STRIJD
I TEREN DEN ONZICHTBAREN
VIJAND
Groote tentoonstellingszaal in het Weleome Historical Medical Museum te Londen bij <le herdenking ran
het feit, dat Lister honderd jaar geleden gebaren werd. In de glazen mtrine op dm voorgrond ziet men den
microscoop, dien Lister's rader teekende en dien Lister gebruikte. Links op den voorgrond staan de instru
menten waarmee Lister karbolneveh veroorzaaktom d, wonden te desinfectveren. Lister werd in 1827
geboren en stierf in 1U12.
Van steenen beitel tof operatietang
Lord Lister. de
antiseptische i
als president ra
ciety te
Wanneer iemand naar ons toe
komt en vraagt- ,.WiI je
dien splinter even nit mijn
hand trekken?" dan verzoekt hij
ons eigenlijk een chirurgische ope
ratie te verrichten. We maken
de plek even schoon, gloeien een
pincet uit, zeggen: „Kijk den an
deren kant uit, dan is het zoo
gebeurd," en even later houden
we liet stukje hout triomphante
lijk in de hoogte. Een beetje jo
dium er op. Klaar.
Wat hebben we gedaan Kar
eose gegeven, want we zeiden:
,,Kijk den anderen kant op." Een
chirurgisch instrument gebruikt.
Gezorgd, dat de wond niet be
smet werd.
Om deze drie punten draait de
gelieete ontwikkeling van de chi
rurgie. Van die drie elementen
was het instrument er liet eerst,
want zelfs de primitieve mensch
had al gauw begrepen, dat je met je handen alleen
niet veel kan uitvoeren.
Zooals alle werktuigen waren ook de eerste chirur
gische instrumenten van steen: beitels, die er meer
van weg hebben dat men er een os mee moest vellen
dan een zieke genezen, dienden voor de roemruchte
trepanatie, de schedeldoorboring, liet aantal lieden,
die in het steenen tijdperk niet „geheel wel bij het
hoofd" waren, moet enorm geweest zijn, want waar
men ook voor-historische opgravingen doet, daar
vindt men een doorboorden schedel. Alleen al in de
oude graven in Frankrijk heeft men meer dan twee
honderd van zulke schedels ontdekt en in Koord
Duitscliland, Zweden, Denemarken, in Engeland,
Rusland, Algiers, Koord- en Zuid-Amerika, kortom
vrijwel overal in de wereld schijnen de voor-histori
sche dokters druk aan het beitelen geweest te zijn.
En men kan zelfs nagaan, dat de patiënt verschil
lende malen werkelijk genezen is, dat hij althans nog
maanden of jaren na deze operatie is blijven leven.
Het bijzonder groote aantal van deze getrepaneerde
schedels behoeft ons echter nauwelijks te verwonde
ren, want schedels tarten nu eenmaal den tand des
tijds, terwijl natuurlijk van operaties die in weekere
deelen van het licliaa m plaats vonden al gauw niets
meer te vinden is.
In de oude cultuurlanden, zooals Mesopotamia en
Egypte, stond de chirurgie al op betrekkelijk hoog
peil: ijzeren messen, die er al lang niet meer bot uit
zien, instrumentenkastjes, ja zelfs
een soort medisch handboek uit de
bibliotheek van koning Sardana-
pal, men krijgt al bijna den in
druk dat de zieken er nog niet zoo
slecht voorstonden in de oudheid,
hoewel men zich tegelijkertijd ver
wondert, dat de Egyptenaren, die
hun lijken balsemden, zoo weinig
van den bouw van het menschelijk
lichaam afwisten.
De medicijnen, in onzen tijd een
vak, dat onmiddellijk van de
nieuwste vindingen gebruik maakt,
waren in die dagen geheel in den ban
der traditie. Lang nadat men al
bronzen 'werktuigen in het dage-
lijkseh leven gebruikte, arbeidde
de toenmalige arts nog met zijn
steenen beiteltjes en lang nadat
het, huisgerei van ijzer was,
wurmde de dokter nog met bron
zen spateltjes of bronzen messen.
