VERSTAND VAN VIOLEN
24
floor Henk. Ztcurl
Daar was ik weer in Napels; ik had er acht jaar
naar verlangd nu had ik mijn zin. Ik zat
weer in de omgeving, die ik als jong schildertje
zoo goed had gekend.
Toen ik de trattoria binnenkwam, 't cafeetje, waar
ik in mijn studietijd iederen dag had gegeten, viel
de gastvrije Angelo bijna om van verbazing. „Signor
Olandese!" Hij sloot me in zijn armen. „Wat ben
ik blij, dat ik u weer eens zie! Net of die tusschentijd
er niet geweest is." Het duurde geen minuut, of hij
stond bevelen uit te schreeuwen naar de keuken;
hij bestelde mijn liefste schotels, alsof ik er den
vorigen dag óók nog gegeten had, en korten tijd
daarna verdeelde ik mijn aandacht tusschen de
smakelijke spijzen en Angelo's opgewonden gepraat.
„U komt toch zeker niet weer om te studeeren,
niet? U hebt zeker een schep geld verdiend in
Holland?"
Ik glimlachte, omdat hij zoo ronduit sprak.
„Studeeren? Nee, dat was de bedoeling niet. Ik kom
alleen mijn oude vrienden nog eens opzoeken, want
ik heb ze nog niet kunnen vergeten. Tusschen twee
haakjes.ik zie uw vrouwtje niet.en Giovanni,
den kellner.
Rosetta? Die wordt een tikje oud om in de
keuken te staan. Te dik. En Giovanni heeft een beetje
spektakel gehad, al een heelen tijd geleden. Hij is
weggegaan ik weet niet waar naar toe."
„En hoe is 't met Andrea? Dien ouden heer wil ik
in ieder gevql uitschilderen, nu ik hier toch ben."
Een idee van vroeger was plotseling in me opgeleefd,
met overweldigende kracht. Ik voelde, dat ik 't nu
wel aankon, dat onderwerp, waarvan ik mijn meester
stuk had willen maken. Andrea, de blinde violist
Ik wou hem onsterfelijk maken, en tegelijk mijzelf.
Angelo liet me geen tijd om door te peinzen. „Had
u 't over Andrea? Wou u hem uitschilderen? Dan
zult u te laat zijn, signore."
„Te laat? Dat kan niet. Hoe ouder hij is, hoe beter.
Maar wacht. hij is toch niet dood, hoop ik?"
„O nee.Hij is weggegaan, al lang geleden. Ik
zal u 't een en ander over hem vertellen wie weet,
komt u hem hier of daar tegen. Ik mocht dien ouden
stakker wel. Arme kerel."
Hij trok zijn stoel dichterbij en ging met zachter
stem voort: „Weet u misschien nog Rocco van hier
naast, die die comestibleszaak had?"
„Ja, dien kan ik me nog heel goed herinneren."
't Was me of ik Rocco vóór me zag staan - een kor
ten, dikken, onverdraaglijken kwant. „Wat heeft die
met Andrea uit te staan?"
„Daar wou ik nu net óp komen, signore. Dat dikke
varken is rijk en gierig peuterig inhalig zelfs.
Iedereen heeft 't land aan hem. Hij staat maar
eeuwig die vette, ronde saucisse te aaien, en die bolle
kaasjes, of 't zijn kinderen waren. Nou, dat gulzige
porco verlangt er ook zoo naar, om Andrea weer eens
te zien. En als hij hem vond, was Andrea nog niet
gelukkig."
„Hoezoo? Ik wist wel, dat 't een ijselijke kerel was,
maar wat kan hij op dien ouden, blinden stakker
tegen hebben?"
