Primitieve Kersttafereelen
in Oost en West
39
Op nevenstaande bladzijde vindt de lezer de
gekleurde reproductie van een Kersttafereel
uit het wereldberoemde kunstwerk, dat bekend
is onder den naam van Breviarium Grimani.
Dit aan alle prentverzamelaars en bibliophielen
bekende vijftiende-eeuwsche Getijdenboek is, zooals
de naam aanduidt, afkomstig uit de waardevolle en
voor die tijden enorm uitgebreide bibliotheek (8000
deelen), welke eens toebehoorde aan kardinaal
Domenico Grimani van Venetië (1463-1523), terwijl
deze het op zijn beurt verworven had van paus
Sixtus IV, die het omstreeks 1478 door Nederland-
sclie (Vlaamsche) miniaturisten, waarschijnlijk uit
Brugge, liet vervaardigen en door kostbare en
talrijke miniaturen liet verluchten.
Wij kunnen ons natuurlijk hier niet verdiepen in
de bijzondere vraagstukken, welke naar aanleiding
der anonimiteit, der bijzondere hun toegewezen
taak der medewerkers, van ieders persoonlijke
werkwijze en begaafdheid, in den loop der jaren
zijn opgeworpen, en zelfs zeer diepgaand bestudeerd
werden. Maar wel zij het ons vergund, hier te wijzen
op de uiterst geraffineerde manier, waarop de onbe
kende kunstenaar op liet perkament den eersten
Kerstnacht in den stal van Bethlehem heeft weten
weer te geven, in een ruimte, niet veel grooter dan het
vlak van een hand. Hij heeft er een zeldzaam kleinood
van gemaakt in teekening en kleur, dat bewondering
afdwingt voor de wijze waarop hij de voorstelling heeft
geënsceneerd, en waarop hij het licht laat spelen door
den met engelen en herders bevolkten stal, waar het
stralenschietend Kindje als centrale figuur op het
voorplan ligt. Voorgelicht door St. Joseph komen
op den achtergrond nog eenige herders binnen,
tussclien de balken die het dak dragen van de schuur
spelen de engelen en zien op het teer-rose kindeke
neer. En let dan verder op de fraaie kleuren-
I n tien Kerststalnaar de voorstelling van Wang-Su-ta.
harmonie, waarin dit alles
gehouden is, en op 't prach
tig op elkaar afgestemde
blauw en rood van de
weidsche mantels van Maria
en den engel-sera phijn.
Tegenover dit heerlijk
staal van westersche mid-
deleeuwsehe kunst, dat er
in het origineel, hetwelk in
de San Marco-bibliotheek
te Venetië wordt bewaard,
nog uitziet, alsof het eerst
gisteren geschilderd werd,
zoo perfect is de techniek
der vroegere verluchters
geweest, plaatsen wij hier
naast enkele reproducties
van dezelfde voorstelling
de Geboorte van Christus
zooals de oostersche Chris
tenkunstenaars van onze
dagen, die, al is hun kunst
opvatting en handwerk op
zichzelf duizend en meer
jaren oud, in zekeren zin
toch óók als primitieven
kunnen gelden ten over
staan van dit voor hen
geheel nieuwe terrein, zoo
als deze oostersche kunste
naars dan deze voorstelling
nader brengen tot het ge
voel en het begrip van hun
landgenooten
En zij handelen daarin
ten slotte niet anders dan
eertijds de Vlaamsche en andere primitieven, die vele
eeuwen geleden voor het eerst het Kerstgebeuren in
beeld brachten. Dezen namen mensehen uit hun eigen
omgeving als model, zochten motieven voor den op
bouw hunner voorstelling uit het eigen land, uit
de eigen streek en kleedden hun figuren met de
dracht dier tijden.
Met hetzelfde recht voorzeker, en met hetzelfde
doel, verplaatsen de Chineesche, Japansche, de
Indische en Javaansche schilders en teekenaars het
Kersttafereel in hun oostersche wereld. Kleeding,
houding en gestalte zijn oosterseli, de omgeving is,
bij alle verschil van landstreek, oosterseli. Maar
terwijl de westersche kunstenaars vooral gaarne
met afwisselend licht en donker het intiem-warme,
het knusse weergeven van den armen stal, leggen,
om bij de door ons gereproduceerde prenten te blijven,
de Chineesche teekenaars door hun zonnige kleuren en
hun lichten toets meer den nadruk op liet geestelijke
en op de feestelijke symboliek van Christus'geboorte.
Zijn de westerlingen meer van nature geneigd tot
liet realisme, mystiek religieus als de oosterlingen
zijn heffen zij het aardsche gemakkelijker op tot een
bovènaardsche sfeer, en brengen aldus de religieuze
gedachte in een nieuwen en verfijnden vorm.
De eene kunstenaar doet dit natuurlijk, zooals
ook in de geschiedenis der westersche schilders in alle
scholen steeds het geval is geweest, met grooter
beheersching der middelen en heftiger verbeeldings
kracht dan een ander. De soberheid, welke bij den
een uitgroeit tot een machtig en verheffend ideaal
beeld. tijdeloos en dus waardeerbaar door alle tijden
heen. slaat bij een ander om tot een ware uitbundig
heid van vormen en details.
Zoo bezit, van de drie op deze bladzijde gerepro
duceerde Chineesche Kerstvoorstellingen, die met het
Driekoningen-tafereel de eerste der bovengenoemde
hoedanigheden, en is treffend door den eenvoud en
grootsch door de soberheid, waarmee het gegeven is
behandeld. Van de beide andere lieëft vooral het
werkje van Wang-Suta, een leerling uit de school
van Lucas Ch'en, die de grondlegger en leider is van
de Christelijk Chineesche kunstrichting, de laatstge
noemde kwaliteiten.
In weelderige uitbundigheid laat deze kunstenaar
achter de Chineesche woning een landschap oprijzen
De aanbidding der Driekoningen naar een Chineesche zijdeschildering.
met hooge bergtoppen en boomen, en vult hij zijn
vlakken op met mensehen en dierfiguren, met
bloemen en struikgewas. En liet geheel is sierlijk,
rijk van teekening en kleurig van uitvoering.
Alle tafereelen ten slotte geven blijk van die bijzon
dere innerlijke bewogenheid, welke alleen kan voort
spruiten uit een waarachtige en edele kunstopvat
ting en beheersching van dit edele handwerk.
SCH.
liet Christuskind en de engelen in den stal van
Bethlehem naar een Chineesche prent).
