31
op, waarop de terdood veroordeeliiig van Alexej,
den zoon van Peter, wordt uitgesproken
„Kent ge de geschiedenis van dezen grootvorst
vraagt de Czaar op dreigenden toon.
Alexander beeft. Hij vreest zijn vader zóó diep, dat
diens stem alleen re*ds het bloed in zijn aderen doet
stollen. Hij begrijpt 't dreigend gevaar.
D e samenzwering
Zooals vroeger Peter III, zoo schiep ook Paul zich
zijn eigen vijanden zelf. Velen wenschten hem in 't
geheim den dood. Ook de boeren, wier bestaan de
Czaar meende te hebben verlicht, kwamen voort
durend in opstand. Hij gaf altijd smalend af op Katha-
rina de Groote, die tijdens haar regeering bijna een
millioen boeren als lijfeigenen aan haar gustelingen
ten geschenke had gegeven. Maar hij overtrof haar
toch verreweg, daar hij in vier jaar tijds 600.000
staatsboeren onder zijn weinige vrienden verdeelde,
terwijl zijn moeder er vijfendertig jaren over deed.
Alleen reeds in 't eerste jaar van Paul's verwarde,
onsystematische regeering braken tweehonderd -
tachtig opstanden onder de boeren uit Een Russi
sche geschiedschrijver maakte 'n rake opmerking door
te beweren, „dat Paul met de eene hand liefkoosde
en met de andere gruwelijk kastijdde". Van den eenen
kant vond hij het goed, dat de lijfeigenen aanklachten
tegen hun meesters indienden, van den anderen kant
echter verbood hij den grootgrondbezitters niet, de
boeren voor deze aanklachten met lijfstraffen te
tuchtigen. Een verordening van den Czaar, die den
landeigenaars verbood de lijfeigenen meer dan drie
dagen in de week op hun bezittingen te laten werken,
getuigt wel van menschlievendheidmaar het was
geen bevelMet 't gevolg, dat de boer evenals vroeger
de heele week zonder eenige belooning voor zijn
meester moest zwoegen.
Het is voelbaar aan alles, dat een samenzwering
tegen den Czaar in de lucht hing. En zooals dat
vroeger reeds zoo vaak het geval was, ligt ook nu de
haard ervan in de garde. Aan 't hoofd der samen
zweerders staat de militaire gouverneur van St.
Petersburg, graaf Peter von der Pahlen.
Paul had zelf den energieken graaf op dezen
verantwoordelijken post geplaatst. Hij was tevens
de eenige, aan wien de Czaar zijn volledig vertrouwen
schonk. Vandaar, dat Pahlen verbleekte, toen
de Czaar hem op 'n dag in zijn wTerkkamer ontbood,
de deur achter hem afsloot en zwijgend z'n gezicht
begon te bestudeeren. „Verraadschoot den gun
steling door 't hoofd.
„De santenzweerJers zjjn mg he-
enJ, ilt zelf ben een van hen
^Minuten van kwellende onzekerheid volgden.
„Waart u in het jaar 1762 hier
De graaf is met dit jaartal vertrouwd. Peter III
werd toen te Ropscha vermoord.
„Om u te dienen, majesteit. Maar wat wilt u daar
mee zeggen
„Hebt u aan de samenzwering, die mijn vader den
troon ko3tte, deelgenomen
De gouverneur wischt zich 't zweet van het klam
me voorhoofd. Hij weet zich met geweld te beheer -
schen.... één onbedachtzaam woord kan hem en
zijn medeplichtigen het leven kosten.
„Ik was getuige, maar geen deelnemer aan deze
samenzwering, majesteit. Ik was te jong en slechts
'n eenvoudig onderofficier bij de cavalerie. Waarom
stelt zijne majesteit deze vraag
„Omdat.. omdat men hetgeen men toen gedaan
heeft, wil herhalen
De graaf begrijpt, dat hij verraden is. Doch hij
is van nature een waaghals, hij besluit alles op één
kaart te zetten.
„Ik ben daarvan op de hoogte, majesteit. De
samenzweerders zijn mij bekend, ik zelf ben een
van hen
„Wat zegt u daar
„De volle waarheid, majesteit."
En de listige Pahlen verklaart, dat hij zich
bij de samenzweerders heeft aangesloten alleen met
't doel om van hun plannen op de hoogte te blijven,
om hen op 't geschikte oogenblik in samenwerking
met den Czaar gevangen te nemen.
De Czaar begint te razen.
„Wij mogen geen oogenblik talmen. De booswich
ten moeten terstond worden gevangen genomen.
Sluit ze in de gevangenis Verban ze naar Siberië in
dwangarbeid
De gouverneur ziet zijn gunstig oogenblik geko
men.
„Ik zou dit alles reeds lang gedaan hebben, als
Ik wil 't hart van een echtgenoot en vader geen pijn
aandoenWil zijne majesteit deze namen hier
zelf lezen De namen van uw echtgenoote en uw
beide zonen staan op de lijst der samenzweerders.
Ik moet dus onbegrensde volmachten hebben, om
geen risico te loopen
De woedende Czaar verstrekt zijn gunsteling de
noodige volmachten en met 't bevel tot inhechtenis
neming der Czarina en haar beide zonen op zak ver
laat Pahlen 't vertrek van den Czaar en begeeft
zich naar de kamer van grootvorst Alexander.