„Daar kom ik direct aan," zei Angelo. Hij nam
een fikschen slok wijn, veegde met den rug van zijn
hand zijn mond af en ging voort: „Dien middag,
toen 't begonnen is, kwam Andrea bij Rocco den
winkel in wat hij nog nooit had gedaan. De oude
man deed erg nederig en vroeg excuus. hij wou
vragen, of Rocco hem een pleiziertje wou doen
of hij zijn viool voor hem wou bewaren tot den vol
genden morgen. Zijn neef uit Genua kwam een dagje
over, zei hij, en daar mocht hij mee uit rijden. En
hij was zoo secuur op zijn viool hij was bang, dat
er iets dón kwami
„Goed, geef maar hier," zei Rocco, en hij zette
de kist op een plank. De oude man dankte en zegende
hem duizendmaal en ging blij weg.
Dien avond laat, toen Rocco al wou sluiten en net
zijn smerige schort los stond te knoopen, kwam er
een sjieke meneer binnen, 't Was een vreemdeling,
zooals er hierboven haast niet komen un grand
signore, een buitenlandsche baron of zooiets. Hij
bocht een paar fijne, dure dingen, van dat buiten
landsche goed. Rocco was zoo trotsch als een pauw
hij had nog nooit zoo'n deftigen klant gehad, die zoo
deftig praatte, en terwijl hij de boodschappen inpakte,
zei de meneer: „U verkoopt violen ook, zie ik!"
„No, no, signore, ik heb er alleen maar een in be
waring, voor een kennis."
„O juist. Zou ik misschien even mogen kijken?
Ik stel buitengewoon veel belang in oude violen. Ik
heb net een pracht van een Cremona gekocht, bij
Cerruti, den vioolmaker hier verderop." Hij pakte de
viool van Rocco aan, maakte de kist open en bleef
met een open mond naar de viool staan kijken.
„Buitengewoon! 't Is haast niet tegeloovenstond
de fijne meneer te mompelen en hij nam de viool op
en bekeek haar nauwkeurig. „Van wien is dat instru
ment, zei u?" vroeg hij opeens.
„Van ehvan een vriend van me, signore."
„Waar woont die vriend waar kan ik hem berei
ken? Ik moet hem onmiddellijk spreken!" zei de
klant opgewonden.
„Neemt u niet kwalijk, 't spijt me, meneer, maar
ik wéét niet waar hij is. Als u tot morgenochtend wilt
wachtendan komt hij vast en zeker hier."
„Weet u zeker, dat hij morgen komt? Prachtig.
Dan kimt u me een groot pleizier doen. Laat hem
morgenavond precies om acht uur hier zijn. Ik
vertrek over een uur naar Rome maar ik zal
zorgen, dat ik op tijd terug ben. Die viool is een
prachtstuk.ik zou er ik weet niet hoeveel voor
over hebben. Hier hebt u mijn kaartje. zorgt u,
dat ik niet voor mets kom?"
„Zeker, meneer, zeker, ik zal zorgen dat hij er is.
Laat u dat maar gerust aan mij over."
Toen de klant wegging, bleef Rocco naar die oude
kale viool staan staren of hij droomde. Dat instru
ment was een kapitaal waard.en hij had 't al
jaren vlak voor zijn neus gehad voor 't grijpen
haast! Hij sloot de deur extra-goed en nam de
kostbare viool mee naar boven, naar zijn slaapkamer.
Hij bleef den heelen nacht heen en weer loopen en
hij keek maar steeds naar die viool. Wat hij van plan
was? Dat zult u direct hooren, signore.
