nm
4
1. Terschelling: Boschplaat en Noordsvaarder. 2. Meeuwen
duinen Vlieland. 5. Texelde Mnyen en Slufter, de Geul
en Westerduinen. 4. Oude Venen, Princehof. 5. Harensche
wildernis. 6. Noordlaarder bosch. 7. Zeijer veld. 8. Foch-
teloo. 9; Lièfstinghsbroek. 10. Heideplasjes enz. Staatsbosch-
beheer. 11. Balinger en Mantinger zond. 12. Dwingelooschu
heide. 13. Lindevallei. 14. Bijster bosch. 15. Mirdtuner Klif.
16. Groote Otter's Kooi, eendenkooi Wanneperveen. 17.
Vennen Eerde. 18. Molenven. 19. Friezenberg. 20. Buurser
zand. 21. De Dellen. 22. Hulshorster zond. 23. Leuvenum-
sche bosch. 24. Kootwijker zand en Gerritsflesch. 25. Na
tionale Park Veluwezoom-Imbosch. 26. De Hooge Veluwe.
27. Warnsborn, Mariëndaal, Wölfheze en de Duno. 28. Lo-
chemsche beig. 29. Korenburger veen. 30. Loohuis Aalten.
31. Gooische Natuurreservaat. 32. Bosschen Maartensdijk.
Bidderoord. 33. Over-Holland. 34. Leersumsche veld. 35.
Schoorlsche duinen. 36. De Beer. 37. Voorne's duin. 38.
Perkouwsche eendenkooi. 39. Loonscho duinen. 40. Ubbergen.
41. Mookcrheide. 42. Oisterwijksohe vennen. 43. Cortierheide.
44. Carum-groeiplants. 45. Carboongroeve. 46. Voortrappen
(boomen).
Gooische Natuurreservaat met 1800 ha, maar ver
reweg het grootste aantal is veel kleiner, de meeste
zijn zelfs beneden de 500 ha.
Met elkaar, over ons land verspreid, vormen deze
groote en kleine schatkamers der Nederlandsohe
natuur een oppervlakte van ongeveer 40.000 ha,
waarbij dan ook gerekend wordt een aantal heel
mooie bosschen, die om hun schoonheid in stand
worden gehouden, ofschoon zij niet den naam van
natuurmonument dragen. Dat is dus nog niet de
oppervlakte van den Noordoostpolder in het IJsel-
nieer, welke thans wordt drooggelegd.
Elke provincie bezit natuurmonum enten, met
olkaa.r zijn er al haast een paar honderd, maar wij
landschap en voorts voor zijn aankleeding
van belang is, voor bescherming in aan
merking komtrDm alles wat wij buiten mooi
vinden of wetenswaardig, te beschermen,
is te veel geëischt, wij moeten immers onzen
bodem ook voor zooveel andere doeleinden
gebruiken, voor landbouwproduct n, wo
ningen, wegen, fabrieken enz., maar wel
moet voor het volk, dat na gedanen arbeid
recht heeft op ontspanning in de natuur,
het voornaamste natuurschoon behouden
blijven.
Zooals wij nog nader zullen zien, is in
enkele provincies, Gelderland en Utrecht
vooral, voorts in de duinstreek, op de eilan
den, in het Gooi, ook in Midden-Brabant,
een zeer groot gedeelte voor het publiek
blijvend behouden, want buiten de zooge
naamde officieele natuurmonumenten is er
nog heel wat natuurruimte meer, welke ons
op een of andere wijze ter beschikking staat.
Als een gordel van groen liggen daar over de
Utrechtsche heuvelrij, langs den binnen-
duinrand, en aan de Yecht, aan den Velu-
wezoom, in den Achterhoek en in Twente,
de tientallen landgoederen, waarvan som
mige drie en vier eeuwen oud zijn som
mige kasteelparken en -bosschen zijn nog
onder en van al deze landgoederen met
liun schilderachtige zware boomen, water
partijen en gazons staan nu eenige honder
den open voor het Nederlandsche publiek,
zij het dan meestal tegen een geringe ver
goeding voor de toegangsbewijzen. In nog
geen halve eeuw zijn deze grootsche resul
taten bereikt. De pioniers nu, die deze schat
kamers voor ons allen behouden hebben,
waren warme natuurvrienden, die 't grootste
levensgeluk, dat in den omgang met de na
tuur gelegen is, hadden leeren waardeeren.
