Belangrijke uitvindingen
hun romantische en tragische
geschiedenis
DOOR FR. LORENZ
EUREKA
6. DE UITVINDER VAN DE SCHRIJFMACHINE
Als de dokter binnenkomt, vindt hij de woonka
mer, die aan de ziekenkamer grenst, vol men-
schen.Zij zijn allen verwanten van den ster
vende. Zoons, dochters, schoondochters. De dokter
denkt als Christopher Latham Sholes de wereld
niets anders geschonken had dan deze talrijke fami
lie, dan zou zijn leven niet vergeefsch zijn geweest.
Naast de jonge vrouw, die dapper tegen de tranen
vecht, treedt de dokter de ziekenkamer binnen.
Sholes slaapt oogenschijnlijk. Zijn ingeteerd gezicht
heeft de kleur van het linnen.
„Hij slaapt," zegt de schoondochter, wat opge
lucht.
De dokter is nog niet heelemaal op de hoogte van
dezen patiënt. Hij is ingevallen voor een collega, die
op reis moest. Nu de zieke zijn hulp niet onmiddellijk
noodig heeft, kan de dokter even rondkijken in den
schemer van dit vertrek. Op een ziekentafeltje ziet hij
een vreemdsoortig toestel. Hij gaat er naar toe.
„Als vader wakker wordt," zegt de schoondochter,
die den blik gevolgd heeft, „moeten wij het tafeltje
op het bed zetten."
..Wat is het vraagt de dokter.
„Herkent u het niet Een schrijfmachine. Steeds
vindt vader nog iets. eraan te verbeteren. Hoewel
hij zijn rechten al jaren geleden aan Remington ver
kocht heeft. Voor twaalfduizend dollar. Densmore
en Remington verdienen er echter massa's aan
„Wie is Densmore vraagt de dokter.
.Maar de jonge vrouw antwoordt niet. Zij wijst naar
den zieke en fluistert„Deze machine heeft hem
geruïneerd 1 En anderen hebben er het voordeel van.
Hij moet sterven, maar de anderen leven en ver
dienen. Vader was nooit erg krachtig. Maar ook een
reus was bij dit jarenlange werken aan de teeken
tafel en in de werkplaats ten onder gegaan. En zelfs
nu gunt hij zich nog geen rust."
„Uitvinder dus V' vraagt de dokter. Hij is nog niet
lang in Milwaukee en heeft nooit van Sholes gehoord.
Maar wel natuurlijk van den typewriter, waarvoor nu
overal zooveel reclame gemaakt wordt.
Verwijtend fluistert de jonge vrouw hem toe „U
weet dus ook niet, dat vader de eerste Amerikaansche
schrijfmachine gebouwd heeft 1"
Neen, dat wist de dokter zeker niet. Hij kan het
ook niet goed gelooven. Hij heeft zich den uitvinder
van de schrijfmachine, een uitvinder in het algemeen,
anders voorgesteld.
Nu verroert de zieke zich. Nu slaat hij de oogen
op. Probeert te glimlachen, maar het gelukt hem niet
goed. De dokter treedt nader en begint een niet al te
ernstig bedoeld onderzoek. De zware zieke kijkt hem
De triom j der schrij fmaehinetechniek onzer eeuw. Een
Mercedes Cantabil, gedreven door een electrischen
motor en gedemonstreerd op de dezer dagen in Earl's
Court" te Londen gehouden handelstentoonstelling.
daarbij aan, zichtbaar vroolijk
En als de dokter het hoofd opheft
en zijn instrumenten in zijn tasch
teruglegt, zegt Sholes zacht„Vraag
't aan hem, aan den typewriter...."
En zijn oogen liefkoozen het machi
nemodel op het tafeltje.
„Breng het mij, Mary," vraagt hij. Met hulp van
den dokter wordt het tafeltje op het bed getild.
„Maar voorzichtig, vader," zegt Mary, „je moet je
ontzien
„Waarom 1" glimlacht Sholes.
