1. „Het Oerd" op Ame
land. 2. De „Bosch
plaat", „Koegelwieck"
on de„Noordsvaarder"
op Terschelling. 3.Vlie
land. 4. Texel. 5. Huis
duinen. fi. Schoorlsdhc
duinen. 7. Zijpe. 8.
Heiloiir bond). II Ber
ber bosch. 10. P.W.N.-
terreinen. 11. Arast.
Waterlei dinfftopreinon.
12. Noordwijk. 13. De
Heer. 14. Voorne. 1.4.
Walcheren.
Aan „It Fryske
Gea" zijn do na
tuurvriend en veel
verplicht.
Op „Ameland"
zorgde de vereeni-
ging er voor, dat
„Het Oerd" in stand blijft, de mooie duinflora en
vogelwereld behouden zoo een veilig heem. Verder
is deze vereeniging zeer actief geweest aan de land
zijde der Friesehe Waddenzee, en de aan kust van
liet IJselmeer. Men weet, dat zich aan de Friesehe
noord- en westkust veel buitendijksch land bevindt,
dat door de vogels zeer gezocht wordt als broedter-
rein en overwinteringsgebied, hot laatste vooral door
trekwild in do maanden van de openstelling der jacht,'
ganzen en eenden. Er broeden graag de prachtige
bonte kluten, weidevogels van velerlei kleur, viscli-
diefjes. Duizenden hectaren van dit land zijn nu
door „It Pryske Gea" gepacht en als waterwild -
reservaat gepromoveerd, hier kan men dus een goed
beeld krijgen van de rijke vogelwereld van onze Wad
denzee.
Wij steken het zoute water over om de terreinen,
die als zuiver natuurreservaat zijn te beschouwen,
op Terschelling, Vlieland en Texel te leeren kennen.
Dat wordt een verrassende tocht, want wij ontdekken
hier duizenden hectaren natuurmonument: ruim
4000 ha van de oostelijke punt van Terschelling is
veilig, de groote Boschplaat, duinen en strandvlak
ten, een „oneindig" zwerfgebied. Verder zijn er de
„Koegelwieck" en de „Noordsvaarder", de eerste
in het midden, de tweede in het uiterste westen, met
nog 'n klein lieideduin samen 700 ha. De flora is
bijzonderwaardevol. 't Zijn sfurrfsnatuurmonumenten,
in beheer hij het Staatsboschbeheer, welke dienst er
uitgebreide boschaanplantingen heeft verricht, even
als elders in de duinen. Op Vlieland vinden wij ook
een paar staatsnatuurreservaten, samen 650 ha
hier broedt de eidereend! en dan gaan wij naar
Texel, dat pronkjuweel van een Noordzee-eiland.
Bijna alle duin is staatsbezit, en hiervan is weer
1600 ha natuurmonument. Natuurmonumenten, die
tot de schoonste van heel Europa belioorende idyl
lische duinmeren van de Muyen, met lepelaars en
geoorde futen, en aan de oevers zeer merkwaardige
planten. In het zuiden ligt de Geul, eertijds ook een
meer, thans een rietmoeras, doch in botanisch op
zicht lieêl merkwaardig. Verder zijndegroote dennen-
bekend geworden door zijn vogels,
en zoo hebben de Vereeniging tot
Behoud van Natuurmonumenten
on de Ned. Vereeniging tot Bescher
ming van Vogels veel gedaan om
broedterreinen in stand te houden,
die befaamd zijn geworden om hun
aantallen vogels. Bekend werden
Waalenburg, de Potten, het com
plex Dijkhuizen met Tliijsse's Pien-
wicd en Burdet's Hop, verder de
Bol in het noorden. De buiten-
dijkscho gronden van polder Een
dracht werden door de genoemde
vereenigingen gepacht om ze als
waterwiklroservaat in stand te
houden. Onvergetelijk is een bezoek
aan deze schorren in den voor
zomertijd, wanneer er duizenden
groote sterns en honderden kluten
broeden.
Texel geeft op kleino schaal alle
schoonheid van Neerlands duin
landschap weer behalve dan
wat betreft die van oude buitens
van den binnenduinrand. Op kleine
schaal, doch de hoedanigheid is niet
te overtreffen. Schitterende resul
taten dus van de natuurbescher
ming op de eilanden. Hoe is het op
den „vasten wal"?
De „vaste wal" is, het zij met eenige overdrijving
gezegd, als één groot nationaal park te beschouwen.