Den volgenden morgen vroeg kwam Andrea terug
om zijn viool te halen. Rocco was ongeloofelijk
vriendelijk tegen hem. „Ik moet je toch eens iets
zeggen, Andrea," zei hij. „Geen mensch begrijpt me
ze denken allemaal, dat ik gierig ben en dat ik geen
hart heb. Misschien is 't wel zoo geweest, maar nu
ben ik anders. Ik heb Donderdag 't wonder van den
heiligen Januarius gezien, en toen heb ik een ingeving
gekregen. Ik moet goede werken doen, voor ik doodga,
dan zullen mijn vrienden meteen begrijpen, dat ik een
goed mensch ben. Jij bent de eerste, die 't onder
vinden zal, Andrea, wat een goedhartig mensch ik
eigenlijk ben. Als je duizend lire had, kon je jezelf
bedruipen, je ergens inkoopen bijvoorbeeld, en dan
was je niemand tot last. En nu heb ik gedacht: ik
moest je dat geld maar geven. Ik heb er den heelen
nacht over liggen denken. Hoe vind je 't, Andrea?"
„O, signore, ik weet niet wat ik zeggen moet! Hoe
kan een mensch zóó goed zijn! Maar hoe kan ik 't
u ooit vergelden?"
„Vergelden? Niemand hoeft 't me te vergelden,
dat ik een goed werk doe. Nee, nee.In ieder geval,
je hebt niets om me wat te vergelden. Of wacht
die oude viool van je. 't Is niet veel zaaks, maar die
zou ik dan wel graag willen bewaren bij wijze van
souvenir. Je hebt hem toch niet meer noodig, en voor
mij is 't altijd een bewijs, dat ik een goed werk heb
gedaan."
Maar Andrea wou zijn viool niet kwijt. „Nee,
signore, dat gaat niet," zei hij tegen Rocco. „Ik kan
u mijn viool niet afstaanda's al wat ik bezit
mijn eenige herinnering aan vroeger."
Rocco had een gevoel, of het fortuintje hem ont
ging; hij had niet gedacht, dat de oude man zoo
onwillig en koppig zou zijn. Hij werd er kriegel van
en begon tegen hem te schreeuwen: „Moet jij me
met je dwaze overgevoeligheid beletten, om een goede
daad te doen? Ik heb nu eenmaal zin in die viool.
Begrijp toch eens, man ik kan je zóó een makkelijk
leventje bezorgen!"
Andrea stond maar met zijn hoofd te schudden.
„Nee, al kon ik er ik weet niet wat voor krijgen.
ik wil hem niet kwijt. Geeft u hem nu alstublieft
maar gauw, dan zal ik u niet langer lastig vallen."
Rocco werd woedend. „Uilskuiken dat je bent,
ondankbare! Je bent zoo koppig als een muilezel. Ik
heb zin om dat ding op je hoofd aan stukken te slaan,
of om 't tóch te houden. Wat kun je er tegen doen?
Mijn ja is zoo goed als. jouw nee. Moet ik geweld
gebruiken om je goed te doen? Hier, stijfkop -
ik kan óók koppig zijnen hij gooide een dikke leeren
portefeuille met een smak op de toonbank. „Vijf
duizend lire. Ben je nu tevreden, armoedzaaier?"
Andrea stond even te kijken of hij geen tien kon
tellentoen kroop zijn hand langzaam naar de porte
feuille hij haalde er de bankbiljetten uit en stopte ze
gauw in zijn zak, en toen, zonder boe of bah te zeggen,
slofte hij den winkel uit."
Angelo zat peinzend zijn glas wijn rond te draaien.
„Andrea is niet meer teruggekomen. Geen mensch
heeft hem ooit weer gezien. Ik mis hem echt."
„En verder?" vroeg ik. „Rocco zal wel in zijn schik
zijn geweest hij heeft, zeker een aardigen duit
verdiend dien avond."