„U moet niet te veel spreken, mr. Sholes," waar
schuwt de dokter, „het vermoeit u."
„Dokter," fluistert de zieke, „u moet mij niet voor
verbitterd houden. Dat zeker niet. Ik was mijn leven
lang met mijn lot tevreden. En ik ben het ook nu.
Mijn kinderen vinden, dat ik meer, veel meer uit mijn
uitvinding had kunnen halen. Maar ik heb mijn heele
leven geprobeerd, om geen millionnair te worden. En
ik geloof zeker, dat mij dat gelukt is." Hij glimlacht
en gaat nog zachter voort „Maar het is waar, ik
spreek te veel. Mary, vertel jij het eens aan den
dokter."
Maar Mary voelt zich erg verlegen. Zij heeft niet
den indruk, dat de dokter zich zoo hevig voor de
geschiedenis van haar schoonvader interesseert. Die
geschiedenis is overigens vlug genoeg verteld. Zij
kent haar van buiten. Het was in 1867. Haar vader
was er toen echt een van twaalf ambachten en dertien
ongelukken. Drukker, courantenuitgever, post
meester, ja ook dichter. En uitvinder. Hij had een
nieuwe methode ontdekt om namen en adressen te
drukken, een toestel geconstrueerd dat spoorkaartjes
en dollarbiljetten telde. Op een dag liet hij aan een
bevrienden telegraafbeambte een heel kleine schrijf
machine zien. Zij bestond eigenlijk alleen uit den
sleutel van 'n telegraaftoestel, die neergedrukt moest
worden en dan een hefboom met een letter in bewe
ging zette en tegen een glazen plaat drukte. Er was
maar één hefboom en daar zat een uit messing
gesneden W op. Wanneer je nu op de glazen plaat
een stuk carbonpapier legde, en daarover een vel wit
papier, dan werd de W daar goed zichtbaar op afge
drukt.
Mary vertelt vlug. Zij vindt het pijnlijk, den dokter
te vervelen. Later, gaat zij voort, leerde vader den
werktuigkundige Glidden kennen. Met hem en met
een derde, Samuel W. Soule, zette hij zijn proef
nemingen voort. Zij vonden, waar het op aankwam
namelijk, dat een enkele letter steeds op dezelfde
plaats moest staan.
De eerste Amerikaansche schrijfmachine werd in
1876 voltooid, negen jaar na het eerste model van
Sholes, dat alleen maar een groote W kon slaan.
Maar steeds lieten de toetsen, de letter-hefboonven en
het inktlint, dat uit in inkt gedrenkte zijde bestond,
nog veel te wenschen over.
Het verhaal van de jonge vrouw, die merkt, dat
de druk bezette dokter tersluiks op zijn horloge kijkt,
wordt steeds vlugger en beknopter. Een zakenman
uit Pennsylvania, James Densmore, besluit Marv,
werd voor den steeds weer verbeterden typewriter
geïnteresseerd en eindelijk werd zoo'n machine naar
de wapenfabriek Remington in New York gestuurd,
waar vakmenschen de nieuwe uitvinding bestudeer
den en de laatste technische gebreken ophieven.
„Vader nam twaalfduizend dollar voor zijn rechten.
Hij is de eenige, die geen belang meer heeft in den
triomftocht van den typewriter door de Vereenigde
Staten, noch materieel, noch moreel.
„Zeg dat niet, Mary," verzet de zieke zich, „zeg dat
niet." Hij slaat met zijn witte, magere handen tegen
zijn borst. „Hier binnen voel ik, dat mijn leven niet
heelemaal nutteloos was. niet heelemaal nutte
loos." En terwijl liij zich naar den dokter wendt
Reeds in 1829 was een zekere A. Burt op het idee gekomen om een
schrijfmachine te construeeren. Zijn machine bestond voor het grootste
gedeelte uit houtmaar is thans, na 108 jarennog steeds bruikbaar.