De instrumenten waren dikwijls
prachtig versierd, maar of dit de patiënten nu érg
geholpen heeft, valt te betwijfelen.
En iu dit verband denken wij onwillekeurig aan
de medicijnmannen der primitieve volken: in die
tijden was de dokter een soort beoefenaar der
zwarte kunst, een kruising tusschen een goochelaar,
die den zieke om bestwil en waarschijnlijk ook om
zelf voor een groot man door te gaan trachtte te
bedotten, en een geleerde, die toch ook ernstig pro-
De beroemde sproeimachine van lord
Lister. waarmee hij 'n antiseptisehen
nevel vormde om de injectie ran iron
den te voorkomen.
uitvinder r
rondliehandeling
n de Jioyal So
Londen
beerde een oplossing in de vraagstukken van leven
en dood te vinden.
In het oude beschaafde Griekenland, waar men al
echte badplaatsen vindt, waar de zieken in sanatoria
werden verpleegd en aan de geneeskrachtige bronnen
verlichting voor hun kwalen zochten en vonden,
heeft de arts reeds de beschikking over een uitgebreid
chirurgisch instrumentarium. En hier hooien wij ook
den eersten naam: Hippocrates, de vader der ge
neeskunde.
Uit. diens geschriften wet en wij ook. wat voor hem
de taak van den arts was; De opgave van den arts.
zoo zegt hij, bestaat iu het gezond maken van zieken:
hij is dus een vakkundige, wiens kunde evenals elke
andere beperkt is. Dit mag de arts nooit uit het oog
verliezen; hij mag nooit den lijder schade doen. Hij
moet met de noodige voorzichtigheid te werk gaan.
Ziekte is de strijd tusschen het ziekmakende scha
(lelijke element en de genezende kracht van het
lichaam; steeds moet men beide tegenstanders voor
zichtig gadeslaan, opdat men als arts op het juiste
oogenblik kan helpen en iu staat is een juiste voor
spelling te doen.
Hoe modern deze opvatting is kan men beoordeeld:
als men daarnaast de uitspraak van één onzer hoog
leeraren bij de aanvaarding van zijn ambt citeert
De heelkunde heeft ongetwijfeld veel fascineerends
in zich; '11 welgeslaagde operatie geeft ons. en terecht,
het gevoel voor onze patiënten iets goeds gedaan te
hebben. Bedenkt echter altijd, dat elke operatie een
min of meer gewelddadig ingrijpen in liet menschelijk
organisme is en dus ook haar schaduwzijden met zich
mee kan brengen. Weet wel. dat liet besluit om tot
een operatie over te gaan onmiddellijk een zwan
verantwoording op ons 1 egt en daarom nooit dan na
rijp beraad genomen mag worden en nooit, voordat
in onzen geest absoluut vaststaat, dat do door ons
beoogde ingreep op dat moment voor onzen patiënt
de aangewezen behandelingswijze is.
Men zou zoo zeggen van Hippocrates tot een ver
tegenwoordiger van onze allermodernste chirurgie
is het maar een stapje, een zoo zuivere bezieling
bij den oudsten en den jongen geneesheer leidt
over de schakels van den tijd gemakkelijk tot
liet doel
Maar de geneeskunde heelt als elke wetenschap
tijdperken van bloei en verval gekend en zelfs in
een eeuw van vooruitgang was het resultaat ten
slotte nog maar nauwelijks i« bespeuren. De reden
hiervan moet men niet hij do beoefenaars dezei
wetenschap zoeken, doch eerder in het feit. dat het
leven, de levend» mensch voor stervelingen als wij
De groote, verbeterde karhohp roeierwaarmee
wolken karboloplossing in het operatiereld
kar hot werden
Lister
