7
zijn moeder inzat, zoodat beiden door matrozen
naar wal gedragen moesten worden. Nu en dan
sloegen de golven over het kind heen. De keizerin
riep hem nog toe
„Wees maar niet bang, Loulou
Het kind antwoordde
„Als je Napoleon heet, ben je nooit bang."
Een gewillig zoontje was hij niet. Hij kreeg eens
een standje van zijn moeder, omdat hij een ruwe uit
drukking had gebruikt, 't Kereltje antwoordde
„U spreekt heel goed Fransch, moeder, maar toch
bent u een buitenlandsche u snapt de fijne trekjes
van de taal niet.
Eugénie eischte, dat hij werkte, zich toelegde op
zijn plichten. Zij wilde een man van hem maken.
Dikwijls zei ze
„Hij zal over het lot van millioenen moeten be
slissen later. Hij zal een ontzaglijke verantwoorde
lijkheid moeten dragen tegenover zijn eigeu land en
heel Europa. Hij moet gezond en onafhankelijk
leeren oordeelen hij moet den moed tot denken be
zitten, die aan den moed tot handelen voorafgaat."
Zij nam hem soms mee op armenbezoek. Ook de
ellende moest hij leeren kennen.
„Hij moet die arme woningen zien, waar geen
lucht en geen brood is en waar geen geluk kan leven.
Anders kan hij niet regeeren."
Zoo verging de jeugd van Napoleon Eugène Louis
de prinselijke jeugd, die reeds in 1870 eindigen zou.
Het is de vraag, of de Fransch-Duitsche oorlog
uitgebroken zou zijn, als Eugénie er geen krachtigen
stoot toe had gegeven. Zij achtte het haar plicht,
zich in de politiek te mengen al was aan haar
streven persoonlijke eerzucht niet vreemd
omdat Napoleon III dikwijls besluiteloos was,
en omdat zij wilde, dat haar zoon regeeren
zou. Als Napoleon III eens overleed, dacht
zij, werd het haar taak, de minderjarigheid
van een jongen souverein te beschermen
en in zijn plaats de macht uit te oefenen.
Daarop wilde zij zich voorbereiden. Zij drong
zich in de staatszaken en bij afwezigheid
des keizers trad zij als regentesse op.
Toen, in de eerste Julidagen van 1870, de
spanning tusschen Frankrijk en Pruisen toe
nam, was Eugénie vóór den oorlog. We moe
ten echter erkennen, dat nagenoeg het heele
land er vóór was. Door een korten en geluk
kigen veldslag hoopte Frankrijk zijn over
wicht in Europa te herwinnen, den groei-
enden invloed van Bismarck te breken.
In ieder geval heeft zij het uitbreken van
den oorlog verhaast. „Dit is mijn oorlog,"
zei ze zelf. Hoe kon de dynastie voor haar
zoon steviger worden gegrondvest dan door
een gewonnen krijg
En aan den roem van dien krijg moest
haar zoon deelnemen de veertienjarige jon
gen trok mee ten strijde, en de kranten
roemden zijn dapperheid. Maar de Pruisische
legers wonnen na de eerste Fransche ne
derlagen zag Eugénie zich genoopt, met haar
zoon het land uit te vluchten. Zij vestigde
zich te Chislehurst, in Engeland, en wachtte
op de overwinning, die nooit kwam.
Napoleon III voegde zich bij vrouw en
Het keizerlijk paar met den kroonprins.
kind, toen zijn keizerrijk ineen was gestort. Hij stierf
9 Januari 1873, en zijn zoon werd door de Impe
rialisten tot Napoleon IV uitgeroepen.
Zijn militaire opleiding werd voltooid door een
tweejarige studie op de militaire academie te Wool
wich, zijn kroonprinselijke opleiding verzorgde ex-
keizerin Eugénie. Nog steeds hoopte zij, dat de
Fransche keizerstroon, met de hulp der Bonapar-
tisten in het vaderland, hersteld zou worden. Die
hóóp was ijdel, maar nog steeds werd de waan ge
koesterd, dat krijgsroem den jongen man naar een
keizerskroning leiden zou. Daaruit zou waarschijn
lijk verklaard moeten worden, dat de moeder haar
zoon naar Afrika liet gaan, bij een Engelsche expe
ditie tegen inboorlingen.
De geschiedkundigen, die oordeelen, dat de prins
traag van aard was, en door zijn moeder en partij
gangers tot krijgsmoed werd opgezweept, vonnissen
wellicht te streng. Wel toonde Eugénie menigmaal
een tekort aan gevoeligheid, maar aan haar teedere
liefde voor haar zoon valt niet te twijfelen. Het leven
te Chislehurst verveelde den jongen man hij
snakte naar actie, hij wou Frankrijk eens laten zien,
dat hij een Bonaparte was. Zijn moeder heeft hem
uit alle macht afgeraden, naar Zuid-Afrika te gaan,
maar haar politieke zienswijze en de meening van
haar aanhangers persten haar tenslotte een toestem -
ming af.
In Februari 1879 kreeg Engeland, om een strook
gronds, oorlog met den Zoeloe-koning Cetewayo,. en
prins Napoleon nam als vrijwilliger deel aan de
expeditie, in den rang van luitenant der artillerie.
Te Southampton nam hij afscheid van zijn moeder
en ging hij scheep.
In Zoeloe-land werd hij met eenige manschappen
uitgezonden ter verkenning, en door 'n troep vijanden
overvallen. De negers stoorden zich aan geen keizer
lijke afkomst of groote verwachtingen met giftige
pijlen en speren ontnamen zij den drieëntwintigja
rigen jongen man het leven (1 Juni 1879)..
Groot en wanhopig was het verdriet van de moeder.
In 1880 bezocht zij de plek, waar haar zoon, de spil
van haar leven en streven, gesneuveld wa6. Zij bracht
zijn lichaam terug naar Engeland en liet het te Chisle
hurst begraven, naast het lijk van Napoleon III.
Later liet zij een kerk bouwen op een landgoed
nabij Aldershot, en de overblijfselen van haar dier
baren daarheen overbrengen. Na haar dood (II Juli
1920) werd ook zij daar begraven. En ziedaar al,
wat er restte van het glorieuze Tweede Keizerrijk'
van Eugénie's schitterend hofdrie graven in
vreemden bodem
Napoleon Eugène Bonaparte (1856-1879)
