„Mij blijft niets bespaard....
99
DE TRAGISCHE LEVENSGANG
VAN FRANS JOZEF I EN
ELISABETH VAN OOSTENRIJK
BERTITA HARDING
Na
30
ISLOTI
Zij hadden ten slotte geen
enkele reden hem als
schoonzoon te weigeren en
dus moesten zij hem wel
accepteeren. Valerie's ou
ders knikten en gaven het
jonge paar hun zegen.
TWEEËNDER
TIGSTE
HOOFDSTEK
„Mij blijft niets bespaardhoorde men, Frans Jozef kreunen, toen te
Weenen het bericht van Elisabeth's vermoording bekend werd. Toch zou nog
heel wat onheil volgen eer de oude keizer zijn levensgang volbracht luid. De laatste
foto van keieer Frans Jozef, enkele dagen voor zijn dood te Schönbrunn genomen.
Op de brieven, die de keizerin uit Weenen ont
ving, volgde meestal een vlaag van opgewekt
heid. Valérie berichtte vanuit den Hofburg ge
trouw, hoe haar vader en zij 't maakten, of zij gezond
waren en waarmee zij de dagen hadden doorgebracht.
Ofschoon Elisabeth in haar eigen persoon opging,
vroeg het jaar 1890 haar aandacht voor enkele treu
rige gebeurtenissen. Allereerst de dood van Andréssy,
die haar meest toegewijde vriend was geweest. De
Hongaarsche patriot had zich kort geleden op zijn
landgoed te Volosca teruggetrokken, waar kanker aan
de blaas een eind maakte aan zijn werkzaam en veel
bewogen leven.
Toen kwam in April uit Regensburg het nieuws,
dat Néné niet lang meer zou leven. Elisabeth haastte
zich naar het ziekbed van haar oudere zuster voor
het laatste afscheid. Ook nu vroeg zij zich weer af,
wat haar lot wel zou geweest zijn als ze niet in Néné's
schoenen was gestapt.
De ergste slag kwam midden in den zomer, toen
de zachtzinnige Valérie en haar meer doortastende
Frans eindelijk opstandig werden en te kennen gaven,
dat zij zouden trouwen zonder zich te storen aan den
eindeloozen stroom rouwcrêpe. Als zij aan niets an
ders dan aan hun rouwplichten moesten denken, zei
Frans Salvator, dan kon hjj wel een langen, witten
baard krijgen, voordat hij eindelijk in het huwelijks
bootje mocht stappen. De menschen bleven sterven,
daarin zou niet de minste verandering komen. Maar
gingen er ook niet dagelijks jonge paren naar het
altaar? Kort en goed, hij noemde een huwelijks
datum en deed zijn aanzoek, voor hij het geduld ver
loor.
Hij had succes. De keizer en de keizerin waren ver
bluft door de zekerheid, waarmee de jongeman op
trad. Zij voelden zich daartegenover wat hulpeloos.
a Valérie's vertrek was
er niets meer dat Elisa
beth nog vasthield. Bijna
onmiddellijk na het hu
welijk van haar dochter
verliet zij Weenen. Er
volgde een tijdperk, waar
in Elisabeth rusteloos van
de eene plaats naar de an
dere trok, totdat 'n laatste
plicht haar eindelijk naar
huis riep.
In het jaar 1896 zou het
jubileum van het duizend
jarige Hongaarsche konink
rijk worden gevierd. Door
het geheele rijk der Magv-
aren werden feesten voor
bereid om de roemrijke
verjaring te vieren geen
enkele Europeesche natie
kon op een zoo lang en
groot verleden terugzien.
Engeland, Italië, Duitsch-
land, Rusland en Frank
rijk waren alle slechts
kinderen vergeleken bij
den ouden stam van Attila.
Elisabeth voelde zich
verplicht met Frans Jozef
de groote jubileumtentoonstelling in Boedapest te
gaan openen. Zij veranderde haar kapsel om de
rimpels op haar voorhoofd te bedekken, zoodat nu
een vlok kort geknipte haren op haar voorhoofd viel.
Zij droeg een modieuze japon van zwart taffet met
pofmouwen, het nieuwste snufje uit Parijs. Zelfs nu
zag de/ keizerin er jonger uit dan ze was, ofschoon
wind én zon haar huid, die eens zoo zacht en blank
was geweest, verweerd hadden en er jaren verloopen
waren sinds haar laatste manicure.
