nciuiui-i\i
Een oude kunstnijverheid is uit oen langen, langen
slaap opgewekt. Het is een industrie geworden,
O]) welker resultaten niet alleen Heiligerlee en de
provincie Groningen, maar geheel Nederland trotsch
kan zijn.
In de lage landen bij de zee zingen straks weer
nieuwe Nederlandsehe klokken.
„Friede sei ihr erst Geliiute", zooals Schiller het
zei in zijn „Das Lied von der Glocke". Mogen zij
ieder kwart uur een blijde boodschap over de steden
en velden zenden een boodschap van vTede en
welvaart
Bet metaal in den smeltoven wordt onder geforeeerden druk gesmolten. Voordat tie gloeiende
massa naar de vormen wordt geleid, wordt de „brei" afgeschuimd.
„geboetseerd". Om de was komt een laag leem en
dan gaat 't gelieele „geval" den oven in. Het leem
wordt keihard en de was is gesmolten, zoodat tus-
schen de klei- en leemlaag een holte zit. Het geheel,
dat men een valsche klok noemt, wordt dan in den
grond gemetseld. Alleen de toevoergaten blijven
open. Onder geforeeerden druk wordt vervolgens
het metaal gesmolten, een legeering van ongeveer
80% koper en 20% tin, waarna met een soort steel
pan de holte in de valsche klok wordt gevuld.
Zooals gezegd, zijn de klokken tijdens het gieten
geheel onder den grond, maar aan de kleur van
de ontsnappende oxyde-gassen kan de doorknede
vakman wel zien, of de klok volgens alle regelen
van de kunst is ontstaan.
Enkele uren later, als het metaal gestold is, worden
vorm en klok uit den grond getakeld. De harde
vorm wordt stuk gekapt en
gebeiteld, terwijl '11 zandstraal,
welke door een compressor on
der lioogen druk tegen den
metaalwand spuit, er voor zorgl
dat al het vuil van de zil
verkleurige klokken wordt
verwijderd.
Als men dat zoo leest,
lijkt alles zoo kinderlijk
gemakkelijk. En toch
het is een kunst. Een
kunst, waarbij geduld te
pas komt, want vooral
't drogen van den kleivorm
neemt weken en weken
in beslag. De vervaardiging van een carillon duurt
dan ook naar gelang van
de grootte 'n half of een
vol jaar
De fabriek in Heiliger
lee is een kunstindustrie,
toegerust met de meest
moderne machines. Dat
blijkt ook wel uit de spe
ciale instrumenten voor 't
bijstemmen. Voorts is er
een kostbare draaibank
met toebehooren, ruim
22.000 kg. wegende, welke
vervaardigd werd door
een Amerikaansche werk-
tuigenfabriek. De klokken,
welke op deze draaibank
de finishing touch krij
gen, kunnen 'n maximale
hoogte van 2.70 meter
hebben. Dat er tevens een
groote instrumentenverza
meling is voor het onder
zoek van de metalen,
leem, zand, 't afkoelings-
proces, etc., behoeft wel
geen betoog.
klokken voor den C'unera-
toren te Bhonen. Het werd
in één woord een succes
een welverdiende beloo
ning voor de vele risico's
en moeilijkheden welke
dienden te worden overwonnen. Het carillon is
nog niet in den toren geplaatst, doch voorloopig
opgesteld bij den Panoramamolen te Rhenen, totdat
ile restauratie van de Cunera geheel zal zijn vol
tooid.
Het klokkenspel van het zeeheldenmonument
te Den Helder is eveneens uit Heiligerlee afkomstig.
Een vuurproef was de restauratie van het carillon
van Enkhuizen, vervaardigd door de Hemony's.
Tien oude klokken moesten door nieuwe worden
vervangen. En toen dat geschied was, konden ver
schillende beiaardiers niet het verschil hooren tus-
sehen de oude en de nieuwe klokken.
Onlangs is gereed gekomen een groot nieuw caril
lon voor Hoorn. Honderd jaren nadat liet vorige
door een brand werd vernield, krijgt het oude Noord -
Hollandsche stadje dus weer een klokkenspel.
In bewerking is een carillon voor Leiden, terwijl
dezer dagen negenendertig klokken zijn 'gegoten
voor Bergen op Zoom. Daar had men de handen ineen
geslagen om in het bezit te komen van een klokken -
sPi- dat uiteraard aanzienlijke kosten meebrengt.
De Brabanders zijn er uitstekend in geslaagd.
Zelfs wordt er over gedacht nog drie klokken meer
te laten vervaardigen
Onze fotograaf, die bij het gieten aanwezig was,
heeft van deze altijd interessante gebeurtenis ver
schillende opnamen gemaakt.
Opflrachtett
ls eerste bestelling ont
vingen de Van Bergens
de opdracht tot het ver
vaardigen van zesentwintig
hen nieuwe klok wordt afgewerkt.
Gaten worden geboord om haar
straks in Bergen op Zoom te
kunnen ophangen.
T oor het carillon van Leiden
moest 'n oude klok van 5000 kg.
over gegoten worden. Het ge
vaarte had 'n respectabele hoogte.
Duidelijk is op de linksche 1oto
ui harst te zien.
Ook het Hoornsche carillon
is vervaardigd door de f irma
Van Bergen te Heiligerlee.