„Ik heb in mijn leven van de vrouwen gehouden. U
moet mij, alstublieft, goed begrijpen ik had weinig
tijd voor liefde en zoo. Maar als ik aan het werk was,
dacht ik aan de vrouwenEn ik geloof, dat ik de
vrouwen een beetje verder geholpen heb
Een schaduw vliegt over het gelaat van den
stervende. Terwijl zijn hand het machine-model
streelt, zegt hij „Ik wil ook heelemaal niet, dat
mijn naam met dit ding in de geschiedenis voort
leeft. Dit ding is een machine, anders niet. Mijn heele
leven lang heb ik mij meer voor het levende geïn
teresseerd, voor den menscli en voor zijn recht op
aarde. Het kan me niets schelen of zij zeggen,
dat wij Amerikanen de schrijfmachine hebben afge
keken van hen, ginds, in Europa. Glidden, u weet
dokter, de man die mijn medewerker was en mij
dikwijls goeden raad heeft gegeven, die is daar
geweest. In Weenen, of hoe die stad anders mag
heeten, heeft hij aan het Polytechnicum gestudeerd
en daar moet men een Europeesche schrijfmachine
hebben laten zien, die heel veel op de onze lijkt, maar
toch ouder is dan die van mij. Het kan zijn, ik ontken
het niet. Het is ook mogelijk, dat Glidden die machine
heeft gezien en het principe ervan heeft afgekeken.
Ik heb er nooit naar gevraagd en het interesseert
mij ook niet. Wij menschen zijn toch allemaal een
groote familie en dan komt het er niet zoozeer op
aan, wie iets het eerst bedacht en gemaakt heeft.
Van belang is alleen, dat iets goed gedacht en goed
gemaakt is. Dat wilde ik zeggen, dokter. En u kunt
het verder vertellen, dokter. Sholes, de man, dien u
zag sterven, heeft niet de eerzucht voor uitvinder
van den typewriter door te gaan. Het was mij niet
om de machine zelf te doen meer om de mensehen,
om de vtouw."
Sholes ademt moeilijk. Hij moet even rusten.
„Ik wil hebben," fluistert hij, „dat de wereld op de
hoogte is! Dat alleen is mijn testament, niet de ma
chine. Laat zij den roem voor zichzelf houden en
onder elkaar verdeeleu, 't is te hopen dat zij ook de
Europeanen er deel aan zullen laten hebben, 't Is mij
hetzelfde. Ik wil alleen de eerste zijn, die 't verband
tusschen de nieuwe machine en de vrouw heeft ge
legd. Dat is mijn roem, dokterIk weet weinig van
de wereld en had er weinig tijd voor. Maar ik heb de
vrouwen iets geschonken, dat haar onafhankelijk
maakt van den man, en misschien ook van de wei
nig vrouwelijke heerendiensten in de fabrieken. Mijn
hemel, dokter, als je bedenkt dat de vrouwen, die de
natuur zoo zacht en lieflijk geschapen heeft, dik
wijls harder moeten zwoegen dan de mannen, in
roet en steenkolenstof, met gekromde ruggen en
krachtelooze handen dat zij als dieren worden op
gesloten op het terrein van den arbeid, een arbeid,
die veel te zwaar voor haar is. Voortaan zullen de
vrouwen eclitgenooten en moeders zijn met haar
hart, weet u, niet uit dwang, of zij zullen de moge
lijkheid hebben, haar brood lichter te verdienen...."
Hij wijst op de machine op het ziekentafeltje.
„Dat is licht werk, werk voor een vrouw. Zoo kan zij
werken en toch vrouw blijven
Sholes glimlacht. Dan zakt zijn hand van de
toetsen af. De aangeraakte toetsen maken een zacht
geluid.
„Hij is dood zegt de dokter na een lange stilte,
vol erbarmen. En hij heeft er geen berouw meer van,
dat hij zijn andere patiënten een half uur heeft
ontnomen, om Cliristophe Latham Sholes, den
uitvinder van de schrijfmachine, te zien sterven.