„Ik zweer ik rweer
Fhe militaire gouverneur graaf Pahlen zou reeds
lang tot daden zijn overgegaan, had niet
grootvorst Alexander hem daarin verhinderd. Zonder
diens toestemming immers was de staatsgreep
niet uit te voeren, want hij zou na het aftreden van
Paul tot Czaar over Rusland worden uitgeroepen.
Alexander was met 't plan der samenzwering ver
wikkeld.
„Wij zullen den Czaar verzoeken den troon vrij
te geven. Maar hij moet voelen, dat wij inderdaad
zeer sterk staan en daartoe is uw toestemming,
koninklijke hoogheid, van zeer groot belang
„Ik kan geen toestem-
rning geven," verklaart
grootvorst Alexander.
Maar de graaf houdt dit
maal voet bij stuk. Hij
toont Alexander het bevel
tot gevangenneming.
„Er zijn slechts twee
mogelijkheden. Uw toe
stemming of
Alexander verbleekt. Hij
denkt aan zijn onmen-
schelijken vader. Aan de
vele slachtoffers, die deze
reeds gemaakt heeft. Hij
denkt aan de vele malen,
dat hij, Alexander, op zijn
knieën voor den Czaar
gelegen, om genade voor
deze slachtoffers smeekte.
hoe hij door den tyran in
het gelaat geschopt werd.
Er zijn maar twee mogelijk
heden. Neen, Alexau-
21 Juli 1776. I)e ontmoe
ting van den toenmaligen
grootvorst Paul, die na
Katharina's dood den Rus-
sischen troon besteeg, met
den zoozeer door hem be
wonderden Pruisischen ko
ning Frederik te Berlijn.
Graaf Be lining sen, generaal der cavalerie, een der
leiders van de samenzwering tegen Paul 1
der voelt zich te jong, te levenslustig om 't lot te
deelen van grootvorst Alexej, die door zijn vader,
Peter den Grooten, ter dood veroordeeld werd.
„Ik geef u mijn toestemming," verklaart hij ten
slotte, „maar zweer mij, dat 't leven van mijn vader
geen gevaar loopt."
Graaf Pahlen ademt verlicht op, nu hij de
toestemming heeft. De staatsgreep kan nu worden
uitgevoerd
„Ik zweer. ik zweer. antwoordt hij haast
automatisch, terwijl hij haastig het vertrek verlaat
Voor het laatst b|j elkander
In den salon van 't Michajlowsky-slot heerscht een
gedrukte stemming nog vóór de Czaar verschenen
is. Slechts één man weet zich te beheerschen, de
man, achter wien Paul zich veilig voelt graaf
Peter Alexandrowitsch von der Phalen.
Na lang wachten betreedt ook de Czaar den salon.
Zijn zware, dreigende blikken zijn gevestigd op
Alexander. Hij blijft hem aanstaren en het schijnt,
dat hij vermaak schept in de zielepijnen van z'n
zoon. De jonge vrouw van den grootvorst dreigt
*t bewustzijn te verliezen zelfs de ijzeren Pahlen
voelt zich onrustig worden.
„De tafel is gedekt
De stem van den major domus verbreekt de druk
kende stilte. De paren zetten zich in beweging. Graaf
Pahlen is alleen. Hij betreedt als laatste de eet
zaal. Hij ziet naar 't purperroode achterhoofd van
den Czaar en vraagt zich ai, hoe lang dit nog zoo rood
zal blijven
Aan tafel dwingt Paul zich tot uitgelatenheid. Maar
voortdurend kijkt hij zijn zoon doordringend aan. Hij
kan zijn vreugde over de neerslachtigheid van
Alexander nauwelijks verbergen.
Plotseling bemerkt hij, dat op 't nieuwe eet
servies het Michajlowsky-slot staat afgebeeld. Hij
ziet zulks nu voor het eerst. Hij drukt 'n kopje met
de afbeelding aan zijn lippen.
„Dit is de gelukkigste dag van mijn leven." Dan
wendt hij zich eensklaps tot zijn zoon en vraagt opge
wonden „Mijnheer, wat scheelt eraan vandaag
„Sire, ik voel mij niet heel wel
„Dat kome, wat komt," antwoordt de Czaar on
verwachts en verheft zich van zijn zetel.
Een dramatische nacht
MJet is nacht. De Czaar schrijdt met lange, moede
schreden door het slot. De wacht der garde-
kurassiers is aangetreden, 'n Officier rapporteert.
Paul inspecteert de gewapende soldaten.
„Gij allen zijt Jacobijnen
De commandant van de wacht verstaat de be
schuldiging verkeerd.
„Jawel, majesteit
De Czaar lacht.
„U niet, maar uw regiment. Ik weet precies, wat
daar gebeurt. Laat de wacht inrukken Meteen
commandeert hij zelf „Rechtsomkeert Marsch
Marsch
In plaats van de ingerukte wacht ontbiedt de
Czaar twee kamerhuzaren, die hij voor zijn slaapka
mer op wacht zet.
„Niemand binnenlatenbeveelt hij barsch, zet
verstrooid z'n hoed op en verdwijnt in zijn kamer.
