St. Peters-
burg feesten aanrichten van ongeziene pracht.
Katharina vormt 't middelpunt, voor héér verspilt hij
zijn teugellooze, onmetelijke fantasie om door
sprookjesachtige maskerades, door vuurwerk en
tooneelopvoeringen in haar de herinnering aan het
verleden op te wekken.
Echter tevergeefs.
De man, die vroeger zoo weinig om zijn uiterlijk
gaf, die door Katharina zoo vaak in een besmeurden
rok en ongekamd was aangetroffen, staat thans voor
haar in een gewaad, dat met, kostbare diamanten
