teruggegeven. Als.een gewicht véél te licht is, keurt
de ijker 't af en laat er een driehoekig ijkmerk in
slaan. Inhoudsmaten worden secuur gemeten vóór
het stempel wordt ingeslagen.
In het ijkkantoor bevindt zich een aparte afdeeling
voor 't controleeren van gasmeters. Hier staan op
tafels de gasmeters in lange rijen, verbonden met
elkaar en met gasreservoirs, waarvan de inhoud
bekend is. De ambtenaren oontroleeren of de meter
het aantal doorgestroomde kubieke meters gas
juist aanwijst; voorts of de meters lekken vertoonen
en of 't telwerk goed en secuur loopt en aanwijst. Na
de zorgvuldige controle verzegelt men de meters en
voorziet ze van het stempel van de koninklijke
kroon en het cijfer 6. Deze ,,6" is het kantoorcijfer
van 't ijkkantoor Rotterdam. In 1938 werden te
Rotterdam 23266 gasmeters onderzocht.
De drie laatste maanden van 't jaar, vanaf 1 Octo
ber dus, worden gebruikt om de eigen weeginstru
menten en gewichten te controleeren, de reizen der
ijkers in het district voor te bereiden en om lieden die
nog verzuimden hun maten en gewichten te laten
herijken, alsnog een kans te geven.
Uit een en ander blijkt wel, dat het ijkwezen een
belangrijke dienst is, die het publiek in staat stelt te
controleeren, dat ieder het zijne krijgt, dat de leve
rancier niet te veel en niet te weinig geeft, en in het
algemeen een juist meten en wegen bevordert, door
toezicht uit te oefenen op de maten en gewichten,
die in den handel en bij apothekers worden gebruikt.
Het belang van dit toezicht is dan ook reeds zeer
vroeg ingezien. In de middeleeuwen werd het in
elke stad van eenige beteekenis uitgeoefend door
„IJckmeesteren", „Gezworen IJckers", of hoe ze
verder werden genoemd. Deze ambtsbeden werden
door de burgemeesters aangesteld. In 1820 is aan
dit stedelijk IJkwezen een einde gekomen en een
landelijke organisatie geschapen, waaruit weer de
tegenwoordige dienst van het IJkwezen zich heeft
ontwikkeld.
Onze huismoeders kunnen dus gerust zijn! En
de oude Romeinsche spreuk „Suum cuique",
(„elck het zijne") die met groote letters boven den
ingang van een onzer zuidelijke gerechtsgebouwen
staat gebeiteld, kon met evenveel recht als adagium
worden aangebracht boven den ingang van onze
twaalf Nederlandsche ijkkantoren. W. v. d. R.
Het ijkmerk wordt ingeslagen.
Apparaat voor het controleeren van telwer
ken van gasmeters. Een motor brengt een as
■in beweging, die op haar beurt weder de
telwerken in beweging zet. Na tien minu
ten wordt de stand opgenomen en deze
moet voor alle telwerken gelijk zijn en klop
pen met de standaardtelwerken rechts (wit)
Kleine en grootere stempels van de periode 1938-1939 (m).
net /\-merk op de beide linksjehe stempels) beteekent: afgekeurd.
Onderzoek van gasmeters op „lekmet 'n kleine
vlam. De meters zijn aangesloten aan een gasreservoir.
de ijkwet eischt dat ieder gewicht zijn juiste
zwaarte heeft. Met de uitvoering dezer wet nu
is het ijkwezen belast. Deze dienst ressorteert
onder het ministerie van Economische Zaken, af
deeling Handel en Nijverheid. Aan 't hoofd van
den dienst staat de inspecteur van het ijkwezen in
Den Haag. Onder dezen inspecteur staan de ijkkan
toren, die elk hun eigen district hebben. In ons land
zijn twaalf ijkkantoren, rd. te Den Haag, Rotterdam,
Amsterdam, Leeuwarden, Groningen, Zwolle, Arn
hem, Utrecht, 's-Hertogenbosch, Dordrecht, Middel
burg en Maastricht. Aan het hoofd van ieder kantoor
staat een ijker-chef van dienst. Verder werken er
ijkers, adjunct-ijkers, assistenten en bedienden.
Eenmaal per twee jaar wordt door den minister
de herijkperiode vastgesteld, die altijd begint op
1 Januari van 'n even jaar. De periode, die nu juist
is afgeloopen, liep van 1 Januari 1938 tot en met 30
September 1939. Voor deze periode gold de letter
m. De politieman, die dus in October van dit jaar in
een winkel gewichten of maten vindt, die als laatste
ijk niet de letter m vertoonen, kan een bekeuring
maken. Voor de nieuwe ijkperiode van 1 Januari
1940 t/m 30 September 1941 zal de letter n gelden.
De gang van zaken aan het ijkkantoor Rotterdam
is in 't kort de volgende: De plaatselijke politie ont
vangt van dit kantoor een aantal genummerde brief
jes, bestemd voor de winkeliers in een zeker stads
gedeelte. Deze uitnoodigingen tot bezoek aan het
ijkkantoor op een aangegeven datum en uur worden
door de politie bezorgd. Zoo krijgen de winkeliers en
handelaren in elk stadsgedeelte hun beurt en men
weet op 't ijkkantoor precies, wie zich nog niet heeft
gemeld.
De herijk van alle maten en gewichten in de steden
en dorpen van het district gebeurt ter plaatse. De
ijker-chef van dienst maakt daartoe een programma
op voor de reizen der ijkers. Dit plan wordt, na door
den inspecteur van het ijkwezen te zijn goedgekeurd,
ter verdere goedkeuring voorgedragen aan Gede
puteerde Staten, die op hun beurt in het „provinciaal
blad" burgemeester en wethouders der gemeenten,
die voor zitting-lokalen moeten zorgen, inlichten.
De burgemeesters zorgen dan behalve voor geschikte
lokalen ook voor weegtafels, uitpak- en schrijftafels
en wat er meer noodig is voor het verrichten der werk
zaamheden van den ijker, 't Spreekt natuurlijk van
zelf dat de uitgezonden ijker z'n eigen instrumen
ten en balansen meebrengt.
Wij waren in de gelegenheid op een der laatste
dagen van September de
werkzaamheid te zien in
het ijkkantoor aan de
Crispijnlaan te Rotterdam.
Het publiek, beladen met
maten en gewichten van
alle soort, vulde de wacht
kamer en soms ook nog de
gang.'n Drukke dag voor-
't ijkkantoor.
Op uiterst secuur wer
kende balansen worden de
ter ijking aangeboden ge
wichten gewogen. Is een ge
wicht-te licht dan voegt men
looden hagelkorrels aan
de schaal toe tot de juiste
zwaarte bereikt is. Bedien
den slaan deze kogelkorrels
met hamer en drijver vast
in 't gat, dat zich in elk ge
wicht bevindt, 't. Wordt
dan van het ijkmerk m
(voor deze periode) voor
zien en aan den eigenaar