In Hongarije zag men haar zooals vroeger, konink
lijk en lieftallig, Elisabeth de koningin. Toen de
parlementsleden officieel aan den koning werden
voorgesteld, zat zij naast Frans Jozef in dezelfde
zaal, waar zij gekroond waren, even heerlijk en ver
heven als in haar jeugd. Het geestdriftige Éljen, dat
weerklonk, was nog eens voor haar, meer dan voor
den koning, want Hongarije had niet vergeten, dat
lang geleden een jonge en sierlijke Erszébet de auto
nomie voor het trotsche Magyarenrijk gewonnen had.
Ofschoon zij nog maar een schaduw was van zichzelf,
scheen zij in Hongarije een kort oogenblik haar
vroegere, jeugdige majesteit terug te winnen. Boeda
pest, anders dan de ontelbare steden, die zij in den
loop der jaren bezocht had, kende haar verbittering
en haar ellende niet, wist niets van haar vreeselijk
innerlijk bankroet. Voor Boedapest zou zij altijd de
Erszébet van vroeger blijven.
Het Hongaarsche duizendjaarfeest zou haar
laatste triomf zijn.
,,Ik voel mezelf duizend jaar oud," zei zij, toen
zij Gödöllö voor altijd verliet. De koningin, die door
Hongarije vereerd was als nooit een andere vóór
haar, zou niet meer in Hongarije komen.
Laat in Juni kwam zij naar Oostenrijk terug.
Frans Jozef smeekte haar niet meer weg te gaan.
Het was nog maar kort geleden, dat
hij haar geschreven had, hoe troosteloos het eenzame
ontbjjt en de lange avonden na zijn werkdag op hem
drukten.
„Ik houd er nog steeds niet van, alleen te zijn,"
hield hij vol.
Zij gaf toe en liet zich door hem naar Kissingen be
geleiden. Hij was er buitengewoon blij om. Maar zijn
vreugde zou niet lang duren. Na haar verblijf te Bad
Kissingen logeerde zij enkele dagen te Ischl en ver
liet daarna op den zestienden Juli 1898 Oostenrijk
voorgoed. Den volgenden dag schreef Frans Jozef
haar de wanhopige woorden
„Ik heb nog steeds behoefte aan je gezelschap.
Mijn gedachten zijn bij jou en met smart denk ik aan
onze voortdurende scheiding bijzonder de aanblik
van je ontruimde kamers maakt mij bedroefd.
Inmiddels kwam Elisabeth te Bad Nauheim aan,
waar zij een specialist, professor Schott, consulteerde,
daar zij symptomen van angina meende te bemerken.
Déze geleerde wou onmiddellijk een röntgenopname
van haar hart maken. Maar toen Elisabeth de foto
grafische voorbereidingen zag, schudde zij het hoofd
en ging heen.
„t Verveelt mij eeuwig gefotografeerd te worden,"
zei zij vermoeid. „Dat geldt ook voor mijn binnen
kant."
Zij vertrok uit Nauheim en bezocht nu Mannheim,
Hamburg, Frankfurt in een steeds haastiger tempo.
Het kwam er niet meer op aan, waarheen haar pad
leidde. De hoofdzaak was, dat zij in beweging bleef.
Eind Augustus kwam de keizerin, die zonder een
bepaald plan rondreisde, naar Zwitserland. Zij be
zocht Evian, Lausanne en Genève.
Daar de boot naar Territet en Caux eerst den
volgenden namiddag vertrok, brachten de keizerin
en haar gezelschap nog een avond en een nacht in
hotel Beau Rivage door, dat op het meer uitzag. Den
volgenden morgen tegen elf uur ging Elisabeth een
muziekwinkel in de Rue Bonnivard binnen om een
nieuw soort speeldoos te hooren, die orchestrion werd
genoemd. Zij liet zich een paar lievelingswijsjes voor
spelen uit Carmen, Rigoletto, Lohengrin en Tann-
hausermaar het orchestrion beviel haar toch niet.
In plaats daarvan kocht hare majesteit een ouder
toestel, dat ariston genoemd werd. Dit had een
warmer geluid en klonk veel duidelijker. Deze speel
doos was voor de kinderen van Valérie bedoeld, die
er zeker het grootste plezier mee zouden hebben. Zij
Keizerin Elisabeth met haar hofdame, gravin Iztaray,
te Genève. Het is de laatste foto, die van de keizerin
tijdens haar leven genomen werd.
