De Neaerlandsche schilderkunst
in den loop der eeuwen
III. De ontwikkeling van Let groepsportret
HET CORPORAALSCHAP VAN KAPITEIN P1ETER SCHOUT JACOBSZ werd in 1610, als 't eerste in de reeks, door Frans JIals geschilderd. De welgedane heeren,
die jwist met met dertien aan tafel zitten, werden in 'n zwaar gamma van zwart, rood en olijfgroen geschilderd met 'n toets, die reeds helt naar 't luchtige en zwierige.
De portretschilders van het groepsverbandhet
schuttersstuk, het regenten en anatomiestuk
Waar de Kerk in de zeventiende eeuw in Holland geen opdrachten meer
gaf, en het sieren van paleizen in dienst van den vorst de Holland-
sche begaafdheid, in den tijd van Frederik Hendrik en in dien van
den stadhouder-koning, niet ligt, heeft zich echter wel, op bestel
ling van schutters en regenten, en ter plaatsing in „doelen", vergaderzalen van
charitatieve instellingen en gildekamerss het groote groepsportret ontwikkeld
tot een bij uitstek origineel, uitsluitend Hollandsch
genre. Deze groote schilderijen, die nergens ter wereld
dan bij ons werden geschilderd, ontstoiTden geheel vrij
van elk verband met de architectuur, al zullen dan ook
loor p
rok
deze groepsportretten vaak in hot ITollandsche interieur uitstekend passen.
Jan van Scorel is, met de stukken waarop palmtakdragende Jeruzalemgangers
zich aaneenrijgen, de eerste bewuste schilder van het groepsportret, waarvan
de oorsprong reeds is aan te wijzen in de knielende schenkersfamilies op de
zijluiken der altaarstukken.
Is ook Jan van Scorel de schilder van het groote stuk in het Rijksmuseum,
dat zeventien schutters in harnas, uit 1531, bijeenbrengt tegen een land
schap van uiterst fantastische bergformaties, dan is hij den opmarsch
begonnen naar „de Nachtwacht".
Na Scorel hebben te Amsterdam Allaert Claesz, Diriclc Jacobsz, Aert en
Gerrit Pieters nog veel moeite de afzonderlijke beeltenissen op levens
grootte tot een geheel te maken, waarop kloveniers en schutters op natuur
lijke wijze bijeen zijn. Men neemt gewoonlijk aan dat
Cornells Antonisz, de voortreffelijke houtsnijder van de
Huik LlinS Pnw',ltiRe Amsterdamsche kaart uit 1544, de schilder
is van den eersten schuttersmaaltijd, den z.g.
SCHUTTERS VAN ROTTE A UIT 1531. Dit vroegste der Hollandsche
schuttersstukken in 't Rijksmuseum, dat zeventien schutters in harnas samen
brengt voor een landschap met uiterst fantastische bergformaties, wordt ook
wel aan Jan van Scorel toegeschreven.
HET CORPORAALSCHAP VAN KAPITEIN DIRCK JACOBSZ. ROSECRANS EN
LUITENANT PAUW in het Rijksmuseum is 't meesterstuk van den te Gouda gebo
ren schilder Cornells Ketel. Voor het eerst in de geschiedenis van 't groepsportret,
maken de schutters een heroïschen indruk.