Dat is geen natuurmonument in den strikten
zin van het woord, maar het grootste deel is toch voor
het publiek toegankelijk, dat natuurlijk zekere
beperkingen in acht moet nemen ter wille van hoogere
belangen, zooals bijv. de drinkwatervoorziening,
de bebosschingen e.fi. De vrijheid, die het publiek
bijvoorbeeld in een terrein bij Huisduinen geniet, zou
niet overal kunnen worden geduld.
In normale tijden nu is het grootste gedeelte van
de smalle duinenrij Huisdumen-Callantsoog vrij
voor het publiek, Dan komt een breed gedeelte
met het beroemde Zwanewater, ook al een broed
plaats van lepelaars, particulier bezit en niet toe
gankelijk, maar ten zuiden grenst daaraan het Staats
boschbeheer met de boschwachterij Schoorl-Petten,
dat zijn de Korfwaterduinen. Dicht hierbij ligt een
bosch van „Het Noord-Hollandsch Landschap", in
den polder Zijpe, het bosch „Wildrijk", waar de
grootste weelde van wilde hyacinten in heel Neder
land groeit en de nachtegaal zingt, 't Ligt dicht bij
Maartensvlotbrug. Verder naar het zuiden ligt het
Heiloër bosch van „Natuurmonumenten".
Ten zuiden van de Ilondsbóssclie Zeewering begint
alweer het Staatsboschbeheer, dat in de duinen van
Schoorl een aantal natuurreservaten heeft gesticht,
bijna 200 ha groot. Bij Bergen vinden wij hot Berger
bosch, 'n heel mooi binnenduinbosch. Voorts komen
wij dan bjj Egmond al heel spoedig op het 4000 ha
grppte recreatiegebied van liet P.W.N.
(Provinciaal Waterleidingbedrijf), dat tot
Wijk aan Zee gaat. Om de monding van liet
Noordzeekanaal is veel bedorven, wat
grootendeels onvermijdelijk was; ten zui
den beginnen dan de breede Zuid-Ken-
nemerlandsche duinen, welker bestemming
eerlang liaar beslag zal krijgen er is
goede hoop, dat ongeveer 2000 ha staats
bezit wordt, waar het publiek vrij toegang
zal krijgen. De oude landgoederen Water-
Het Berger bosch is een fraai
nendu inbosch.
In de sluifduinen tussehen
en Haamstede.
land,Beeekensteyn,
Elswoud en al die
andere verder naar
het zuiden worden
angstvallig door
natuurbeschermers
bewaakt.
Verder zuidwaarts
volgen dan de dui
nen van het Am-
sterdamscheW ater -
leidingbedrijf, de
boschwachterij
Noordwijk van het
Staatsboschbeheer
bij de grens vanN.- en Z.-Holland begint het aan
trekkelijke rijwielpad naar Den Haag van de Leid-
sche en Haagsche Waterleiding: weliswaar geen onge
repte duinen, doch tevens recreatiegebied. Ten Z. van
Scheveningen is ook veel vrijheid gelaten, en dan ko
men wij ten slotte bij het natuurmonument De Beer,
waar de eischen van toelating strenger zijn. Het is
ongeveer 1000 ha groot, een buitengewoon fraai com
plex. Voor algemeene recreatie komt dan in het bij
zonder Voome's Duin in aanmerking, bijna 750 ha,
eigendom van „Natuurmonumenten", evenals het
Meertje van Rockanje. Van al die mooie terreinen
zou veel te zeggen zijn, doch wij moeten ons beperken.
In Zeeland blijft nog wel iets te doen over, hoewel
lang niet alle duinen gesloten zijnin Zeeuwsch-Vlaan
deren is het beter, doch deze duinen zijn te veel „ge
commercialiseerd", waar weer het behoud van het
Zwin tegenover staat. De slikken en schorren ter weers
zijden van den dam Zuid-Beveland-Walcheren kun
nen voorts als waterwildreservaat worden beschouwd.
Men telle nu alle min of meer beschermde, voorliet
publiek opengestelde duinterreinen eens op, onge
twijfeld zal de conclusie luiden, dat liet duinland
schap als een nationaal park kan worden beschouwd.
Zelfs is er ongeveer 10.000 ha als officieel natuur
reservaat veilig! Voorgoed!
Bij het haventje van De Cocksdorp
op Texel.
bosschen tevens als recreatiegebied te
beschouwen, het publiek mag er vrij
wandelen de natuurmonumenten
zijn alleen in den broedtijd niet voor
het publiek toegankelijk.
Dat is nog niet allesTexel is vooral
Panorama van West-Terschelling met
den bekenden vuurtoren Brandaris.
Foto's: eigen opiiameu (5), van Agtmaal (2).
Borgmeyer (1).