ft
5
De beroemde drukkerij van Aldus Mauritius te Venetië.
Een der eerste krantendrukpersen, waarbij men
12 uur noodig had om 500 stuks te drukken.
Eerste drukpers voor steendruk.
om: de één zegt, dat het denkbeeld om niet met
blokken, maar met losse letters te drukken op zich
zelf nog niets is, doch dat de groote moeilijkheid be
stond in het ma ken van die losse letters. Gutenberg
vond dus den boekdruk uit, want hij construeerde
een gietinstrument. Volgens de onderzoekingen van
mr. Enschedé zouden de boeken van Coster boven
dien gedrukt zijn met lage letters, die weinig uit
staken boven de eikenhouten omraming, waarin zij
voor het afdrukken werden bijeengevoegd, terwijl
daarentegen Gutenberg het staafje aan de letters heeft
aangebraoht, dat er ook nu nog aan bevestigd is.
Uiteraard heeft de kwestie Gutenberg-Coster nu
niet zoo erg veel belang, hoofdzaak blijft, dat de uit
vinding er is, maar de omstandigheid, dat de feiten
niet vaststaan en dat er nog steeds felle Costerianen
en Gutenbergianen bestaan, geeft het jubileum een
ingewikkeld karakter, floe dit ook zij, de boekdruk
kunst heeft haar groote verspreiding van Duitseh-
land uit gehad en de aan Coster toegeschreven frag
menten zijn slecht bewaard en vertoonen een
techniek, die ver beneden die van het werk van
Gutenberg uit 1448 (een kalenderblad) staat.
Het eenige waarschijnlijk volledig bewaarde
werkje is een klein abc-boekje (abecedarium),
dat uit een achttal paginaatjes bestaat. Ook
al nemen wij aan dat Coster daar de druk
ker van is, dan is de productie niet aanzien
lijk en vindt de groei van Duitschland uit
plaats. Eerst in 1483 zien we in Haarlem weer
een drukker optreden (Jacob Bellaert).
In Italië vond de jonge kunst 'n rijken
voedingsbodem en de schitterende renais-
sance-drukken van Jenson, Manutius,
d'Arighi, Blado en zoovele anderen mogen
nog immer als lichtende voorbeelden van
typografie worden beschouwd.
Ook Frankrijk in de 17e en 18e eeuw en
ons land brengen drukken van onverganke
lijke schoonheid. Letter, papier, illustratie en
band, alles had de volle aandacht van die
oude, volhardende drukkers en hun werk bleef
tot in onze dagen bewaard in zijn volle glorie.
.Mep behoeft slechts werken als de Polyglotten
bijbel van Plantijn, de groote atlas van Blaeu
of de kleine klassioken-uitgaafjes van Elsevier
te hebben gezien, om te beseffen dat die druk
kers onzen dank en eerbied ten volle hebben
verdiend.
De 19e eeuw gaf een geweldige omwente
ling op bijkans elk gebied. Sociale verhou
dingen, techniek, aesthetiek, kwaliteit van
het product, alles wijzigde zich. Helaas moet
gezegd wordenniet ten goede. Niet langer
was de drukker ook de geleerde, die naast het
lettergieten, zetten en drukken tevens de zorg
droeg voor de correctie en dikwijls het Latijn
en Griekseh beheer schte.
Nu dringt de vraag zich ophoe staat de typografie
hi onzen tijd? De techniek is sinds het begin der vorige
eeuw geweldig vooruitgegaanbleven 't lettergieten,
de papierfabricage en de drukpers tot dien practiseh
ongewijzigd, het uitvinden van de lettergietmachine,
zetmachine, snel- en rotatiepers, de langzeefpapier-
macliine, stereotypie, cheinigrafie en zoovele andere
technische hulpmiddelen veroorzaakten een ware
revolutie en ook in de boekbinderij verving de ma
chine een overgroot deel van het handwerk. De snel
heid werd duizelingwekkend en de oplagen kregen
een ongeëvenaarden omvang.
Zoo is de boekdrukkunst een teohnisch zoo vol
maakt proces geworden, dat men niet meer van hand
werk kan spreken, en konden de middeleeuwers in
onze moderne drukkerijen een kijkje nemen, dan zou
den ze ongeloovig het hoofd schudden als iemand hun
zou zeggen, dat we nog altijd volgens de Gutenberg-
Coster-methode drukken en nu bezig zijn te jubi-
leeren. En inderdaad: het lijkt in vele drukprocédé's
ook heel anders, doch men moet nog steeds beginnen
losse letters bij elkaar te voegen, machinaal of met de
hand, óp Costersohe of Gutenbergsche manier.
Reconstructie van Gutenberg's drukkerij in het Gutenberg-
museum- te Mainz.
