w
„Mij blijft niets bespaard.../'
II
lift;
DE TRAGISCHE LEVENSGANG
VAN FRANS JOZEF I EN
ELISABETH VAN OOSTENRIJK
BERTITA HARDING
28
Tiet slot Miramar bij Triest waar aarts
hertog Maximiliaan en Carlotta hun in
trek namen na de nederlaag der
Oostenrijksehe legers.
yoor een oogenblik echter werd die zaligheid
overschaduwd door de uitbundige geestdrift,
waarmee Maximiliaaii zijn schoonzuster ont
ving. Max hield er niet van, zijn gevoelens te ver
bergen, op dit punt kwam hij met zijn broer Karei
overeen. Hij bracht Sisi zijn hulde, zooals alle
mannen dat deden. En nu zij de oude tijden te Ischl
ophaalden, klonk er een vroolijke kameraadschap in
hun gesprek, een kameraadschap, waar de eenen
twintigjarige Carlotta buiten stond. Dat was dus
niet minder dan verontrustendDe Belgische
met haar klassiek gezichtsovaal, haar zacht, zwart
haar en het fijne arendsprofiel hield zichzelf voor een
innemend wezen haar lange Orléans-neus deed haar
eenigszins gelijken op Eugénie, de schoone keizerin
van Frankrijk. Maar zelfs Winterhalter, de portrettist
en persagent van Eugénie, moest erkennen, dat zijn
knapste koninklijke cliënten niet konden tippen aan
de schoonheid van Elisabeth.
Theoretisch beschouwd, beantwoordde de Oosten
rijksehe keizerin niet geheel aan de eischen van den
tijd. Allereerst was zij slank, terwijl goedgevuld de
voorkeur genoot. Dan had zij rechte schouders en een
waarlijk vorstelijke houding, hetgeen beide nogal
sterk afweek van de ideale romanheldin dier dagen,
die immers kwijnend gebogen ging onder haar levens-
of liefdeleed. Daar zij 't hoofd fier omhoog droeg, was
Sisi in het midden der vorige eeuw een beeld van de
vrouw der toekomst, die niet langer van onder zware
wimpers schuchter omhoog zou kijken, maar wier blik
open, helder en vol zelfvertrouwen zou zijn. De tro
nen van Europa konden op geen heerscheresse bogen,
meer verblindend dan deze rossige keizerin met het
parmantige neusje, de blanke huid en dien kalinen,
donkeren blik.
Carlotta hield haar adem in. Zij leed de eerste pijn
der jaloezie, die elke jonge vrouw gevoelt, als zij
gesteld wordt tegenover het verleden van den
geliefden man, hoe onschuldig het ook moge zijn. Die
Sisi daar. waarmee haar Max zoo vroolijk schertste en
die om geen gevatte antwoorden verlegen was, maak
te haar bang. Zij kon niet op haar beurt de aandacht
van den keizer voor zich winnen, want de verliefde
Franzi had voor niets anders oogen dan voor zijn
hervonden paradijs. Toen Carlotta langzamer
hand bemerkte, dat er geen zweem van bewuste
coquetterie in Sisi's optreden lag, kreeg haar koel
Coburg-inzicht weer de overhand. Men had haar altijd
voor intelligent gehouden, en zij zou ook nu verstan
dig zijn. Er waren nu eenmaal inenschen, die, zonder
het zelf te weten of te willen, eenieder, die hen
naderde, onweerstaanbaar fascineerden. Blijkbaar
was Elisabeth een van dat zeldzame mensehen-
soort. Zoo warm als een zonsondergang en koel als
dauw, verblindde zij de mannen, terwijl zijzelf op
een afstand en onbereikbaar bleef. Neen, het kleine
meisje uit Brussel behoefde niets te vreezen. Haar
vader, Leopold, de zuinige koning van België, had
zijn kinderen een flinke portie gezond verstand
meegegeven. Carlotta glimlachte dus en nam de zaak
niet al te zwaar op, daar Sisi zich blijkbaar haar
eigen macht niet bewust was.
