de kofbeambten zich melden en hadden er kortere
of langere besprekingen plaats. Daarna baadde en
kleedde de vorst zich. Tijdens het kleeden nam de
soesoehoenan zijn zéér eenvoudig ontbijt: een kop
thee met een paar sneetjes brood. De dagelijksche
dracht van den vorst bestond uit een gebatikte
kaïn en een overkleed van geweven stof met bloem -
versiering. In z'n gordel droeg de soenan een oude,
heilige kris, de hoofddoek werd als een band om het
hoofd gelegd, zoodat de schedel bloot bleef. Om elf
uur 's morgens begonnen een paar werkuren, die
geheel aan regeeringszaken waren gewijd, waarna
om half twee een vrouwelijke kratonbeambte
kwam melden, dat de ratoe hemas (des keizers
gemalin) bericht zond van het gereed zijn van de
rijsttafel. Daarop begaf de vorst zich naar de eetzaal,
waar hij met z'n gemalin, de volwassen ongehuwde
dochters en enkele kleindochters, die in den kraton
waren opgenomen, het middagmaal gebruikte.
Na de lunch trok de vorst zieli in zijn particuliere
vertrekken terug om te rusten, waarna hij zich des
avonds weer kleedde als des morgens. Pas om één
uur in den nacht werd de avondmaaltijd genoten.
De ontspanning van Pakoe Boewono X bestond
in biljartspel, een spelletje kaart of rijtoeren door
Solo.
Als zijn zoon en opvolger zijns vaders voetsporen
drukt, dan kan Solo tevreden zijn. Maar.... de
nieuwe soesoehoenan is een kind van den nieuweren
tijd, dus verwacht men nóg meer van hem! Doch
men is er zeker van, dat deze het in hem gestelde
vertrouwen niet zal beschamen.
M. VAN DER IIILST
De vier oudste zoons van Pakoe Boewono X. Tweede
ran links: Pangeran Hangkabeki, die zijn vader zal
opvolgen. De prinsen zijn gekleed inSoloosch hojgewaad.
can het paleis om de trommels te slaan. De kanonnen
bulderden en vijf dagen dus een volle Javaansche
week word er in den kraton feest gevierd om
vreugde te betoenen over de geboorte van raden
Mas iuesti Sajidinmalikoelkoesuo, zooals het prinsje
werd genoemd. Toen het prinsje drie jaar oud was,
benoemde de Nederlandsche regeering het officieel
tot kroonprins, onder den naam en titel van Ivand-
jeitg Goesti Pangeran Adipati Anom Hamengkoe
Negoio Soedibijo Rodjo Poetro Narendro Mataram V.
Het zou een heele toer zijn uiteen te zetten, wat deze
namen allemaal beteekenen en waarom deze gekozen
werden. De kroonprins genoot de gewone opvoeding
van prinsen van den bloede. Men was toen nog niet
zoover, dat men een eenigszins wetenschappelijke of
literaire opvoeding voor oen toekomstig vorst noodig
achtte. In 1884, dus op achttien jarigen leeftijd,
werd de kroonprins benoemd tot luitenant-kolonel bij
den generalen staf en op zesentwintigjarigen leeftijd
tot kolonel. Toen was reeds het einde van den ouden
keizer nabij. Deze overleed namelijk 10 Maart 1893
en v eertien dagen later nam de regeering van den
nu gestorven vorst een aanvang. (Onder de boven
vermelde namen en titels aanvaardde do soenan
liet bewind.) En deze regeering is een gezegende ge
weest, vooral omdat Pakoe Boewono X het oor leende
aan de raadgevers, die er hem op wezen, dat het getij
verliep en dat de bakens verzet moesten worden.
Het is uitermate moeilijk in dit bestek een opsom
ming te geven van de vele wijzigingen, welke er in
het Solosche staatsbestuur enz. plaats vonden tij
dens de regeering van Pakoe Boewono X. Wij noe
men hier slechts: algeheele verandering van het
financieel beheer (tot dusverre was er geen schei
ding tusschen de staatsfinanciën en de civiele lijst),
wijzigingen in belastingwezen en agrarisch stelsel, af
schaffing van het feodale apanagestelsel, waarbij
leenmannen grond en menschen van den vorst in
pacht kregen, erkenning van de grondrechten der
bevolking etc.
Dit wat betreft de belangrijke „regeeringsdaden"
van den soesoehoenan, waarbij deze hoofdzakelijk
een weg ging, welke door het Europeesch bestuur
was uitgestippeld.
En nu enkele bijzonderheden uit het meer parti
culiere leven van den gestorven vorst, het leven in
den kraton.
De kraton, het paleis, heter nog de paleisstad,
is een aaneenschakeling van gehouwen, welke in
totaal een oppervlakte beslaat van 'driehonderd
vijftigduizend vierkante meter. In deze ruimte, die
door een ringmuur is omgeven, wonen ongeveer
zesduizend mensehen. In den ringmuur zijn vier
poorten, die gewoonlijk des avonds om tien uur wor-
De soesoehoenan Pakoe Boewono X schrijdend naar
de officieels receptie ter gelegenheid van zijn 72en
verjaardag. Xaar Europeesche jaarrekening was de
soesoehoenan toen 70 jaar. De soesoehoenan met vrou
welijke hof dignitarissen, die regalia., poesaka etc. ver
voeren. Naast den soenan: een vrouwelijke dwerg, die
een gouden (sirih-) spuwbak draagt.
den gesloten, zoodat de „inwoners" dan (tot 's mor
gens zes uur) van de buitenwereld zijn afgesloten.
In het centrum van dezen kraton is de tjepoeri,
waar de vorst, met achthonderd menschen, die tot
familie en hofhouding belmoren, verblijf houdt. In
deze tjepoeri huist de Javaansche vorst en leeft
een leven, dat voor Europeanen in vele opzichten
een gesloten hoek is. Oók ten opzichte van Pakoe
Boewono X was dat zoo. Men kende den soesoe
hoenan bijna niet anders dan zooals hij zich oen
enkele maal buiten Soerakarta vertoonde, gewoonlijk
met een rijk en kleurig gevolg, met tientallen diena
ren. Zij, die voor een kratonfeest worden uitgeuoodigd
of die tijdens een receptie hun opwachting maakten,
zagen hem in generaalsuniform of in sierlijke Javaan
sche vorstendracht en versierd met vele eereteekenen.
Maar op andere dagen, als er geen receptie was, als
officieele dracht achterwege kon blijven en officieele
plichten rustten, hoe was 's vorsten leven dan?
Direct na het ontwaken van den vorst kwamen
Tijdens een verblijf in Batavia brengt de soesoehoenan
een bezoek aan het graf van een bekend Arabier
Said Aleydroes.
