Java's wonde plekken
De kraters van den Bromo en den Widodaren liggen broederlijk naast
Op
De kale asch- en puin-
kop van den Merapi.
In den gordel van smaragd, welke zich daar slingert om
den evenaar, zooals Multatuli het zoo schoon zegde in
zijn Max Havelaar, liggen als gloeiende edelsteenen
vol flonkerende geheimzinnigheid en dreiging de vuur
spuwende bergen gevat. Over hun aard en beteekenis
voor de inlandsche bevolking in verschillenden zin laten
wij hieronder een onzer deskundige medewerkers aan
het woord en wij vragen de bijzondere aandacht van onze
lezers voor de fraaie serie luchtfoto's van de K.N.I.L.M.,
waarop het ons gelukte, ter verluchting van deze korte
bespreking, de hand te leggen.
Java is viermaal zoo groot als Nederland.
Java heeft vijftig vulkanen, waarvan er achten
twintig in werking zijn De geleerden verklaren,
dat de vulkanen en hun uitbarstingen ontstaan
door de activiteit, den druk van verschillende
gassen, die in de aardkern opgelost
zijn, maar zekerheid daaromtrent
bestaat er niet.
De mensch heeft Moeder Aarde
gewogen en gemeten. Haar soorte
lijk gewicht en omvang zijn ons
nauwkeurig hekend. Wij kunnen
den reusachtigen afstand, dien de
sterren van ons tranendal verwij
derd zijn, berekenen. Ja, wij zijn
zelfs in staat om te bepalen, hoe
warm het is in 't centrum van een
hemellichaam en uit welke gassen
of metalen het bestaat, dank zij de
spectraalanalyse. Onze kennis om
trent de aarde is evenwel beperkt
tot de uiterste grens van de korst.
De diepste boringen reiken niet
verder dan tot op 1/3600 van den
aardstraal.
Volgens de Grieksche mythe torst
de reus Atlas de aarde op zijn
schouders. In het binnenland van
Bantam zijn de Soendaneezen over
tuigd, dat het eiland Java gedragen
wordt door een grooten, grooten
buffelDe huid van dien buffel is
overdekt met builen en wonden
de vulkanen! Wanneer die wonden
gaan branden, wordt 't dier wild.
Het begint zich heftig te schudden.
Zoo ontstaan de aardbevingen
Angstig knielen de inlanders neer,
kussen den grond en smeeken den
grooten buffel zijn last niet af te
werpen. „AjaAja roepen zij uit.
„Wij zijn er immers ook nog
De westkust van Bantam wordt
bespoeld door Straat Soenda, de
zeeëngte, die Java en Sumatra
scheidt, en in Straat Soenda ligt
het vulkanische eiland Krakatau
In vogelvlucht maakt de Kraka
tau den indruk van een oog. Een
loerend oog tusschen de spleet van
een zwart masker Het staart je aan en onwille
keurig huiver je .27 Augustus 1883
Uitbarsting van den Krakatau De vulkaan spuw
de asch en gloeiende steenbrokken uit, tot een hoogte
van twintig km. Gedurende een etmaal werd Straat
Soenda in een Egyptische
duisternis gehuld, nu en
dan bepriemd door felle
bliksemstralen. De atmos
ferische storingen werden
door barometers over de
heele wereld geregistreerd.
De Krakatau bulderde
achttienhonderd kilometers
verder, in Atjeh, verkeerde
men in den waan, dat er
kanonschoten werden ge
lost. De militaire comman
dant te Kota Radja, zond
een patrouille uit, om na
te gaan, welke benteng
(schans) door de Atjehers
werd aangevallen. Men
hoorde de explosies tot
in Australië Vloedgolven
zweepten de kusten van
Java en Sumatra. Dorpen
en rijstvelden werden ver
woest. In Anjer, een wel
varende plaats aan Java's
westkust, knapte een golf
van omstreeks zesendertig
meter hoogte den vuur
toren af en sleurde alles met
zich mee kampongs, scho
len, 't hotel, 't postkantoor
en de gevangenis, met alle
bewoners. Op de kustlijn
tusschen Anjer en Tjaringin
kwamen meer dan 12000
menschen om het leven.
Toen de vulkaan had
uitgewoed, haalden de kro
kodillen, die men veelvul
dig aan de monden der
Bantamsche rivieren aan
trof, hun hart op. Zij
wierpen zich op de tallooze
aanspoelende lijken. Dit
is slechts een klein staaltje van de catastrophe, die
de uitbarsting van den Krakatau teweegbracht
Vulkanen met een ongeschonden kegel-profiel
treft men zelden aan. De krateropening heeft de nei
ging zich te verplaatsen door de enorme spanning
van de gassen, die uit het magma (aardkern) naar
boven spuiten. Herhaaldelijk komt het voor, dat het
gas zich een uitweg baant en de wanden van den
vulkaan uit elkaar perst, vóór de lava den top heeft
bereikt, om op normale wijze weg te vloeien. Zoo
doende ontstaan er tal van spleten, die allengs uit-
ronden tot nieuwe „parasitaire" kratertjes. De vul
kaan verliest dan natuurlijk zijn idealen vorm.
Een dergelijke verplaatsing van den kratermuil
treft men aan bij den Merapi en den Tjerimai. Doch
de Merapi, de trotsche vulkaan in Midden-Java,
heeft nog een andere eigenaardigheid.
In een periode van betrekkelijke rust stolt de vloei
bare lava in de kraterpijp tot een dikke prop. Lang
zaam persen de vulkanische gassen die prop omhoog
achtergrond de Batok.