Zoo verliep de logeerpartij te Miramar alleraan
genaamst. Van 's morgens tot 's avonds waren
de hooge gasten op de been en bewonderden het
cypressenboschje van Maximiliaan, zijn tropische
visschen, zijn dadelpalmen en granaatappelboomen.
Carlotta liet haar bed met Damaseusrozen zien,
dezelfde, waaruit de kostelijke en kostbare oostersche
rozenolie gewonnep werd. Zij had verder plannen
voor een enorme volière, waarin alle zeldzame vogels
der aarde, van den kleinen Arabisehen nachtegaal
tot reuzenpauwen toe, vertegenwoordigd zouden zijn.
Dat idee bracht Elisabeth, die van stokpaardjes
hield, in verrukking. Zij voelde zich dadelijk aange
trokken tot menschen, die iets verzamelden, wat
het ook zijn mocht. Zij antwoordde daarom niet
heelemaal ad rem „Van mij zou je een hond kunnen
krijgen
Als de avond
viel en in de baai de
lichtjes van Triest be
gonnen te schitteren,
begon Max op zijn har
monica te spelen. Later
zaten ze gewoonlijk uren
lang bijeen in de loggia,
die direct op de zee uit
zag, en spraken over al
hetgeen in binnen- en
buitenland discussie be
hoefde.
Zoo werd ook het ge
rucht besproken van een
Fransche interventie in
Mexico.
„Mexico vatte Frans -
Jozef het woord op. „Het
is een parel in de kroon van onze voorvaderen ge
weest.. Hij dacht aan Karei den Vijfden, keizer
van het heilige Roomsche Rijk, koning van de Neder
landen en Spanje, heerscher over Indië en de rijken
overzee.
Maximiliaan wist wel, wat zijn broer voelde sinds
de bittere nederlaag van Solferino. Het Habsburgsche
erfdeel, eens zoo benijdenswaardig in zijn glorie, was
verminderd in omvang en roem. Frans Jozef hield
niet van verontschuldigingen en nam de heele ver
antwoordelijkheid daarvoor op zich. Hij wilde zich
niet verbergen achter een sluier van verzachtende om
standigheden, zelfs al had hij dan ook, zooals in den
italiaanscken oorlog, de consequenties moeten trek
ken van fouten en nalatigheden, die de zijne niet
waren.
Maar er kwam een einde aan de gesprekken in
het maanlicht, want de plicht riep weer naar Weenen.
De koffers werden gepakt en men reisde over land
naar Schöubrunn. Elisabeth was juist een half jaar
afwezig geweest. Oostenrijk wachtte in spanning
op haar terugkomst.
Ook aartshertogin Sophie wachtte, zij het zonder
spanning. Zij had dit halve jaar goed weten te ge
bruiken en niet enkel haar eigen machtspositie
versterkt, maar de ondergeschikte plaats, die Elisa
beth aan het hof innam, ook voorgoed vastgelegd.
Vooral de kinderkamerkwestie was voorgoed gere
geld de kinderen van het keizerlijk paar stonden nu
absoluut onder de controle van hun grootmoeder.
Hier viel weinig meer op aan te merken nu Elisabeth
her en der zwierf over de wereld, was het een waar
geluk, dat ten minste iemand zich om de verlaten
wichtjes bekommerde Sophie nam de rol van Ma
donna met gretigheid op zich. Zij voelde zich als de
barmhartige Samaritaan en de vlijtige bijbelsche
Martha in één persoon. Zij droeg een onzichtbaren
stralenkrans.
