DE BURGERLIJKE STAAR
OAZER VOOR V A REIS E A
Een tocht door een onzer Rij ksarchieven
Een luchtbel
e.n gedeeltelij
Do ar go
komen
Zoo et ito n de eeuwenoude banden in onze archieven verzameldIn elke provinciehoofdstad kunt u deze
verzamelingen vinden, slechts enkele groote steden hebben een eigen archief, waarin de archivalia worden
bewaard. Commies (I. van Es aan 't werk in de notarieele boeken van 7 archief der provincie Noord-Holland.
Nu alom in den lande de belangstelling voor het voorgeslacht is toegenomen en velen
zich bezighouden met een onderzoek naar hun afstamming, hebben wij voor onze
lezers eens een bezoek gebracht aan een der Rijksarchieven, die men in alle hoofd
steden onzer provincies vindt. Wij kozen het archief te Haarlem, dat onder leiding staat
van drs. R. D. Baart de la Faille. Men bewaart daar een schat van oude kaarten, gravures,
gerechtelijke archivalia en notarisboeken. Doch ons bezoek gold in hoofdzaak de oude
registers, waarin alles staat opgeteekend, wat in de eerste plaats van belang is voor
den stamboomvorscher.
Boekbinder Koegler is bezig met de restauratie van
een owl kaartenboek, een werk, dat groot vakman
schap en geduld vereischt.
den voor schout en schepenen, die daarvan boek
hielden. Overlijdensregisters kende men slechts als
de overheid een impost", een belasting op het,
begraven hief. Aanteekening van begraven werd
gehouden door den doodgraver, 't, was tegelijk zijn
afrekening aan de kerkmeesters. Erg goed konden
de meeste doodgravers niet met de pen overweg en
bovendien duidden ze de overledenen vaak voor het
gemak met de gebruikelijke bijnamen aan. Zoo kunt
u in 't begraafboek van West-Zaandam 'n „Guertje
Deventerkoeck" opgeteekend vinden, een „Jan met
de Kneevels" en een „Orelis Anthonisz anders ge-
naemt moddighe Ceesje". Allemaal lieden, die bij
hun geboorte stellig niet zoo zijn ingeschreven.
Op 6 Januari 1811 kwam er echter een groote ver
andering. Op dien datum werd bij keizerlijk decreet
door Napoleon de burgerlijke stand ingevoerd. De
oude boeken der kerken en
schepenrechtbanken gin
gen over naar het Rijk en
de registratie van geboorte,
doop en overlijden werd
voortaan aan de gemeenten
opgedragen. Nu kwam er
eenheid en ook waren de
nieuwe registers veel volle
diger. Ze werden van den
beginne in tweevoud aange
legd, zooals ook thans nog
geschiedt. Een exemplaar
der registers blijft bij de
gemeentebesturen berus
ten, 't duplicaat gaat naar
de arrondissementsrecht
bank. Maar op de rechtban
ken heeft men al genoeg
papier te bewaren en zoo
kon het gebeuren, dat, nog
niet zoo lang geleden, de
duplicaat-registers over het
tijdvak 1811-1842 naar de
Rijksarchieven der pro
vincies verhuisden, waar ze thans staan opgeborgen
naast hun voorgangers, de kerkelijke doop- en
trouwboeken.
Al gauw kregen de stamboomvorschers daar den
neus van en ze maakten een dankbaar gebruik van
deze aanwinst.Want denk u in de burgerlijke stands-
registers zijn voorzien van alphabetische klappers,
zoodat vi in enkele minuten kunt nazien, wat er met
uw lreele familie gedurende het tijdvak 1811-1842 in
een bepaalde plaats gebeurde. Bovendien zijn bij de
huwelijksregisters de oorspronkelijke bijlagen ook
meegezonden, zoodat u van elk bruidspaar uittrek
sels uit liet geboorteregister en andere extracten aan -
treft, die het onderzoek naar 't voorgeslacht ten
zeerste vergemakkelijken. En dan vindt u meestal
nog een merkwaardig document! In de jaren na 't
herstel van onze onafhankelijkheid kon de bruide
gom slechts huwen, als hij voldaan had aan de wet
op de nationale militie. Een bewijs daarvan moest
worden overgelegd en omdat het een militair papier
was, bevatte het tevens een signalement. Welnu, als
u thans in onze archieven de papieren nasnuffelt,
kunt u zien dat uw overgrootvader, toen hij zijn
dienstplicht vervulde, één el, zeven palmen en zooveel
duim lang was, dat zijn oogen „ligt-blauw" waren,
dat hij een grooten neus had en dat zijn kin als „ordi
nair!' geregistreerd werd, waarmede dan bedoeld
wordt Rat aan die kin niets buitengewoons te ont
dekken viel!
kunt u bew'
Deze zak
Daarv< ór gii
eens iuhet I
vindt i in li
liugen Stijn
boezen ing
ten 8 mrer
covien Piete
6 Moslowiti
komen en li
bij een smid:
Amstej iaffi
was aapgekc
kleed j ti Sai
op d' Admii
Werk van een pen-virtuoos kunstig i
h"t grafboek ran Nieuwer- A mui
Soms is het
dan weer ine
fraai en kun
den, dan is i
was het paroi
pen zwieren,
meer geëven
die u Panda
De boeken zijn niet alle even oud, het spreekt
vanzelf dat er bij kerkbranden e.d. veel ver
loren ging. Moet u uw voorgeslacht in de stad
Hoorn zoeken, dan hoeft u niet te klagen, een dei-
trouwboeken gaat tot het jaar 1582 terug, de doopen
zijn sinds 1579 geregistreerd. Maar komt n in Hilver
sum terecht, dan ziet het er leelijk uit voor uw stam
boom het oudste
register dateert er
van 1766. Gemid
deld mag men ech»
ter aannemen, dat
u tot ongeveer
1675 uw gegevens
uit de archivalia
kunt putten. Maar
eer ,u zoover komt,
zult u zich eerst
moeten oefenen in
het lezen van het
oude schrift. Kijkt
u maar eens naar
het fragment van
een doopboek, op
deze bladzijden.
De rijksarchivaris
in de provincie
Noord - Holland,drs.
K. D. Baart de la
Faille, in zijii werk
kamer.
De oude registers bieden trouwens nog meer moei-
lijkheden. Met de spelling der namen werd vaak op de
wonderlijkste wijze omgesprongen, achternamen,
voor zoover men die droeg, wisselden soms willekeu
rig en werden dikwijls weggelaten. En dan kost het
veel zoekwerk om uit te maken dat ('laes Jurriaensz
de Wolweever, die in 1683 trouwt, dezelfde is als
Nicolaas de Rijg-
lijfmaaker, die zes
enveertig jaar later
in het begraafboek
voorkomt.
Geboorte-aangifte
kende men in vroe
ger eeuwen niet,
slechts de doop
werd opgeteekend
in de hoeken der
kerkelijke gemeen
ten. De huwelijks
voltrekking werd
eveneens kerkelijk
geregistreerd. Ten
minste, als bruid
en bruidegom bei
den lidmaat van de
G roo te K erk d us
Nederduitsch Her
vormd waren. Le
den van andere
gezindten trouw-