„In zijn schik? Even wachten, signore. 't Werd
een verschrikkelijk lange dag voor Rocco. Hij keek
om de twee minuten op zijn horloge, maar 't leek wel,
of de tijd stilstond. Toen de klok van de kerk beneden
acht uur sloeg, viel hij bijna flauwiedere slag klonk
hem als een kanonschot in de ooren. Dat was zijn
geluksuur. Alleen moest hij nog eventjes geduld
hebben. Die sjieke meneer was er nog riiet. Heel
even kwam de ontzettende angst in hem op, dat er
een ongeluk gebeurd zou zijn misschien was die
meneer wel ernstig gewond, of dood.... Weer
hoorde hij de zware slagen van de groote klok door
de stille lucht.negen uur. Nu ging de tijd hard,
de minuten verdrongen elkaar. Tien uur. de
slagen klonken hem in de ooren, of er voor zijn
begrafenis werd geluid
Ik stelde me voor, dat ik Rocco was, en zoo zat
te wachten. „Wat een marteling! Zeg eens gauw,
Angelo - wanneer kwam die meneer eindelijk?"
„Wanneer hij kwam? Signore mio! Nooit!
Toen de klok van de kathedraal tien uur sloeg,
sprong Rocco op als een waanzinnige, hij greep de
viool, en zoo dik als hij is, holde hij 't heele eind naar
den winkel van Cerutti. Die was al dicht, maar hij
bonkte en schopte tegen de deur tot de oude viool
maker zijn hoofd uit 'n raam stak en riep, dat hij
weg moest gaan, anders schreeuwde hij om de politie.
Maar Rocco riep: „"Kom beneden, kom eens gauw
beneden ik ben 't, Rocco!"
„Waarom kom je me in 't holst van den nacht
lastig vallen? Ik heb slaap!" Maar zoo goed was
Cerutti niet, of hij moest beneden komen en hem
binnenlaten.
En toen vroeg Rocco zenuwachtig: „Is die rijke
meneer hier?"
„Welke rijke meneer? Je bent toch niet gek gewor
den?"
„Die rijke heer uit Rome, die gisteren zoo'n
mooie Cremona-viool van je gekocht heeft hier,
deze!" Hij haalde het kaartje van den sjieken
meneer uit zijn zak.
„Man, je raaskalt! Welke Cremona? Ik ken nie
mand, die zoo heeten er is hier vanavond geen
mensch geweest. Ik sluit vroeg."
„Zoo. Vertel me dan maar eens wat is dit?"
Rocco duwde Cerutti de viool van Andrea in zijn
handen. „Kijk!"
„Dat? Dat is een doodgewoon goedkoop viooltje."
„Nee, kijk nu eens goed! 't Is een kostbaar
stuk."
Cerutti bekeek het instrument vluchtig. „Kostbaar
stuk -klets!"
„Heusch, Cerutti!" De stem van Rocco klonk
angstig. „Ze is een kapitaal waard!"
„Hoor eens, Rocco je moet niet zooveel wijn
drinken laat in den avond. Houd nu maar op met je
gewauwel. Pak in dat ding en ga weg. 't Is een
fabrieksriool, zie je dat niet? Zoo maken zé ze in
Duitschland bij duizenden voor den export. Ze
kosten hier in Italië zevenhonderd lire 't dozijn. Ze
worden met de machine gemaakt, 't Zijn dingen voor
straatmuzikantendie ouwe Andrea, die vaak bij jou
voor de deur staat, heeft er ook zoo een. En ga nu
alsjeblieft weg, ik wil naar bed." Hij duwde Rocco
den winkel uit en sloeg de deur achter hem dicht.
Daar stond Rocco op straat, en hij bleef een heelen
tijd staan, en toen strompelde hij weg, zonder te
kijken waar hij liep.
Dat is de heele geschiedenis, signore. Behalve dat
Rocco de viool nog steeds heeft. Misschien vindt hij
't een prettige herinnering aan de groote weldaad,
die hij Andrea bewezen heeft, of misschien kan hij
nog maar niet gelooven, dat hij eens een keertje niét
leep is geweest. Ik weet 't niet." Angelo haalde zijn
schouders op. „Ik denk niet, dat we Andrea nog ooit
terug zullen zien. Er zijn hier trouwens rare lui genoeg
op den heuvel, signore interessante typen genoeg
om te schilderen. Ik ben blij, dat u cr weer bent."