Wat de kinderen betreft, zij ontwikkelden zich
onder de toewijding der aartshertogin zeer voorspoe
dig, al komt een deel van dien lof zeker ook den staf
van verzorgsters toe, dien Elisabeth had aangesteld
om voorgenoemde toewijding aan te vullen. Er waren
tijden, waarop, zooals Sophie het uitdrukte, „baby's
niet erg lekker ruiken", dan liet zij de zorg voor hen
graag aan anderen over. Maar als opperbevelhebster
over de aangelegenheden der kinderkamer liet
Madame Mere inderdaad niets te wenschen over. Zij
wijdde zich met geestdrift en nauwgezetheid aan
haar taak. De kleine Gisela was onder haar voogdij
schap reeds zoo ver gevorderd, dat zij het alphabet
kende, terwijl Rudolf had leeren loopen. Dat (le aarts
hertogin geen slechte opvoedster was, hiervan leggen
haar eigen vier zonep wel getuigenis af. Zij was het
geweest, die den verlegen en vreesachtigen Frans
Jozef in een flink soldaat had veranderd als kind
placht de keizer in tranen uit te barsten, als hij
op zijn pony moest rijden thans was hij een
der beste ruiters van het geheele rijk. Viel er dus
aan te twijfelen, dat Sophie een dergelijk succes met
haar kleinkinderen zou hebben In geen geval
Elisabeth,' de verloren dochter, zou de laatste zijn
om dit te betwijfelen. Zij wist, dat ze het recht om
haar eigen kinderen op te voeden verspeeld had.
Maar de scheiding van zes maanden was lang
geweest en Sisi verlangde hevig naar haar kleintjes.
Urén achtereen bleef zij in de kinderkamer en genoot
van de kleine armpjes die zich om haar hals vouwden,
terwijl zij naar het vroolijke kindergebabbel luister
de. Zij haalde in deze oogenblikken iets in van het
geen zij zoo lang had moeten missen.
Nu schoot Sophie haar meest giftigen pijl af. Er
werd een dagorde opgesteld, die zoowel voor Elisabeth
als voor de andere leden der hofhouding de uren aan
gaf, waarop de kleine prins en prinses buiten op hun
speelplaats bezocht konden worden. Behalve op deze
vastgezette tijden mocht Elisabeth niet naar haar
kinderen toe. In plaats daarvan legde Madame Mère
haar echter een lijst voor van officieele gelegenheden,
diners en gala-ontvangsten ten hove, die waren uit
gesteld tengevolge der plichtverzaking van haar
schoondochter, de keizerin.
De aartshertogin had gelijk. Elisabeth was haar
plichten ontloopen en naar een verafgelegen eiland
gegaan, terwijl ze evengoed een aangename badplaats
had kunnen bezoeken, slechts een dagreis van Wee
nen gelegen. Ook had zij haar verblijf te Madeira
onredelijk lang gerekt, want alle sporen van de
beweerde ziekte waren gedurende de eerste maand
verdwenen en personen, die haar (laar.ia ontmoetten,
maakten scherpe opmerkingen over haar uitstekend
uiterlijk. Dit gaf slechts aanleiding tot eritiek, want
inmiddels waren de publieke feestelijkheden van den
liofkalender uitgesteld wegens de slechte gezondheid
van hare majesteit. Terwijl Elisabeth op reis bleef,
monter en friscli, moesten de echtgenooten en doch
ters der veemagnaten uit Bohemen, die dubbel en
dwars hun cijns hadden betaald om met Kerstmis aan
het hof te worden voorgesteld, tevergeefs op ver
wezenlijking van hun dure droomen wachten.
Geen enkele dynastie kan zich veroorloven haar
geldaristocraten op die manier voor het hoofd te
stooten. Het was hoog tijd deze nalatigheden te
herstellen. Ondanks haar afkeer van vertoon en
ceremoniën moest Elisabeth een reeks van verlate
recepties houden om den adel te sussen en wat het
gewichtigste van alles was het geheele volk.
Zij deed het, zeer tegen haar zin, doch zonder
protest. Avond aan avond nam zij (1e groeten en
buigingen in ontvangst van de talloozen, (lie voorbij
den troon met den gouden baldakijn kwamen. Alle
kracht en levenslust, in Madeira gewonnen, verlieten
haar, toen zij haar dagelijksclie gangen en bezoeken
naar weeshuizen, hospitalen, krankzinnigengestich
ten en andere menschlievende instellingen weer
moest opnemen. De oude vermoeidheid en de oude
melancholie kwamen over haar maar ditmaal be-
lieerschte zij zich om Franzi en hield vol, zoo goed en
zoo kwaad als het ging.
Doch één ding kon Elisabeth niet- verkroppen en dat
