31
JE venals Alexander I des-
tijds door den huma-
nen Laharpe werd opge
voed, zoo bezat in zijn
jeugd ook Alexander II in
den persoon van den
liberaalgezinden dichter
Schukowsky een uitsteken
den leermeester en raad
gever.
Geheel in den zin der
Europeesche opvattingen
grootgebracht, had Alex
ander reeds als kroonprins
het euvel der lijfeigenschap
ingezien en beschouwde hij
de bevrijding van den boe
renstand als een van zijn
allereerste plichten.
De Czaar onderschatte
echter ook de oppositie
niet, die steeds maar be
weerde, dat de politiek der
hervormingen noodzakelijk
tot de ontkenning van
de goddelijke macht van den Czaar
moest voeren. Elke hervorming
was haars inziens een gods
lastering, want de Czaar onder
mijnde de macht, die God zelf hem
in handen had gelegd.
De woorden van wijlen Czaar
Nico laas kregen nieuw leven en
bezieling en werden meer en meer
herhaald„Bodewijk XVI is on
trouw geworden aan zijn heiligen
plicht, doordat hij toegegeven heeft
aan de eerste eischen der revolutie
en daarvoor heeft God hem ge
straft."
Tot de oppositie tegen den Czaar
behoorde zooals ook vroeger het
geval was de adel, die in een
bevrijding der boeren zoowel voor
zichzelf als voor zijn belangen een
nadeel zag, dat niet meer te her
stellen was.
Het kwam den Czaar overigens
niet gewenscht voor de hervor
mingen onmiddellijk door te voe
ren, maar hij zocht nog steeds naar
eenig begrip van zijn standpunt
bij de vertegenwoordigers van de
bevoorrechte klasse. Lang voor
dat hij het besluit had genomen
liet manifest der vrijmaking open
baar te maken, wendde hij zich in
een rede tot den adel van Moskou,
waarin hij de volgende historische
woorden uitsprak
„Mijne heeren. U begrijpt natuur
lijk, dat een macht over de zielen
zich niet zonder eenige wijziging
tot in het oneindige kan voort
planten. Het is beter, dat de lijf
eigenschap van boven af worde afgeschaft dan dat men
wachte, totdat die afschaffing van onder af begint,"
Eindelijk is 5 Maart 1868 aangebroken. De kerk
klokken vullen Sint Petersburg met feestgelui.
Ontelbare menschendrommen trekken door de
straten en steeds opnieuw hoort men den naam van
den Czaar binnen of buiten de huizen opklinken,
zoowel in jubeltonen als in diepdoorvoelde gebeden.
Een droom is tot werkelijkheid geworden. Twintig
millioen slaven kunnen zich thans vrije menschen
noemen Rusland kent geen lijfeigenschap meer.
Op hetzelfde Senaatsplein, waar Czaar Nicolaas
zijn heerschappij begonnen was met kanousalvo's,
las zijn zoon Alexander II voor liet eerbiedig knielen
de volk het manifest, der bevrijding voor, dat hij
onderteekend had op 19 April.
Toen de Czaar kort- daarop met zijn eclitgenoote
naar de Krim ging, werd die reis een ware triomf
tocht. Vanaf Moskou, waar men gebruik moest
maken van een rijtuig, werd dit zooals blijkt uit
Czaar Alexander II en zijn gemalin Maria Alexandrowna, kort na
de kroning.
de symbolische uitdrukking van een toenmaligen
geschiedschrijver niet getrokken door paarden
maar doorliet dankbare volk. Deze tweeduizend kilo
meter lange weg was afgezet door een haag van be
vrijde boeren, die den volksvriend begroetten met
brood en zout.
Sinds Elisabeth en Alexander I had nog nimmer
een Romanow zooveel blijken van volksliefde onder
vonden. werd geen Russische Czaar zoo gevierd als
Alexander II. En toch was hij, de welwillende
bevrijder van zijn volk, een door het lot geteekend
mensch, die met een gewelddadigen dood zou moe
ten betalen alles, wat hij zijn onderdanen aan goed
heid en welwillendheid had geschonken.
Revolutionnaire woelingen
■Met uitbreken van den Poolschen opstand komt
de hervormingsplannen even onderbreken en
de wreedheid, waarmee generaal Murawiew den
opstand onderdrukt, lokt
heftige protesten uit in
liberale kringen.
„Ik zal ophouden aan
God te gelooven, als Hij ons
niet straft voor alles, wat
wij den Polen hebben aan
gedaan," roept vorst Suwo-
row, 'n neef van den held-
haftigen veldmaarschalk,
uit, met betrekking tot de
onmenschelijke strafmaat
regelen. Opnieuw verschijnt
Rusland in de oogen der
wereld als het land der bar-
baarsche onderdrukkers.
Revolutionnaire kringen,
gerecruteerd uit Russische
emigranten, zetten alles
in het buitenland op het
spel om den invloed van
het Russische absolutisme
nog meer te schaden. De
anarchist Bakunin ken
merkt de Russische mo
narchie als den haard
der wereldreactie en richt
een dringend verzoek tot
de jeugd, de scholen te
verlaten en onder het volk
Alexander II in de maar-
schalkenzaal van het winter
paleis te Sint Petersburg.
En niet zonder reden beschouwden de Engelsehen
Soliamil als een bondgenoot, die aan de Russen den
weg naar Azië moest versperren.
„Doe juist dht, wat je vijand niet wenscht," dit
parool volgde Alexander op, toen hij op 25 Mei 1864
den Kaukasus definitief onderwierp aan het
Russische rijk en dadelijk daarop, zonder eenige
consideratie tegenover het
buitenland of de hinderlij
ke bureaucraten van Sint
Petersburg, met de grootste
energie den Poolschen op
stand onderdrukte.
De volksberrqtler
vóór de vrouwen en kinderen hebben beteekend.
Om hunnentwille geef ik mij over. Ik ben bereid om
te sterven."
Maar Schamil stierf niet. De oude krijgsman, die
in één jaar tijd tallooze Russische vestingen had
ingenomen, die in de bosschen van Andysky de
Russische troepen had verslagen, en dertig jaar lang
tegen den ongeloovigen indringer had gestreden om
een machtig Dagestan te grondvesten, werd als een
echte held naar het binnenste van het rijk gedepor
teerd.
Inmiddels werd Europa verontrust door het bin
nendringen der Russen in den onafhankelijken
Kaukasus. De Engelsche gezant te Konstantinopel
schreef als volgt„Europa kan niet onverschillig
blijven tegenover de verovering van den Kaukasus.
Een onafhankelijke Kaukasus is evenzeer gewenscht
als een onafhankelijk Polen."
Schamil, de held
haftige leider der
Kaukasische stam
men, die dertig jaren
hardnekkig de Rus
sische veroveraars
trotseerde.
