DE NEDERLANDEN
IN HET BOURGONDISCHE RIJK
De gang naar den eenheidsstaat
6
Een kinderhuwelijk uit staatkundige berekening. Een tragische figuur uit onze geschiedenis is Jacoba van Beieren,
wier leven geheel werd beheerscht door de politiek. Als kind reeds werd zij in den echt verbonden met den Fransehen-
troonopvolger Jan van Touraine. Als deze jongeman onder nooit geheel opgehelderde omstandigheden sterft, is Jacoba
op zeventienjarigen leeftijd reeds weduwe.
Onze lezers herinneren zich stellig de artikelenserie
„Ons land en zijn historie", waarin de vroegste geschie
denis der Nederlanden werd behandeld. Thans zetten
wij deze reeks voort'met eenige artikelengeschreven door
dr. J. C. H. de Paler, die zich reeds in vele publicaties
een uiterst deskundig kenner onzer historie toonde. De
schrijver behandelt voor ons de voorgeschiedenis en het
verloop van den tachtigjarigen oorlog, een roemvolle
periode, die haar afsluiting vond in den vrede
Munster in 1648.
van
yM Is een zware orgeltoon klinkt door
1 de geschiedenis van ons land in
de latere middeleeuwen de naam
Bourgondië. Wij kunnen de wor-
M ding van den Nederlandse,iien
staat nimmer begrijpen zonder
hei verband aan te geven met dit verre Fransche
gebied, waar nog heden ten dage de steenen spreken
van vergane glorie.
Bourgondië! En wij denken aan het museum in
Dijon met de prachtige graftomben van Philips
den Stouten en Jan zonder Vrees, aan den zeskan-
tigen profetenput van Claus Sluter met de monu
mentale koppenaan Beaune met 't hospitaal van
den kanselier Nicolaas Rolin, waarin Het Laatste
Oordeel van Rogier van der Weyden de verbinding
met de Nederlanden als tastbaar belichaamt; aan
schitterende optochten en pralende festijnen, als rijk
uitgedoste edelen en edelvrouwen de groteske kunst
stukken bewonderen der middeleeuwsche pastei
bakkers, die er niet tegen opzien een kasteel te bou
wen, waarin een orkest van veer
tien man plaatsruimte vindt, en
waarbij de vleezen worden opge
diend in dertig tweemasters van
zeven voet lang; aan feestende
burgers, die zich op de markt ver
dringen om wijnspuitende. fontei
nen; aan al de felheid en uitbun
digheid, die liet, herfsttij der mid
deleeuwen kenmerkt.
Bourgondië! Maar wij denken
ook aan strijd en ondergang van
zelfstandige Nederlandsche gewes
ten, die worden gebracht- onder
den schepter van 'n Fransch lieer-
schershuis. Wij zien voor ons op
rijzen de trotsche figuren van
Philips den Goeden en Karei den
Stouten, maar wij liooren ook den
herfstwind, die klaagt door de
ruïne van Teilingen, waar eens
Jacoba van Beieren, gebroken door smart en ver
bittering, op 36-jarigen leeftijd wegstierf aan tering.
Het is een eeuw vol verwarring. Namen en leuzen
worden opgeheven, waaraan de hedendaagsclie
geschiedkundige tevergeefs vast omlijnde doelstel
lingen tracht te verbinden. Hoeken en Kabeljauwen
in Holland en Zeeland, Lichtenbergers en Lokhorsten
in het bisdom Utrecht, Hekerens en Bronkhorsten
in het hertogdom Gelre, Scliieringers en Vetkoopers
in Friesland, bestrijden elkaar in bloedige veeten
Over de grenzen der gewesten helpen of bevechten
zij elkaar. Schots en scheef liggen de lijnen dooreen
en zoo verward is het beeld, dat alleen een uitvoerige
beschrijving er eenig idee van kan geven. Wij moeten
daarom volstaan met er een enkele figuur uit te
lichten.
Jacoba van Beieren
Vol romantiek is de levensloop van vrouwe Jacoba.
De politiek helieersclit, haar leven van de wieg tot
het graf. Zij is het eenige kind uit liet
huwelijk van Willem VI, den graaf van
Holland, Zeeland en Henegouwen uit het
Beiersche huis, met Margaretha, de zus
ter van den Bourgondischen hertog Jan
zonder Vrees. Een speelbal wordt zij
aanstonds in de hand van den machtigen
Bourgondiër, die haar moeder geheel
onder zijn invloed heeft. Zij wordt uit
gehuwelijkt aan Jan van Touraine,
den Franseken kroonprins, om daardoor
de Bourgondische partij aan het Fransche
hof te versterken. In 1416 huwt zij hem,
maar nog geen jaar later staat zij hij zijn
lijkbaar. Het gerucht gaat, dat hij is
vergiftigd door de tegenpartij. Een paar
maanden later sterft haar vader en als
17-jarige weduwe, wordt Jacoba gehuldigd
in haar graafschappen.
Een nieuw huwelijk komt weldra tot
stand met haar neef Jan IV van Brabant.
Het is weer de Bourgondiër, die er de
hand in heeft. Jan IV is een zoon van
zijn broer Anton, die in 1415 gesneuveld
is, en door deze echtverbintenis zullen
Brabant en Jacoba's landen één staten-
groep vormen, die bij kinderloos overlij
den aan Bourgondië zal komen. Het
is een huwelijk tusschen neef en nicht
en dus in een door de Kerk verboden
graad, maar men weet er dispensatie
van den paus voor te verkrijgen. Even
later wordt op verzoek van den Duit-
scken keizer Sigismund de dispensatie
wel ingetrokken, maar het is voor de
Bourgondiërs geen bezwaar, om de trouw
partij tocli te laten doorgaan. Sigismund
is daarover verontwaardigd en hij beleent
Jacoba's oom Jan van Beieren, den elect
van Luik. die zich niet tot priester wilde
la ten wijden en daardoor niet tot bisschop
van dit bisdom kon worden benoemd,
met Jacoba's graafschappen. Een oorlog
in Holland is liet gevolg, maar Jan
zonder Vrees zendt zijn zoon Philips den
Goeden naar de strijdende partijen, die
in 1419 't verdrag van Woudrichem tot
stand brengt, waarbij Jan van Beieren
tot Jacoba's erfgenaam wordt verklaard,
als deze kinderloos sterft. Vijf jaar lang
zal hij met Jan IV samen de regeering
in de graafschappen voeren, maar reeds in het
volgende jaar verpandt de Brabander hem voor
twaalf jaar Holland en Zeeland.
Het verdrag is gesloten buiten medeweten van
Jacoba en de verhouding tusschen de echtelieden
wordt er niet beter op. Jan is een zwak man, die met
kleinzielige plagerijen Jacoba's leven verbittert.
Deze laat het zich niet langer welgevallen. Zij is nu
tot vrouw gerijpt en een persoonlijkheid, die weet,
wat ze wil. Opeens verbreekt zij den band. Op grond
van de ingetrokken dispensatie beschouwt zij haar
huwelijk als ontbonden. Een oorlogsverklaring, niet,
alleen aan Jan van Brabant, maar ook aan Jan van
Bit restte in 1870 nog van het slot Teilingen, waar
de ongelukkige Jacoba stierf. Het slot is sindsdien
nog meer vervallen.