Musea waren opgericht, schilderijen vonden
er een plaats, maar was de natuur niet zelf
een overvloed van levende schilderijen, wat voor
wonderen zag en hoorde men daar niet?
Vormde de beroemde lepelaar van 't Naardermeer
niet een kostelijk beeld in deze weelderige moeras-
v> ereld, was het niet het behoud waard?
En zoo gaat het steeds verder. Wie eenmaal geleerd
heeft om buiten met aandacht voor bloemen- en
dierenleven, voor de algemeene schoonheid, rond te
kijken, voelt zich met deze natuur verbonden, hij
wil haar voot zijn levensvreugde behouden. Zoo werd
in het begin dezer eeuw door mannen als dr. Jac. P.
Thijsse, dï. J. Th. Oudemans en mr. P. G- van
Tienhoven de Yereemging tot Be
houd van Natuurmonumenten in
Nederland opgericht en tot groote
ontwikkeling gebracht, in de pro
vincies volgden afzonderlijke ver-
eenigingen.
Het Staatsboschbeheer onder
leiding van den heer Van Dissel
volgde het goede voorbeeld en
stichtte op zyn terreinen natuur
monumenten, voorts waren nog af
zonderlijke stichtingen actief. Wij
hopen daarvan meer te vertellen.
Natuurlijk, men mag niet ver-
Nabij II arusbom, bezitting van Het Geldt rsch LmJsMap.
langen, dat 'n natuurmonument voor iedereen even
groote beteekenis heeft. Maar wanneer het maar aan
zuiver levensgeluk ten goede komt, dat is de hoofd
zaak. De een is tevreden, wanneer hij zich met de
zijnen kan neervlijen op het mos onder de zaclitrui-
schende dennen, of zich kan laten zonnen in het
stuifzand van duinen en stranden 't is zoo heer
lijk om zoo zoetjes aan in deze sfeer van gewijde rust
en zuiverheid weg te sluimeren in vergetelheid, ver
van zyn zorgen een ander zoekt zyn vreugde
in het bespieden van wilde vogels, van vlinders
en bijen, of in het bestudeeren van de planten.
Vooral voor de kinderen zijn de verpoozingsland-
scliappen als h Oisterwijksche vennengebied, de
nationale parken van de Veluwe, waardevolle terrei
nen, hier kunnen hun oogen geopend worden voor
de wonderen der natuur. En laten wij ook de jongens
en ouderen tegenwoordig ook de meisjes en vrou
wen niet vergeten, die him zwerflust in de natuur
bevredigen, voor hen zijn de natuurmonumenten
onmisbaar geworden. Zy maken de jeugd gehecht
aan eigen land.
In enkele artikelen hopen wy nu den lezers in de
belangrijkste natuurmonumenten tot gids te dienen
en hen er zoodoende-toe op te wekken enkele er van
te bezoeken.
Lepelaars in het moeras.
kunnen al die kleine terreintjës, heide
plasjes en veentjes in Drente, Brabant
en Limburg, niet noemen: zooals het
kaartje aantoont, werd een keuze ge
daan. De verscheidenheid is overigens
groot genoeg, er behooren bosschen en
heiden tóe, landgoederen, moerassen,
plassen, stuifzanden, duinen en strand
vlakten, venen en vennetjes, vogelbroed
plaatsen en planten-„asyls", ja, zelfs
zwerfsteenen en oude boomen. Terecht
gaat men van het standpunt uit, dat
alles, wat voor den opbouw van ons
De Kompggnieberg in het Nationale ParJc
De Hooge Vehme.
Foto's: eigen opnamen (4),
F- Koster (2), A. Bernatzik (1).
Tt*,-'
