NA EEN KWARTEEUW
On&e beste wenschen voor 1915!
i9i4 l^erstmtö 1939
het Kerstmis wordt in oorlogstijd, kunnen
er donkere gedachten rijzen in de hoofden der
menschen van goeden wille.
Het lijkt spot, het woord vrede in den mond te
nemen, als de zang van klokken en engelen overbul-
derd wordt door kanonnen.
Het lijkt, of het leven wordt beheerscht door de
machten der duisternis: den duivel in den mensch
en den duivel buiten den mensch, den geest des
verderfs, de gezusters Haat en Baat. Waar staan
dan nog sterren en wie durft nog kaarsen ontsteken
en feestlampions?
Het lijkt wel, of er aan den Kerstboom van het
menschelijk bestaan geen andere geschenken meer
hangen dan mitrailleurs en gevechtsvliegtuigen, gas
maskers en duikbooten.
De pessimist, die hand- en spandiensten verricht
aan de duistere machten die er niet tegen opziet,
azijn te gieten in de zoete spijze van medemenschen
glorieert, als het Kerstmis wordt in oorlogstijd.
Wéér. in 1939 gelijk in 1914.
Hij zegt (en o, hoe droevig schijnt hij gelijk te
hebben!): „Kijk hoe het tóén was! Vrede en mensche-
lijkheid lagen te bloeden, te pletter getrapt onder
bespijkerde Goliath-laarzenEn kijk danhoe is 't mi?
Er is voor de mensehheid geen vrede, geen vreugde en
geen geluk.... de eene ellende volgt de andere op!"
Of misschien heeft de pessimist ongelijk. Misschien
ziet de waarheid er anders uit. Misschien hangen de
beste aller gaven wél aan den Kerstboom, maar hoog,
en is de mensehheid nog te klein, om er bij te kunnen.
Toen het Kerstmis werd in 1914 hoorden zij, die
in het zuiden woonden van ons neutrale, maar mee
benarde land, het bolle bonzen der kanonschoten.
Granaten hadden de kerktorens tot puin geschoten,
en granaten floten en knalden, waar kerkklokken ooit
hadden gehangen en Kerstmis geluid. En langs onze
wegen zagen wij groepen menschen met verkrampte
gezichten voortsukkelen, of zitten, liggen langs de
kanten. Er waren veel vrouwen onder en veel kin
deren, de meeste mannen waren oud. Zij hadden
„bagage" bij zich, wat armzaligheid van kleeren zal
het geweest zijn, in doeken geknoopt, en er waren
onomhulde, aandoenlijk nuttelooze voorwerpen
bijwat zij maar gauw gepakt hadden, oin mee
te nemen, toen ze in wilden angst vluchtten uit
eigen huis, wijl de vernieling goed en leven be
dreigde. En we kregen van die menschen verhalen
te hooren, litanieën van misère-verhalen, lijsten
van barbaarschliedener ging een museum van
gruwelen voor ons open
Zoo bonsden de kanonnen, knetterden er granaten,
vluchtten de ellendigen links en rechts in Europa en
elders. Maar dat waren allemaal nog slechts grens-
verschijnselen. De matte uitvloeiiugstiuten aan
den rand van de inktklad. Het diepe, liopelooze
zwart vertoonde zich op de slagvelden en de stukjes
zee, die slagveld werden. Hier vloog een doormidden
Een Fransche prentbriefkaart van 25 jaar geleden: Vader tijd slaat de
bladzijden om! Op de oorlogsbladzijde 1870 volgde de oorlogsbladzijde
1915 en daaronder scholen nog vele pagina's, onbek end, raadselachtig
nog... Welke onheilsbladzijde lag daaronder verborgen? Wij weten het
nu: het oorlogsblad 1939! Straks wordt ook dat blad omgeslagen. Zal
het jaarcijfer 1940, dat dan te voorschijn komt, omkranst zijn met
vredepalm
„Beste, wenschen Bij de eerste jaarwisseling inden wereldoorlog wenschte Panorama
zijn lezers met deze plaat toe, dat hel krijgsbedrijf mocht worden vervangen door nij
verheid, dat de soldaat zijn uniform mocht uittrekken, om weer te gaan zaaien op den
vredigen akker, dat de kanonnen opgeborgen, de schepen weer veilig varen mochten
dat geen verken ners en lijken, maar rijpende vruchten de velden mochten dekken Moge
het naderende, nieuwe jaar dien Panorama-wensch. nu herhaald, in vervulling doen
gaan... wat in 1915 helaas niet het geval mocht zijn!
Een X ederlaiLilsche prentbriefkaart van 25 jaar ge
leden. De wacht aan de grens zucht: „Hoe lang nogf"
Teekening van Willy Sluiter. Met deze en de volgende
illustraties laten wij zien, hoe Nederlandsche en
buitenlandsche teekenaars vóór een kwarteeuw het
thema Kerstmis in oorlogstijd" behandelden. Té
veel helaas van hun. toenmalige gedachten is 'ok
heden toepasselijk
KeRrrMii
Vc vv« 0
